Het Vragenderveen als onderdeel van het Korenburgerveen

Een uniek levend hoogveengebied is het Vragenderveen. Een ontoegankelijke ruigte met verraderlijke en gevaarlijke turfgaten. Turfgaten van vier bij vier meter. Ontstaan toen vroeger het veen gestoken werd en gedroogd, om als brandstof te gebruiken. De gaten zitten er nog en maken het Vragenderveen alleen toegankelijk met een gids. Maar dan nog is het mogelijk om even iets naast het pad te lopen en een eind in een turfgat te vallen. Een heel vreemde gewaargewording, waar je zonder helpende hand niet uitkomt!

• Het veen
• Levend hoogveen
• Het ontstaan
• Levend hoogveen in stand houden
• Stichting Marke Vragender Veen
• Flora en fauna
• Bufferzone

Het veen

Een veengebied het Korenburgerveen dat officieel bij Winterswijk ligt. Het gaat samen met andere hoogveengebieden gemeentegrenzen over. Mensen in de streek hebben wel terdege onderscheid tussen deze vier hoogveengebieden die samen een Natura-2000 gebied vormen. Natura 2000 is Europees netwerk van beschermde natuurgebieden op het grondgebied van de lidstaten van de Europese unie. De vier gebieden zijn:

• Vragenderveen (A);
• Korenburgerveen (B);
• Meddosche veen (C);
• Corlesche veen (D).

het Vragenderveen

Het Vragenderveen ligt in de gemeente Oost-Gelre, drie kilometer van het dorp Vragender en tussen de gemeente Oost Gelre (Lichtenvoorde) en Winterswijk. Het Vragenderveen is 50 hectare groot. 35 hectare daarvan is in eigendom van de Stichting Marke Vragender Veen (SMVV) en 10 hectare is eigendom van particulieren. Samen met de omringende veengebieden is het gebied 110 hectare groot. Eeuwenlang is er hard gewerkt in het Vragender veen. Door overgrootvaders en grootvaders die een stukje grond hadden in het Vragenderveen om turf te steken. Turf als brandstof. Rond 1960 kwam er een definitief einde aan de turfwinning. Van de weidse hoogvenen van vroeger was toen vrijwel niets meer over.

Levend hoogveen

Hoogveen ontstaat onder invloed van water en sphagnum (veenmossen). Dit veenmos kan grote hoeveelheden water opnemen. Het zuigt het op en houdt het water vast (net als een spons). Veenmos groeit sneller aan (van boven) dan dat het afsterft (van onder). Voor een goede vertering van plantenresten is zuurstof nodig maar in een vochtige omgeving belet het water de toevoer van lucht. Zo kan het onverteerde veenmos zich op de bodem van het water opstapelen. De laag onverteerde plantenresten groeit langzaam maar na eeuwen kan het meters dik zijn! Levend hoogveen wil zeggen dat er veenvorming plaatsvindt door de groei van veenmos maar ook dat er planten (veenpluis, ronde zonnedauw) groeien op het ‘zwevend’ mospakket. De gidsen van het Vragenderveen noemen deze pakketten ‘süsebedden’. Je zakt er niet doorheen maar het beweegt wel wanneer je je voorzichtig beweegt.

Het ontstaan

Het Vragenderveen is ontstaan in de ijstijd. Met het terugtrekken van het gletsjerijs is daar een laagte ontstaan, een soort kom. De zandverstuivingen die na de laatste ijstijd plaatsvonden, zorgden ervoor dat de bodem van dit soort kommetjes met een ondoordringbare laag fijn zand verstopt raakte. Zodoende kon het regenwater niet afgevoerd worden. Het water bleef staan en daardoor kon zich veenmos ontwikkelen. Omdat veenmos alleen aan de bovenkant groeit en afsterft aan de onderkant groeide het boven de omgeving uit: vandaar de naam hoogveen. Het is een eeuwenlang proces want het afgestorven materiaal groeit maar een millimeter per jaar! Door het rotten van het afgestorven materiaal komt er moerasgas (methaan) vrij. Ook kun je tijdens een excursie in het Vragenderveen, de belletjes omhoog zien komen, die gewoon ‘stinken’. Methaangas!

Levend hoogveen in stand houden

Turfwinning bereikte in de negentiende eeuw haar hoogtepunt. Maar rond 1960 kwam er een einde aan turfwinning. Het gasnet werd aangelegd en de mensen gingen over op gas. Van de hoogvenen was toen bijna niets meer van over. Het regenwater liep weg in slootjes en afwateringsprojecten. Het levend hoogveen was dood. Er waren enkele gebieden die hersteld konden worden. Gebieden als het:

• Vragenderveen (Korenburgerveen);
• Fochtelooërveen (Friesland);
• Bargerveen (Drente);
• grote peel (Noord Brant- Limburg);
• Aamsveen (Overijssel);
• Witterveld (Drenthe);
• Witte veen (Overijssel);
• Haaksbergerveen (Overijssel);
• Wierdense veld (Overijssel);
• Woolse veen (Gelderland);
• Deurnse peel en Mariapeel (Noord Brabant- Limburg).

