Toledo, waar de tijd stil is blijven staan

Lopend door het centrum van de stad Toledo bekruipt je het gevoel dat de jaren hebben stilgestaan. Je proeft de Middeleeuwen, de tijd van de Moorse overheersing en waarin de drie belangrijkste culturen van hun tijd, het christendom, het jodendom en de islam, vredig samenleefden.

Geschiedenis

Aanvankelijk werd door geschiedkundigen gedacht dat de stad Toledo werd gesticht door de Romeinen. Anderen beweerden juist dat het een Griekse oorsprong heeft. Archeologische bronnen vertellen ons echter dat er al in de Bronstijd een kleine nederzetting bij een vernauwing van de Taag bestond, dat bekend was als 'Cerro del Bú'. Het was een strategische plek omdat de doorgang daar haast verplicht was. Later werd het een Carpetaanse vesting. Al zijn daar resten van gevonden, is er verder weinig over bekend. Uit Romeinse geschriften blijkt dat het ommuurd was en ongeveer 40 hectaren bestreek.

Romeinse overheersing

Toen de vesting in 192 v.Chr. door de Romeinen werd veroverd noemden die het 'Toletum'. Volgens geschreven bronnen van de hand van Plinius de Oude hadden ze in het gebied bereikt vanwege conflicten met de Carthagers. De Carpetaanse stad moet toen al een politieke structuur hebben gehad, want er wordt gewag gedaan van een gevangen koning genaamd Hilernus.
Aanvankelijk was de stad een Romeins fort binnen Carpetaans gebied. Vandaaruit werd vanaf 179 v. C. de romanisering ingezet. Al weet men dat er een forum en tempels waren, wordt er naar gegist waar precies –men vermoedt onder het huidige Alcázar of bij het Gemeentehuis. Wel is bekend waar het circus en het theater waren -nl. waar nu het ‘Parque de Carmelitas’ ligt- en dat er een aquaduct was.

De Visigothische aanwezigheid

In het begin van de vijfde eeuw stromen barbaarse volkeren Hispania binnen, waaronder de Vandalen en de Alanen. Vanaf 415 komen daar de Visigothen bij, die uiteindelijk de gehele macht in handen zouden nemen. Na de slag van Vouillé (507), waarbij de Visigothen door de Franken uit Gallië werden gedreven, verschoof het centrum van hun rijk meer naar Spaanse grondgebied en werd Toledo in 534 hoofdstad en religieus centrum. Tot aan de komst van de Moren in 711 werden er dan ook talrijke concilies gehouden, waarvan de bekendste die van 681 is. Deze concilies, waar behalve geestelijken ook de koning en nobelen aanwezig waren, besliste over thema´s als de troonopvolging en andere staatszaken.

Moorse tijd

Onder de Moren heette de stad 'Tolaitola'. Tot 1035 was het de zetel van een emir onder het opperbevel van de kalief van Córdoba. In de periode van de Moorse overheersing beleefde de stad een cultureel en sociaal hoogtepunt. Kunstuitingen en wetenschap namen een vlucht. De drie belangrijkste culturen van het moment, christendom, jodendom en islam, werden er verenigd, o.a. in een unieke bouwkunst. Al deze assimilatie ging zelfs zover dat de christenen de Arabische taal en bepaalde gewoonten, zoals klederdracht en kunstuitingen, overnamen. Ze worden ‘Mozaraben’ genoemd.

De Arabische taal werd overigens in 1580 geheel verboden. Toch waren er toen al veel woorden door het Castilliaans, het huidige Spaans, opgenomen. Velen zijn gebleven, als 'azahar' (oranjeblosem), 'ojalá' (hopelijk) en alle rivieren, die met 'guada' beginnen.

Overname van de koningen van Castillië

In 1085 bezette koning Alfonso VI van Castillië de stad. Niet lang daarna werd ze opnieuw hoofdstad en kerkelijk centrum, nu van het heroverde gedeelte van Spanje. De koningen namen er hun intrek, kardinalen en bisschoppen van Toledo (o.a. Mendoza) kregen een belangrijke rol in het politieke gebeuren.

De Habsburgers

Bij het bestijgen van de troon van Karel I (of Karel V in Nederland) in 1517 kwam er weerstand in Spanje vanwege diens ‘buitenlandse’ karakter, begunstiging aan zijn hof van Vlaamse edelen en belastingverhogingen. Dit mondde uit in de zg opstand van de ‘Comuneros’ in 1520. Toledo speelde daar een belangrijke politieke rol in. Filips II, die van 1559 tot 1561 nog in Toledo resideerde, besloot echter in 1563 tot een verplaatsing van de hoofdstad naar Madrid, dat binnen het nieuwe, geheel heroverde Spanje centraler gelegen was. Dit had tot gevolg dat Toledo haar politieke betekenis en macht zou verliezen. In de zeventiende eeuw halveerde daardoor de bevolking.

