Eilanden van weleer: Marken, Urk en Schokland

Nog in de vorige eeuw bevonden zich op de Zuiderzee drie eilanden, waarvan de bewoners, vissersfamilies, hun bestaan bevochten op de elementen wind en water: Marken, Urk en Schokland. Anno nu is er geen sprake meer van echte eilanden en ligt Schokland zelfs niet meer aan het water. De eilandcultuur is echter nog springlevend en de eilanden zijn bijzondere bestemmingen voor een dagje uit.

Marken

Van de drie voormalige Zuiderzee-eilanden lijkt Marken nog het meest op een eiland. Het is omringd door water en alleen via een dam verbonden met het vasteland. Duizend jaar geleden zat Marken ook nog vast aan Noord-Holland. Tijdens de Sint Juliaansvloed in 1164 werd echter zoveel veengrond weggeslagen dat het gebied los kwam van de wal. Marken zelf hield het wel droog, maar bleef met zijn laaggelegen veengrond kwetsbaar voor wegspoelen. Er werd een dijk aangelegd, maar toch liep Marken nog altijd enkele malen per jaar onder. De inwoners bouwden hun huizen op terpen, ‘werven’ genoemd. De hooggelegen plekken boden beperkt ruimte, reden waarom de huizen dicht op elkaar staan. Na de aanleg van de Afsluitdijk werd Marken veiliger en ging men ook elders bouwen. Hoewel Marken geen geïsoleerd eiland meer is, is het leven er nog altijd traditioneel en ziet het eiland er schilderachtig uit. Het is een internationale toeristische bestemming van jewelste. Om deze reden mijden Nederlanders het eiland soms. ‘Veel te toeristisch’, vindt men. De meeste toeristen komen echter niet verder dan de haven en de naastgelegen Kerkbuurt. Daarbuiten vind je een heel eiland vol traditie en natuurschoon. Plus misschien wel de mooiste vuurtoren van Nederland: het Paard van Marken. Vanaf de parkeerplaats/bushalte kun je te voet een tocht (bijna) rond het eiland maken van 6,2 kilometer. Deze hoort bij LAW het Zuiderzeepad en is met roodwitte tekens aangegeven. De wandeling brengt je langs werven en de vuurtoren en eindigt in de haven.

Marker Museum

Voorjaar 2009 opende Museum Marken zijn deuren. Dat initiatief kwam geen dag te vroeg, want bezoekers wilden altijd al graag weten hoe de mensen vroeger leefden en hoe ze er uit zagen. Zes traditionele huisjes vormen het museum, waarvan er een in oude staat is ingericht: zoals een Marker vissersfamilie er tot in de jaren 1930 leefde. De andere huisjes herbergen diverse exposities, over onder meer klederdracht, textiel en de geschiedenis van Marken.

Praktische informatie Marker Museum

Kerkbuurt 44-47
1156 BL Marken
0299 - 60 19 04
Marker Museum
open: ma-za 10 - 17 uur; zo 12 - 16 uur (apr-sep); ma-za 11 - 16 uur; zo 12 - 16 uur (okt)
toegang: € 2,50 (Museumkaart geldig)

Urk

In 1939 kwam de dijk van Lemmer naar Urk gereed en was Urk geen eiland meer. De bewoners wonen echter nog altijd ‘op Urk’. Ook in andere opzichten houdt men vast aan tradities. Zo zijn Urkers streng gelovig, leven ze vooral van de visserij en dragen veel mannen gouden ringen in beide oren. Vroeger vormden die ringen hun verzekering voor een fatsoenlijke begrafenis. Voor bezoekers is Urk een mix van oud en nieuw. Rijd je over de A6 naar het noorden, kijk dan op de brug over het Ketelmeer even naar links. Is het helder weer, dan zie je Urk prachtig liggen, op de punt van de Noordoostpolder. Rijd je Urk binnen, dan ziet het er vrij modern uit. Loop je echter langs de vuurtoren om naar boven, dan kom je terecht in het oude Urk. Hier vind je de beroemde Urker ginkies: steegjes met karakteristieke huisjes en groenwitte hekjes, waarop vroeger de netten te drogen hingen. Bijna niemand loopt nog in klederdracht. Alleen op de zaterdag voor Pinksteren is het goud en zilver wat er blinkt. Op de Urkerdag komt het oude Urk weer tot leven. Velen gaan dan in klederdracht en de ambachtelijke visserij staat centraal.

Museum Urk

Meer over de Urker geschiedenis vind je in Museum Het Oude Raadhuis: oude interieurs, een dorpswinkeltje, een visserijzaal, een scheerwinkel en tijdelijke exposities.

Praktische informatie Museum Urk

Het Oude Raadhuis
Wijk 2-2
8321 EP Urk
0527 – 68 32 62
www.museum.opurk.nl
open: ma-vr 10 – 17 uur, za 10-16 uur (apr-okt en schoolvakanties); ma-za 10-16 uur (nov-mrt)
toegang: € 4,75 (Museumkaart geldig)

Schokland

Ooit leverden op dit eiland in de Zuiderzee arme vissersfamilies bijna dagelijks strijd met het water. Ze waren echter zo gehecht aan hun woonoord dat ze niet wilden wijken. Nu bevindt Schokland zich midden in de Noordoostpolder, omgeven door strak boerenland, en is de woonterp Middenbuurt ingericht als museum. In een aantal traditionele ‘Zuiderzeehuisjes’ en het kerkje vind je exposities over de vroegere bewoners en hun leven op het eiland, de inpoldering van delen van de Zuiderzee en de natuur in de omgeving. Bijzonder zijn de skeletten van dieren die hier vroeger leefden, zoals de mammoet, de wisent en de wolharige neushoorn. Ze kwamen te voorschijn tijdens de inpoldering. Tijdens een wandeling rondom het voormalig eiland (4,5 kilometer) zie je goed hoe mooi Schokland uitrijst boven het nieuwe land. Schokland is een internationaal monument: het staat op de werelderfgoedlijst van Unesco.

Museum Schokland

Middelbuurt 3
8307 RS Ens
0527 – 25 13 96
website museum
di-zo 11 – 17 uur (jul-aug ook ma; winter alleen vr-zo)
toegang: € 6 (Museumkaart geldig)

Leuke weetjes

Toen Marken nog regelmatig onder water liep, kerfde men de naam van een overledene in het deksel van de kist. Zo was een losgewoelde kist toch altijd weer thuis te brengen.

Neem in Schokland ook even een kijkje in de drooggevallen haven van het eiland, aan de overkant van de provinciale weg. Het is een gekke gewaarwording om vanaf de aanlegsteiger slechts uit te kijken over grasland.

Wandeling Marken

Wil je een mooie rondwandeling maken op Marken, langs onder meer de opvallende vuurtoren? Of een wat langere wandeling maken rond en in de omgeving van Schokland? Lees de routebeschrijving: Rondje Marken.