Stichting Marke Vragender Veen

Om het veen te behouden werd in 1956 Stichting Marke Vragender Veen opgericht (SMVV). Natuurliefhebbers en de boeren in de omgeving, zagen dat het een uniek stuk was en wilden herstel. Het water moest weer blijven staan! In 2000 werden in het Vragenderveen damwanden geplaatst met de bedoeling om het voedselarme water vast te houden en om het waterpeil weer te verhogen.

Het waterpeil verhoogd

De doelstelling het waterpeil hoger te maken, is gelukt want het waterpeil is 80 centimeter gestegen. Het materiaal dat gebruikt is voor de damwanden is plato- hout wat lang mee moet gaan. Eind 2013 is de damwand opnieuw onder handen genomen en zijn er reparaties uitgevoerd.

Flora en fauna

Het Vragenderveen heeft een geweldige flora en fauna, kenmerkend voor hoogveengebieden. Alleen met de gids is het mogelijk om in het veengebied zelf te zijn. Dan is het nog goed oppassen om niet toch met een of twee benen weg te schieten in het veen. Er zijn paadjes gemaakt om een beetje te kunnen lopen. Knuppelpaadjes die onder een dun laagje water en mossen liggen. Het is je evenwicht bewaren en voorzichtig voelen met je voeten waar te lopen. Een stok in je handen is dan wel handig. Een fototoestel is minder handig. Om een indruk te krijgen wat de flora en fauna in een hoogveengebied kan geven een overzicht:

Bufferzone

Rond het Vragenderveen is een bufferzone gemaakt. Omliggende weide gronden zijn aangekocht en worden beheerd door de Stichting Marke Vragender veen (SMVV). De weide gronden worden afgestemd op het hoogveenherstel van het Vragenderveen. Er mag geen voedselrijk water naar het veen lopen wat betekent dat er geen mest en bestrijdingsmiddelen op de weilanden mogen. Het maaibeleid in de bufferzone wordt aangepast. Hierdoor zijn er nu schraalgraslanden en blauwgraslanden ontstaan met de daarbij horende eigen flora en fauna. De aangelegde vijvers geven vele dieren een plek om te wonen, evenals de bossen die intact gebleven zijn. De bufferzone is toegankelijk zonder gids en loopt om het Korenburgerveen heen. Een prachtig gebied om te wandelen.

Projectgroep Landschap Vragender

De Projectgroep Landschap Vragender (PLV), onderdeel van de Stichting Marke Vragender Veen heeft wandelpaden in en rond Vragender uitgezet. Bijvoordbeeld: het schaddenpad (14,2 kilometer). Dit is een wandeling door halfverwilderde graslanden, ruige greppels en verlaten weilanden. In het voorjaar van 2011 haalde het Schaddenpad al snel na de opening het landelijk nieuws. Drie vrouwen kwamen tijdens de wandeling vast te zitten in de modder en konden erop eigen kracht niet uitkomen. De brandweer moest ze eruit halen.

Pleiterpad

Een andere wandelroute in de bufferzone van het Vragenderveen is het Pleiterpad (2,5 kilometer) en de bufferzone (1,5 kilometer). De wandelroutes zijn gemarkeerd en uitgezet met gekleurde paaltjes.

• schaddenpad (paaltjes met een rode kop en groene pijlen);
• pleiterpad (groene paaltjes);
• de bufferzone (blauwe paaltjes).

Natuurpaden

De wandelpaden in de bufferzone van het Vragenderveen zijn natuurpaden. Dit houdt in dat ze niet verhard zijn en bij regenachtig weer modderig kunnen zijn. Stevige schoenen of laarzen wordt aanbevolen. Bij droog en warm weer is het aan te raden om muggencrème aan te brengen. Het stikt dan vaak van de muggen in het Vragenderveen.

Wandelroutes Korenburgerveen

Andere wandelroutes en andere mooie gebieden in de buurt van het Vragenderveen;

• Korenburgerveenwandeling. Een wandelroute van 5 kilometer door het Meddosche veen;
• wandelroute Korenburgerveen-Mentink, vlakbij Winterswijk (5 km.)
• het grote Goor. Een beschermd natuurgebied tussen Vragender en Bredevoort in de gemeente Aalten, van bijna 22.000 hectare groot. Dit gebied ligt langs de Schaarbeek. De beek welke ontspringt in het Korenburgerveen. Een gebied met weidevogels en watervogels die te bezichtigen zijn langs de Goordiek. Het gebied wordt eveneens beheerd door de Stichting Marke Vragender Veen. Het grote Goor is onderdeel van het in 2005 door de Nederlandse overheid uitgeroepen, Nationaal Landschap Winterswijk;
• de Slingepas. Een voormalige zandwinplaats nu reactieplas;
• de Koolmansdijk. Een zeer bloemrijk gebied met vijf soorten wilde orchideën.
• 't Kloosterbos. Een prachtig bos in de gemeente Aalten. In de vijftiende eeuw heeft hier een klooster gestaan (klooster Nazareth of klooster Schear). Het verdwenen klooster hoorde bij de beweging Moderne Devotie. Vlakbij is de kloosterschans nog zichtbaar en een deel van het vestigingswerk.