Salamanca, de gouden stad

Salamanca wordt ook wel de ‘Ciudad Dorada’ (Gouden Stad) genoemd, vanwege de steensoort, waarmee haar vele monumenten zijn gebouwd. Die steen is afkomstig uit Villamayor, een dorp in dezelfde regio. Het is een soort zandsteen met een hoog gehalte aan ijzer, wat het deze karakteristieke kleur geeft. Vooral bij zonsondergang ziet de stad er daardoor indrukwekkend uit.

Geschiedenis

Het gebied, waar de stad Salamanca ligt, werd al in de 6de eeuw v.C. bewoond door Keltische volkeren, o.a. de Vettonen. Één van die volkeren, de Vacceos, bouwde om haar gebied te verdedigen rond 400 v.C. twee versterkingen aan de rivier Tormes. De ene heette Ocelo Durii en de andere Salmantica.

Carthagers en Romeinen

Rond 200 v.C. belegerde Hannibal de vestingen en kwamen ze onder Carthaagse overheersing. Na de val van Carthago in 146 v. C. namen de Romeinen de macht over en verspreidden dat over heel 'Hispania'. Salmantica werd nu een belangrijk halte op de ‘Ruta de la Plata’, de Zilverroute. De ‘Puente Romana’, een Romeinse brug uit de eerste eeuw, die voor de helft bewaard is gebleven, verleende de oversteek van de rivier naar de andere kant van die route. De Zilverroute liep nl. van de mijnen in Asturias tot aan het zuiden van Spanje.

Volksverhuizing

Na het verval van het Romeinse Rijk werd de streek bezet door de Visigothen, die gedurende de Grote Volksverhuizing in het Iberische schiereiland aankwamen. In de vierde eeuw breidden die de stadsmuur uit met twee torens. Uit de documenten rond het concilie van Toledo van 589 weet men dat Salamanca in die tijd een bisschopszetel was.

De Moorse overheersing

Met de invasie door de Musa ibn Nusair in 712 kwam Salamanca onder Moorse overheersing. De stad werd regelmatig geplunderd en de bevolking nam daardoor sterk af, wat een verval ten gevolge had. Pas rond het jaar 1000 zou er weer sprake zijn van een opleving omdat na de verovering van Toledo door Alfonso VI (1085) het front werd verplaatst naar de oevers van de Taag. Nu kreeg de stad Salamanca weer de kans om zich te ontwikkelen.

De universiteit van Salamanca

In 1218 werd in Salamanca een 'Estudio General' opgericht door de koning van León, Alfonso IX. Enkele jaren later zou Alfonso X El Sabio (de Wijze) dat tot universiteit verheffen en rond het jaar 1255 stond de universiteit van Salamanca al op gelijke hoogte met die van Oxford, Bologna en Parijs. De hoogleraren werkten er met de koning samen aan het opstellen van de zogenaamde 'Tablas Alfonsinas' en het Wetboek in Zeven Delen. Ook werden werken van Galenus, Avicenna en Averroës uit het Arabisch vertaald. De universiteit van Salamanca is de oudste van Spanje en één van de oudste van Europa. Rond 1580 studeerden er al 6000 jongeren aan de universiteit.

De Renaissance in Salamanca

Salamanca staat aan de wieg van het zg. ‘Plateresco’, een typisch Spaanse stijl binnen de Renaissance stijl, die in de vijftiende eeuw tot bloei kwam. Het is een mengeling van de Moorse ‘mudéjar’ stijl en de laat-gothiek. De stijl karakteriseert zich in driedelige fachades met zuilen, wapenschilden en veel ornamenten en contrasteert daarmee met de gangbare Renaissance architectuur in de rest van Europa.

De 16de eeuw

In de 15de eeuw was Salamanca door de oprichting van het 'Consejo de la Mesta', een soort gilde voor veehouders, belangrijk geworden als centrum van fabricage van textiel en export van wol. In 1520 sloot Salamanca zich echter aan bij de ‘Comunidades de Castilla’, een verbond van steden en regio’s die protesteerden tegen nieuwe belastingen opgelegd door Karel V. Nadat de opstand was neergeslagen liet Karel V in Salamanca de paleistorens van zijn tegenstanders verwoesten.

De Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog

Op 22 juli 1812, tijdens de ‘ Guerra de la Independencia’ (Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog), vond de Slag bij Salamanca plaats. De strijd viel in het voordeel uit van de Engelse veldheer, Lord Wellington, en betekende het einde van de aanwezigheid van de Fransen in Spanje. De schade was echter enorm. Vele eeuwenoude collegegebouwen, paleizen en wegen waren vernietigd. Met name het ‘Colegio Mayor de Cuenca’, dat een sieraad voor de architectuur werd genoemd, was een groot verlies.

Heden

Tegenwoordig is Salamanca de hoofdstad van de gelijknamige Spaanse provincie Salamanca, gelegen in de 'Comunidad Autónoma' (regio) Castilla y León. Ze heeft een oppervlakte van 29 km² en heeft meer dan 150.000 inwoners. Het wordt beschouwd als één van de mooiste steden van het land met vele bezienswaardigheden, waarop jaarlijks duizenden toeristen afkomen.

Bezienswaardigheden

De voorgevel van de universiteit

Wereldberoemd is de voorgevel van de universiteit, die een gedetailleerde ornamentering toont van fijn bewerkte steen. In die versiering is o.a. een kikker op een schedel, die volgens de studenten geluk bracht tijdens de examens. Ook bevindt zich er een medaillon met een afbeelding van het Katholieke Koningspaar, Isabella van Castillië en Ferdinand van Aragón. Daarboven is het wapenschild van Karel I van Spanje, oftewel Karel V van Nederland. Aan de andere kant, boven de zuilen, zijn in de kapitelen allerlei taferelen te ontdekken, waaronder enkele bijzonder erotische. Op de 'Patio de las Escuelas' staat een standbeeld van Fray Luis de León. Daar bevinden zich twee musea.

In het universiteitsmuseum is 'De hemel van Salamanca' te zien, een deel van de koepel van de oude bibliotheek,e in 1490 door Fernando Gallego beschilderd. Het museum van Salamanca, gevestigd in het paleis van de persoonlijke geneesheer van de eerdergenoemde koningin Isabella, biedt een interessante verzameling schilderijen, edelsmeedkunst en wapenschilden.

De oude kathedraal

Salamanca heeft twee kathedralen, waarvan de belangrijkste de ‘Catedral Vieja’ (oude kathedraal) is. Dit bouwwerk werd begonnen in 1152. Door de lange tijd, die de voltooiing geduurd heeft, is er sprake van een versmelting van de romaanse en de gothische bouwstijlen. De retabel van het hoofdaltaar bevat 53 schilderingen, met o.a. voorstellingen uit het leven van Maria. Midden onder is een houten beeld van de Maagd, uit de 12e eeuw. Het is versierd met koper en emaille. In het koorgewelf zien we fresco's met taferelen van 'Het Laatste Oordeel'. De 'Torre del Gallo' (de Haantoren), is een prachtig koepelgewelf met Byzantijnse vormen, romaanse vensters, arcaden en vier toresl. Een romaanse poort leidt naar het oude kloosterhof.

De nieuwe kathedraal

In het jaar 1486-87 bezocht Christoffel Columbus de koningin Isabella van Castilië in Salamanca om zijn reis naar het Westen te bepleiten. Dit gebeuren en de latere ontdekking van Amerika bracht een nieuwe opleving teweeg. Dit uitte zich o.a. in de bouw van de ‘Catedral Nueva’ (nieuwe kathedraal), die in 1513 werd begonnen. Het is een kathedraal met drie schepen en vele kapellen. Aan de buitenkant is een grote koepel, versierd met puntgevels, friezen, balkons, wapenschilden en beelden. In de façade bevinden zich drie portalen met sculpturen. Het interieur van de gothische kathedraal heeft een barokke versiering en bij de rechter dwarsbeuk bevindt zich een kleine patio, die uitkijk geeft op de 'Catedral Vieja' en op de barokke klokkentoren ('campanario'). Het communiceert via een dichtbijgelegen zijkapel met dezelfde oude kathedraal.

