Hoorn: gebouwen en andere zaken uit de Gouden Eeuw

In Hoorn zijn een heel aantal gebouwen en plekken te vinden die herinneren aan de tijd van de VOC. In het Statencollege vergaderde het zelfstandig bestuur: het College van Gecommitteerde Raden. Het gezelschap logeerde na gedane zaken in het Statenlogement. In het Doelengebouw kwamen de Hoornse schutters bij elkaar.

Admiraliteitswerf

Eén van de admiraliteitswerven van de VOC werd in Hoorn gevestigd. Hier werden de oorlogs- en handelsschepen gebouwd, gerepareerd en onderhouden. Deze trots van de VOC werd later ingericht als bedelaarsgesticht; hier moesten landlopers en bedelaars worden heropgevoed tot goede burgers. In 1827 werd het gesticht opgeheven. Na de opheffing werd het gebouw gebruikt als gevangenis (“De Krententuin”) en van 1886 tot 1932 als Rijkswerkinrichting. Na 1987 bood het gebouw onderdak aan illegalen.

Kamer Hoorn van de VOC

In de Muntstraat staat het gebouw van de voormalige Kamer Hoorn van de Verenigde Oost-Indische Compagnie uit 1682. In de daklijst van het linkerdeel van het gebouw is het monogram VOC met de H van de kamer Hoorn te zien. In dit gedeelte was de vergaderruimte van de bewindhebbers. Later werd het gebouw gebruikt als school en als politiebureau. Op dit moment wonen en werken er beeldend kunstenaars.

Kamer Hoorn van de West-Indische Compagnie

Aan de Binnenluiendijk staat het gebouw waar de West-Indische Compagnie zetelde. De voorgevel uit 1629 beslaat drie panden dat de Compagnie in dat jaar kocht. Sinds 1862 is in het pand de loge West-Friesland van de Vrijmetselaars gevestigd.
Ernaast staat een huis dat nog ouder is, uit 1624. Het is een voorbeeld van een Hollandse koopmanswoning uit de Gouden Eeuw.

Bossuhuizen

Op de hoek van de Slapershaven en het Grote Oost staan de Bossuhuizen. Deze drie 17e eeuwse woonhuizen hebben een doorlopend geïllustreerde gevel. Hierop staan versregels en reliëfs die in woord en beeld de zeeslag weergeven van de Westfriezen en de watergeuzen tegen de Spaansgezinde vloot onder aanvoering van de graaf van Bossu. Het gevecht in 1573 ging de geschiedenis in als de Slag op de Zuiderzee. Bossu verloor, werd gevangen genomen en zat drie jaar lang opgesloten in het Weeshuis aan de Korte Achterstraat.

Statencollege

Aan de Roode Steen staat het Statencollege, waarin sinds 1878 het Westfries Museum is gevestigd. Het dateert uit 1632. In het gebouw vergaderde een paar keer per jaar het College van Gecommitteerde Raden van West-Friesland en Hollands Noorderkwartier. In het bovenste gedeelte van de gevel is het wapen van Oranje te zien, lager is het wapen van West-Friesland zichtbaar. Op de geveltrappen staan de wapens van de zeven steden, elk vastgehouden door een leeuw. De kelders van het gebouw stammen uit de late middeleeuwen. Een voorbeeld van vroeg 18e-eeuwse smeedkunst is het toegangshek van het museum. Het is in 1729 door J. Uljé vervaardigd. In 1795 kwam er een einde aan het bestaan van de Gecommitteerde Raden; het gebouw werd daarna gebruikt als Arrondissementsrechtbank.

Statenlogement

Het Statenlogement ligt op de kruising van vijf straten: de Gouw, de Korte Achterstraat, de Muntstraat, de Kerkstraat en de Nieuwsteeg. Het gebouw, met een dubbele trapgevel uit de periode van de Hollandse renaissance, dateert uit 1613. Het diende tot 1796 als logeeradres voor het College van Gecommitteerde Raden. Daarna kreeg het gebouw de functie van stadhuis. De wapens van de zeven steden staan op de gevel. In volgorde, van links naar rechts, zijn het de wapens van Medemblik, Edam, Alkmaar, Hoorn, Enkhuizen, Monnickendam en Purmerend. Op de top van elke trapgevel staat een beeldje van de toenmalige stadhouder, Prins Maurits.

Doelengebouw

In de Achterstraat staat het gebouw De Doelen, waar vanaf 1615 de Hoornse schutters bij elkaar kwamen om te vergaderen, te eten en te feesten. Boven de natuurstenen entreepoort uit 1615 is een groep beelden te zien, die de marteling van de Heilige Sebastiaan voorstelt. Er is een gevelsteen met twee eenhoorns.

Admiraliteitspoortje

Op het Kerkplein, achter de Grote Kerk, zijn twee 17e eeuwse poortjes te vinden. Het poortje aan de rechterkant is de poort van het Admiraliteitsgebouw en de enige herinnering aan het gebouw dat hier heeft gestaan. Rondom het schild staan de letters PPP: Pro Patra Pugno (“ik strijd voor het vaderland”). Uit 1607. Het andere poortje, links hiervan, komt uit 1610 en was de toegangspoort van het Oude Vrouwenhuis.

Diaconiehuis

Aan het begin van het Achterom, de straat aan de achterkant van het Westfries Museum, is de roze gevel van het voormalige Diaconiehuis uit 1615 te bewonderen. De gevelsteen laat drie egels zien: het familiewapen van de familie Sonck. Het gebouw heeft twee gepleisterde topgevels, waarvan er waarschijnlijk maar één uit de 17e eeuw dateert.