Paesens en Moddergat – Tweelingdorpen

Moddergat is een dorp dat boven in Friesland tegen de dijk aan ligt. Het is een oud vissersdorp, dat één gemeenschap vormt met buurdorp Paesens. Meestal worden de twee dorpen dan ook in één adem genoemd als Paesens-Moddergat. De dorpen hebben een rijke geschiedenis als vissersplaatsen aan de Waddenzee. Tegenwoordig zijn het uitvalsbases voor wadlooptochten. De dorpen zijn mooi, de geschiedenis interessant, de dijk groen en het vissersmonument indrukwekkend. Adembenemend is het wad met de kwelders en de Waddenzee en de Waddeneilanden in de verte.

Tweelingdorpen Paesens en Moddergat

Paesens en Moddergat zijn twee dorpen aan de Waddenzee, in het noordoosten van Friesland. Paesens ligt ten oosten van Moddergat. Het zijn tweelingdorpen die in één naam Paesens-Moddergat worden genoemd. Ze trekken samen op en zijn alle twee vanouds vissersdorpen met een rijke geschiedenis. Er lag een grote vissersvloot in de haven van het wad. Berucht is de ramp die zich van 5 op 6 maart 1883 voltrok. In die nacht vergingen tijdens een zware storm 17 vissersboten en 83 dorpelingen van Paesens en Moddergat kwamen niet meer thuis. In vrijwel elk huishouden was een gezinslid te betreuren en soms zelfs meer dan één.

Visserman

Nog steeds zijn veel inwoners van de twee dorpen visserman; hun schepen liggen in de haven van Lauwersoog. In 1958 werd op de zeedijk een monument opgericht ter ere van deze vissermannen. Er staat een zuil geschraagd door vier keien van rood Beiers graniet. Om de zuil staan platen waar de namen van de omgekomen visserlui in gebeiteld staan en de registratienummers van de schepen waarop zij voeren. Voor het monument staat een hardstenen plaat met daarop dit gedicht:

Aardgas

Sinds 2007 is de NAM actief in Noord Friesland. Er wordt aardgas uit gasvelden onder de Waddenzee gehaald, ondermeer vanuit de locatie Moddergat. Begin 2012 startte de NAM met een nieuwe boring naar aardgas bij Moddergat. De locatie staat aan de Mokselbankwei. Na de boring is op de put een gaswinningsunit geplaatst. Het aardgasveld dat vanuit Moddergat wordt aangeboord hoort bij de zogenaamde kleine velden; het is één van de 175 kleine velden. Kleine velden velden worden aangeboord om het grote Groningen gasveld zoveel mogelijk te sparen. Ongeveer de helft van de jaarlijkse gasproductie van de NAM komt uit kleine velden zoals die bij Moddergat of onder de Noordzee.

NAM

Er was jarenlang weerstand en protest om bij de zeedijk bij Moddergat een boortoren te plaatsen. De bezwaarmakers maakten zich zorgen om bodemdaling en aardbevingen. Ook was er vrees voor verstoring van de natuur. De NAM heeft pannen om in 2015 nog een of twee boringen te gaan plegen. De bodem bij Moddergat en op de Waddenzee voor de kust van het dorp is enkele centimeters gedaald sinds de NAM er actief is en gas naar boven haalt.

Mooiste plek

Moddergat is een mooi dorp op een mooie locatie. Dat wordt door veel mensen herkend. Het dorp deed in 2004 mee met de verkiezing tot mooiste plek van Nederland. De NCRV maakte er een televisieprogramma over. In de finale werd Moddergat tweede, na Nationaal Park De Weerribben. Het Groningse Lauwersmeer, niet ver van Moddergat, haalde de derde plaats. Moddergat is een van de beschermde dorpsgezichten van Friesland.

Fiskershúske

De tweelingdorpen zijn ondermeer bekend vanwege het openlucht visserijmuseum ’t Fiskershúske. Het museum bestaat uit 18e eeuwse vissershuisjes, die in oude stijl zijn opgeknapt. In het museum is een permanente uitstalling en er zijn wisselexposities.