Andere monumenten

Naast de ‘Catedral Nueva’ staat een derftiende eeuws domincanenklooster op de ‘Plaza de Santo Domingo’. In het midden van de Renaissance gevel is het tafereel van de 'Steniging van de Heilige Stefanus' te zien. Opvallend zijn de gedraaide zuilen van het hoofdaltaar,die met wijnranken zijn versierd. In het koor staat de graftombe van de Hertog van Alva.

Er tegenover staat het ‘Casa de las Conchas’ (Schelpenhuis), het prachtigste voorbeeld van een herenhuis in de stad. Het werd gebouwd aan het begin van de 16de eeuw en de muren zijn versierd met schelpen, symbool van de Weg van Santiago de Compostela.

Vanwege de omvang en de bouwstijl wordt het centraal gelegen, barokke ‘Plaza Mayor’ (Hoofdplein) van Salamanca als het belangrijkste plein van Spanje beschouwd (zie foto boven). Het geheel is omgeven door een gang van zuilen en arcaden. Het werd gebouwd tussen 1729 en 1755 en aan de westkant bevindt zich het Koninklijk Paviljoen met een borstbeeld van Filips V.

Het hele oude centrum van de stad staat sinds 1988 op de lijst van het Werelderfgoed van de Unesco.

Musea

Museo Art Nouveau y Art Decó Casa Lís (museum voor Art Nouveau en Art Deco)
Het 'Museo Art Nouveau y Art Decó Casa Lís' bezit een fraaie collectie bronssculpturen, porcelein, poppen en speelgoed. Het is gevestigd in een modernistisch paleis.
Openingstijden: elke dag van 11 tot 14 h. en van 17 tot 21 h. Maandag gesloten.

Museo de Historia de la Ciudad (Historisch Stadsmuseum)
In het 'Museo de Historia de la Ciudad' worden de oorsprong en de ontwikkeling van Salamanca beschreven d.m.v. een tentoonstelling van archeologische en bouwkundige overblijfselen van lang verdwenen bouwwerken. Er is ook een verzameling van historische voorwerpen te vinden, o.a. het legaat van de musicus Tomás Bretón en een veldfoedraal van de Hertog van Wellington.
Openingstijden: elke dag van 10 tot 13 h. en van 17:30 tot 19:30 h. Zondag en maandag gesloten.

Casa-Museo de Unamuno (woonhuis-museum van Unamuno)
In het 'Casa-Museo de Unamuno' woonde tussen 1900 en 1914 Miguel de Unamuno, rector van de universiteit van Salamanca en filosoof. Het herbergt meubels, persoonlijke voorwerpen, een bibliotheek en Unamuno's archief.
Openingstijden: (zomers) dinsdag t/m vrijdag van 9.30 tot 13 h. Zaterdag, zondag en feestdagen van 10 tot 13 h. (winter) dinsdag t/m vrijdag van 9.30 tot 13h. en van 16 tot 17.30 h. Zaterdag, zondag en feestdagen van 10 tot 13 h.

Biblioteca de la Universidad (universiteitsbibliotheek)
De 'Biblioteca de la Universidad' bewaart een aantal van de meest waardevolle incunabelen van de Universele Literatuur.

Domus Artium

Het 'Domus Artium' is het museum voor moderne kunst. Het is gelegen in het oude gebouw van de Provinciale Gevangenis van Salamanca en gerenoveerd. Het herbergt verschillende tentoonstellingsruimten, verdeeld over twee verdiepingen. Het gebouw beschikt over een bibliotheek, dat voor het publiek geopend is.
Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag van 12 tot 15 h. en van 16.30 tot 21 h. Zaterdag, zondag en feestdagen van 10 tot 21 h.

Museo de Salamanca (museum van Salamanca)
Het 'Museo de Salamanca' bevat zalen met Nederlandse en Vlaamse schilderijen, in een unieke architectonische omgeving.
Openingstijden: elke dag van 10 tot 14 h. en van 16:30 tot 19:30 h. Maandag- en zondagmiddag gesloten.

Museo Catedralicio (museum van de kathedraal)
Het 'Museo Catedralicio' bezit een aantal zeer indrukwekkende religieuze kunstuitingen, zoals het graf van Anaya en het drieluik van San Andres van Juan de Flandes.
Openingstijden: elke dag van 10 tot 13 h. en van 16 tot 19 h. Zondagmiddag gesloten.