Bardenas Reales - woestijn in Navarra, Spanje

Bardenas Reales is een woestijn gelegen in het zuidoosten van de provincie Navarra, in de buurt van Tudela, waar door stortregens en de noordenwind unieke landschappen gebeeldhouwd zijn. Dit zijn de Bardenas Reales een territorium waar een strakke wind alles uitgedroogd en weggeblazen heeft en een merkwaardig maar ook magisch gebied achterlaat.

Bron: Mutxamel, subido por Rastrojo, Wikimedia Commons (GFDL)

In deze groene regio die bekend staat om haar gastronomie, waar de lekkerste asperges, artisjokken en vruchten verbouwd worden, vinden we de grootste woestijn van Europa. Het natuurpark Bardenas Reales is een dor gebied van 42.000 hectare gelegen in de Ebro vallei in Navarra. In deze zoute of steppeachtige droge gronden, soms bevolkt met biezen en riet, soms bedekt met gras en struiken, wemelt een leven van dergelijke bijzonderheid, dat in 2000 de UNESCO het gebied uitgeroepen heeft tot biosfeerreservaat.

Het landschap

Bron: Bruno Barral, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

De Ebro vallei is in het noorden omgeven door de Pyreneeën en in het zuiden door het Iberische Hoogland. Beide bergketens, stijgen door de stuwkracht die ze op elkaar uitoefenen, terwijl de vallei verder zinkt.
De bodem van de Bardenas Reales ontvangt de materialen die ontstaan zijn door de erosie van de bergketens. De materialen afkomstig van de Pyreneeën en de Iberische Hooglanden zijn verschillend van aard waardoor een ongelijk landschap ontstaat.. Eenmaal afgezet, werden deze sedimenten van zandsteen, klei en slib, door de eeuwen heen, vaak afgedekt door de herhaalde overstromingen van de rivier Ebro. Hierdoor ontstond een landschap van terrassen.
In het gebied genaamd La Blanca, is de horizon gesneden met formaties, van over elkaar afgezette lagen, van verschillende hardheid en waterdoorlatendheid. Doordat de onderste laag van een zachter of poreuzer materiaal kan zijn dan de bovenste laag erodeert deze eerder, waardoor unieke formaties ontstaan als die van het hoofd van Castildetierra.
De continue ineenstortingen van zachte materialen, de schaarse vegetatie en de stortregens maken dat dit landschap voortdurend verandert, tot het punt dat rivierbeddingen en ravijnen met enkele meters per jaar zich verplaatsen.

Het klimaat

Het klimaat wordt gekenmerkt door lange droge perioden onderbroken door sporadische stortregens.

Bron: Txo, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Tijdens die heftige regenbuien, ontstaan hier ongekende landschappen van meren en bekkens die gedurende een paar dagen de permanente dorst van dit land lessen. De winters zijn ijzig en zomers heel heet. De gevoelstemperatuur wordt nog verergerd door de bijna constante aanwezigheid van de wind in het gebied, de noordenwind. Deze wind treedt op als gevolg van het ontstaan van een verschil in atmosferische druk tussen de Middellandse Zee en Cantabrië. Dit genereert een enorm gewelddadige luchtstroom die door de Ebro vallei raast. Deze wind blaast een groot deel van het jaar en heeft de levensstijl hier gevormd, zowel door haar intensiteit als door de plotselinge temperatuurschommelingen die ze veroorzaakt. Zo kan het gebeuren dat als we in korte mouwen rondlopen en het begint te waaien we met spoed winterkleding moeten opzoeken.

Drie grote zones

Er zijn in dit natuurpark 3 grote zones te onderscheiden:

Bron: Flipao, Wikimedia Commons (CC BY-SA-2.0)

Bron: Uli 123, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Bardena Blanca (Witte Bardena)
Ligt in het centrale gedeelte van het grondgebied en is het meest woestijnachtig. Het reliëf wordt gekenmerkt door uitgestrekte vlaktes, geërodeerde heuvels en diepe ravijnen op wiens bodem seizoensgebonden rivieren stromen,. De Bardena dankt zijn naam aan de aanwezigheid van witachtige zouten op het oppervlak door de overvloed van gips in de bodem.

Bardena Negra (Zwarte Bardena)
De Zwarte Bardenas liggen in het oostelijk-zuidelijke deel van het gebied op de grens met Aragon.
Samengesteld uit verschillende hoogte plateaus en doorsneden door rivieren die op de bodem van de ravijnen stromen. Dit deel van de Bardenas is bedekt met vegetatie zoals wat pijnboombossen afgewisseld met struikgewas.

El Plano (de vlakte)
Het is een klein plateau op ongeveer 100 m boven de omringende terreinen, waar graan wordt geteeld. De hellingen van dit plateau zijn bedekt met diverse struikgewassen en rozemarijn.

Geschiedenis

De Bardenas Reales zijn nauwelijks, door de geschiedenis heen, bewoond geweest. In feite, was het zo'n vijandig gebied dat het als grens gebied gold tussen het Koninkrijk van Navarra en de Arabieren, toen begonnen werd met Herovering (reconquista). De eerste hulp die de Koningen van Navarra ontvingen, om de islamitische invasie af te weren, was dat van de volkeren van de noordelijke valleien. Vandaar dat de monarchie, als dank voor de verleende steun, hun bepaalde privileges had verleend, zoals het recht om de kuddes, gedurende de koude winters, te laten dalen van de bergen, om te grazen in de Ebro vallei.
De achternaam van de Bardenas is koninklijk, omdat ze eigendom waren van de koning, de enige persoon die rechten op deze gronden kon verlenen of weigeren. Echter, deze privileges waren nooit gratis, en degenen die genoten van de "gebruik" van de Bardenas moesten belasting betalen tot en met begin van de achttiende eeuw.

De bandiet Sancho Rota

Er word verteld dat Las Bardenas in de Middeleeuwen een uitgestrekt gebied was, vrijwel onbewoond, toneel van overvallen en schermutselingen in de grensstreek. De meest gevreesde bandiet was Sancho Rota (Sanchicorrota), beschouwd als "de koning van de Bardenas", vergezeld door 30 bandieten . Hij kreeg het voor elkaar om hun achtervolgers voor de gek te houden door de hoefijzers van de paarden omgekeerd te beslaan. In 1452, organiseerde Juan II een leger van 200 ridders die de bandiet Sanchicorrota wisten te omsingelen, maar voordat hij gepakt werd doodde hij zichzelf met een mes. De dode bandiet werd overal getoond, naar Tudela gebracht om aldaar opgehangen te worden. Vreemd genoeg werd zijn naam niet gebruikt om kinderen bang te maken en met weemoed wordt over hem gesproken, de Robin Hood van Bardenas, die de rijken beroofde om het aan de armen te geven.

Overige informatie

In het Natuurpark Bardenas Reales zijn talrijke bewegwijzerde routes die wandelend, met de fiets, met de Segway, te paard of met de BTT of 4x4 te doen zijn. Je kunt het park op eigen houtje of onder begeleiding verkennen. Begeleiding via gespecialiseerde gidsen kan per voet, BTT of 4x4. Ook kun je deel nemen aan georganiseerde halve dag excursies. De beste periode om het park te bezoeken is tussen september en juni. Bij regenachtige en hele warmen dagen word afgeraden het park te bezoeken.

Vandaag de dag leven er adelaars, gieren, uilen, vossen, wilde katten, amfibieën en reptielen tussen struikgewas en riet, brakke grond en velden met gras.