Vaartochten naar de weervisserij op de Oosterschelde

De weervisserij is een vismethode die vooral wordt toegepast om ansjovis te vangen. Het is een heel andere manier van visvangst dan de meeste visserijen. Men plaatst namelijk vaste, houten, constructies in het water om vis te vangen. De weervisserij is eigenlijk zo goed als verdwenen uit Nederland. Het is een specialiteit van een familie uit Bergen op Zoom, die deze vorm van visserij in de Oosterschelde uitoefent. Om deze unieke vorm van visserij te promoten, organiseert de Stichting Behoud Weervisserij vaartochten naar de weervisserij. Op deze vaartochten kan men de vissers van dichtbij aan het werk zien.

• Wat is een weer?
• Hoe ziet een weer er uit?
• De manier van ansjovis vangen
• Weervisserij in de Oosterschelde bij de Oesterdam
• Het seizoen van de weervissers
• De werkzaamheden van de weervissers
• Uitstervend beroep?
• Vaartochten naar de weervisserij
• De weervissers aan het werk zien en uitleg van een gids

Wat is een weer?

Een weer is een constructie om vis te vangen. Het bestaat uit twee rijen houten staken, die in een V-vorm in de zeebodem staan. De armen, of vleugels van de V, zijn soms wel één kilometer lang. Het weer vormt eigenlijk een grote trechter, want de vissen worden gedwongen naar de fuik toe te zwemmen. Eenmaal in de fuik kunnen de vissen niet meer terug.

Hoe ziet een weer er uit?

Een weer bestaat uit allemaal houten palen (staken), die rechtop in het water worden geplaatst. Deze staken worden dicht bij elkaar in de bodem van de zandplaat gestoken. De vleugels van een weer staan grotendeels op de zandplaat zelf. De punt van het weer staat in het water. Dit noemt men het fuikgat. Als men dichtbij de plaats van het fuikgat komt, staan de staken veel dichter bij elkaar dan in het begin van de vleugel. Vlak bij het fuikgat zijn er netten aan de staken vastgemaakt. Staken en net vormen samen de weerkamer. Door het net kan de vis niet meer kan ontsnappen uit de weerkamer.

De manier van ansjovis vangen

De weervisserij wordt beoefend in ondiep water, waar bij laagwater de zandplaten droogvallen. Bij opkomend water zoekt de ansjovis het ondiepere water op. De temperatuur van het water rond de zandplaten is altijd wat hoger dan het water in de diepere delen. Dit komt omdat de droogvallende zandplaten worden opgewarmd door de zon en later deze warmte weer afgeven aan het water. Bij afgaand tij wil de vis weer naar het diepere water terugkeren. De vis durft niet tussen de staken door te zwemmen, maar kan door het vallende water ook niet meer terug.

De vis zit dus eigenlijk in de val en gaat verder richting het fuikgat. Hier staan de staken van het weer zeer dicht bij elkaar en kan de vis niet meer ontsnappen. Het fuikgat is afgesloten door de vissers met een soort hordeur. Bij laag water halen de vissers deze hordeur weg en vervangen deze door een fuik. Vervolgens drijven ze, al lopend door het water met een net tussen hen in, de vis uit de weerkamer de fuik in.

Weervisserij in de Oosterschelde bij de Oesterdam

De ansjovis leeft in de Atlantische Oceaan, onder de Engelse kust. Het water in de Oosterschelde is warmer dan dat van de Noordzee, omdat het veel ondieper is. Voor de ansjovis de ideale locatie om te paaien. Daarvoor zoeken ze de zandplaten op, waar ze hun eieren kunnen afzetten. Zandplaten zijn er genoeg in de Oosterschelde. Met name in het gebied tussen Yerseke, Gorishoek en de Oesterdam is het ondiep.

Het seizoen van de weervissers

's Winters zijn de vissers bezig met de voorbereiding voor het seizoen. Ze zagen en kappen hout voor de weren. Bij voorkeur zo recht mogelijk en van eikenhout. Eikenhout gaat langer mee. Dit hout gebruiken de mosselvissers ook om hun percelen uit te bakenen. Begin maart worden de staken in het water geplaatst. Eind april is het begin van het vangstseizoen. Dit seizoen duurt tot eind juli. Voor het begin van het stormseizoen in oktober, wordt het weer afgebroken. Dit herhaalt zich elk jaar.

De werkzaamheden van de weervissers

Weervissen is zeer arbeidsintensief. Het seizoen duurt niet zo lang, maar er moet twee keer per dag vis uit het weer gehaald worden. Dit gebeurt dus overdag maar ook ’s nachts. De vissers werken bij het weer als het laagwater is, want dan kunnen ze de vangst direct meenemen om te verkopen. De vangst is dikwijls zeer wisselvallig. Soms veel en het tij er op volgend haast niks. Echter de vis is zo verkocht. Er is maar één verkooppunt in Bergen op Zoom, bij de familie thuis. De vis is zo populair dat men van te voren bestellingen plaatst.

Uitstervend beroep?

Door de komst van de Stormvloedkering is er sprake van minder getij op de Oosterschelde. Ook is er minder stroming dan voorheen waardoor de visstand zich verplaatst heeft over een ander gebied. Het gevolg is dat de vangsten tegenvallen en niet meer opwegen tegen de kosten van het onderhoud van de weren. Van de drie weren die er nog staan in de Oosterschelde, worden er nog twee gebruikt. De vraag is dan ook of deze vorm van visserij nog blijft.

Vaartochten naar de weervisserij

Een tocht op de Oosterschelde in een vissersboot en de weervissers aan het werk zien, is een onvergetelijke ervaring. De Stichting Behoud Weervisserij organiseert in 2017 14 vaartochten. Deze tochten vinden plaats in mei, juni en juli.
Er wordt ingescheept op de boot die in de haven bij de Bergsediepsluis ligt. Deze haven ligt aan de Oesterdam. Informatie over de route en vaartochten is te vinden op de website van de Stichting Behoud Weervisserij. Er is veel belangstelling voor de tochten. Aanmelden kan via de website van de Stichting Behoud Weervisserij.

De weervissers aan het werk zien en uitleg van een gids

De hele vaartocht neemt drie uur in beslag. Na een vaartochtje van een half uur, komt men bij de weren aan. Omdat de grotere vissersboot te veel diepgang heeft, stapt men over op een grote sloep. De sloep vaart vervolgens naar het fuikgat van het weer en gaat hier voor anker. Vanaf hier heeft men een uitstekend zicht op het werk dat de vissers uitvoeren.
Als de vissers de vangst hebben binnengehaald, gaat men weer terug naar de vissersboot. Als men terugvaart naar de sluis, vertelt een gids over de geschiedenis van de weervisserij. Ook informatie over deze vorm van visserij komt aan bod. Erg leuk om te zien is het sorteren van de vis. De hoofdmoot van de vangst is natuurlijk ansjovis, maar ook andere soorten als geep, een enkele makreel of zeebaars wordt weleens aangetroffen.