Riviertje

Eens lag het dorp aan een riviertje, dat rechtstreeks uitmondde in de Waddenzee. De resten daarvan zijn nog altijd te zien. Omstreeks 1000 na Christus werd met de bedijking van het land begonnen. Dijkdorp Paesens ontstond en bleef met de zee verbonden via een sluisje. In 1449 was het sluisje dichtgeslibd en dat betekende het einde van de open verbinding met zee.

Kerk

In de 13de eeuw werd er een romaanse kerk gebouwd die voor het grootste deel bewaard is gebleven en nog steeds te zien is. Bedijking en inpoldering zorgden ervoor dat het dorp verder van zee kwam te liggen en in de 16de eeuw ontstond Moddergat, het westelijke dorp. Het gebied waar de dorpen liggen is een van de oudst bewoonde gebieden van Nederland. In de Middeleeuwen lagen de meeste dorpen in het noorden van het land. Nog steeds staan in de provincies Friesland en Groningen veel middeleeuwse kerken. Een daarvan staat er dus in Paesens.

Dongeradeel

Nergens staan meer oude kerken dan in de gemeente Dongeradeel, de gemeente waar Paesens-Moddergat toe behoort, in Noordoost-Friesland. In en rondom Paesens staan er al zeven. De kerken zijn te bewandelen en je kunt er met een fiets of auto een mooie route langs rijden. Er is een boekje uitgegeven met de titel 'Kerken van Noordoost Friesland' waar ze allemaal in staan. Behalve kerken zijn er ook vele oude boerderijen, terpen en historische dijken te zien. Er zijn verschillende wandel- en fietsroutes uitgezet om de landschapselementen te volgen.

De Oere

Van Paesens en Moddergat is Paesens de oudste nederzetting. Moddergat was te verdelen in De Kamp en De Oere. De Kamp is jonger dan Paesens en De Oere ontstond in de Franse Tijd. De Oere is waar nu het museum ’t Fiskershúske te vinden. Paesens en Moddergat betekenen eigenlijk hetzelfde. De naam Paesens is een verbastering van het woord Pagingi, dat modder, aarde of moeras betekent. Het wijst op het modderige gebied dat bij de monding van het riviertje lag. Moddergat kreeg omwille van om en nabij dezelfde locatie dezelfde naam.

Pier en Zoutkamperlaag

Er zijn nog maar enkele kleine vissersdorpen aan de Waddenzee en Paesens-Moddergat zijn daar een uniek voorbeeld van. Het is een uitvalsbasis voor prachtige tochten over het wad. Aan de wadkant ligt een pier die een heel eind in de Waddenzee steekt. Op de pier is te wandelen, met uitzicht op Schiermonnikoog, Engelsmanplaat en Ameland.

Wadlopen

Vanuit Paesens-Moddergat wordt een gevuld programma met bijzondere wadlooptochten onder leiding van erkende gidsen aangeboden. Een van die tochten is de zwerftocht Zoutkamperlaag die langs de geulen de Paesensrede en de Zoutkamperlaag gaat. Een andere wadlooptocht is de waddenexcusie Wadpieren en andere dieren. Ook is er een culinaire variant, die Eten uit de zee heet. Behalve wadlooptochten zijn rondritten met paard en wagen te maken: rondrit door Noordoost-Friesland. In de wintermworden er winterwadlooptochten georganiseerd. Vertrekpunt is het ‘lokaal aan de dijk’, een authentiek gebouw aan de Achterwei 1 in Paesens.

Kwelder

Het waddengebied bij Paesens-Moddergat grenst aan een groot buitendijks natuurgebied, de Peazemerlannen. Er groeien interessante kwelderplanten en er zijn veel vogels te zien. Vogelaars zijn gek op de Bantpolder, die achter de kwelders ligt en op het Lauwersmeer. De beide vogelrijke gebieden zijn vanuit Paesens te bewandelen.

Lees verder

• Dokkum – Elfstedenstad in Dongeradeel
• Holwerd – dorp in Noordoost Friesland
• UNESCO Werelderfgoed Waddenzee - het tweede lustrum in 2019
• Vissen en wadexcursie met wadgids Harmen Wijnberg
• Visserstruien - elk dorp zijn eigen trui