Bezienswaardigheden

Het Alcázar

Het 16de eeuws koninklijk paleis, ‘El Alcázar’ (zie foto boven), staat in Toledo bovenop een heuvel en is één van de eerste gebouwen, die je van buitenaf kan zien. Branden en oorlogen hebben het in de loop der tijd in een vervallen staat gebracht, maar intussen is dat volledig gerestaureerd Het Alcázar heeft een grote rol gespeeld aan het begin van de Spaanse burgeroorlog, toen rebellen tegen de regering er zich tijdens gevechten met het republikeinse leger verschalkten. Toen was het nog een militaire academie. Aan een belegering van meer dan twee maanden kwam een einde met een invasie van troepen uit Afrika in Spanje, onder leiding van generaal Varela. Dit was tevens de intrede van Franco in de oorlog.

Het huis van El Greco

Het is bekend dat de beroemde schilder El Greco in Toledo woonde. Geboren op Kreta kwam hij er in 1577 aan en is er tot aan zijn dood gebleven. Één van de huizen, die hij enige tijd gewoond heeft, werd in 1910 ingericht als museum, met meubels uit de tijd van El Greco en diens schilderijen. Het ligt in het hart van de oude Joodse wijk. Ooit was het dan ook van Samuel Leví, de schatbewaarder van koning Pedro I van Castilië (1334-1369) en later was het eigendom van de markiezen van Villena.

Het museum geeft een idee van hoe huizen in de zestiende eeuw werden ingericht. Behalve de schilderijen van El Greco, staan er beelden van andere belangrijke kunstenaars uit de zestiende en zeventiende eeuw. Ook er is een patio met een tuin.

De Kathedraal

De Kathedraal van Toedo is de meest bezochte kerk van Spanje. Het is dan ook van een enorme artistieke rijkdom en pracht. Het is een bouwwerk uit de Spaanse gothiek, wat betekent dat het ruimer is opgezet dan andere kerken uit dezelfde tijd en dat er een mengeling van ornamentenstijlen overheerst, waaronder de Moorse ‘mudéjar-stijl’ domineert. Binnen kan aandacht gevraagd worden voor het hekwerk van het priesterkoor, de koorbanken, de ‘Capilla Mayor’ ‘met het altaar, de kapittelzaal en de sacristie met schilderijen van El Greco. De schatten van de kathedraal worden bewaard in de ‘Capilla de San Juan’.

De synagoge

De Synagoge van 'Santa María la Blanca' werd in de 12de eeuw gebouwd en heeft de vorm van een christelijke basiliek. Het is een prachtig voorbeeld van de ‘mudéjar’ decoratiestijl, wat nog eens aangeeft hoe de verschillende culturen in Toledo niet alleen samengewoond, maar ook samengewerkt hebben. Vooral de arcaden, pilaren en kapittels zijn van een onbeschrijflijke schoonheid. In de vijftiende eeuw werd het een katholieke kerk, vanwaar dan ook de naam. Tegenwoordig is het door het publiek dagelijks te bezichtigen, van 19 tot 17.45 h.

San Juan de los Reyes

Het Franciscaner ‘San Juan de los Reyes’ klooster is alweer een voorbeeld van typische Spaanse gothiek: moorse geometrische motieven in de plafonds ('artesonado'), moors aandoende bogen. Het staat in het westen van de stad. Buiten hangen tegen de kerkmuur ketenen. Binnen, op de balken van de plafonds, staat de lijfspreuk van Isabella en Ferdinand, de katholieke koningen: 'Tanto monta, monta tanto', (de één is zoveel waard als de ander). Het werd dan ook door hen gesticht in 1476 na de Slag van Toro, waar de koning van Portugal werd verslagen. De architect was Juan Gas. Het is gewijd aan Johannes de Evangelist en bezit één van de mooiste kloostergangen van Europa.

In 1809 werd het klooster ernstig beschadigd door de troepen van Napoleon tijdens de bezetting van Toledo, waarna het in 1835 leeg kwam te staan. Restauratiewerkzaamheden begonnen in 1883 en werden niet voltooid tot het jaar 1967. In 1954 werd het opnieuw in gebruik genomen als klooster.

Andere monumenten en musea

In het nonnenklooster ‘Santo Domingo el Antiguo’, gesticht in 1085 door Alfonso VI, kan het graf van El Greco bezocht worden. Erboven hangt één van zijn doeken, de 'Wederopstanding van Christus'. Het museum, dat bereikt kan worden via de kerk, bezit vele interessante kloosterschatten, die in de loop der eeuwen vergaard zijn. De kerk heeft een Renaissancestijl en is gebouwd in de vorm van een latijns kruis.

Nabij ligt de oudste kerk van Toledo, de ‘Iglesia de San Roman’, uit het begin van de dertiende eeuw, ook al een toonbeeld van Moorse invloeden. De bogen van de kerk steunen op Visigothische en zelfs nog Romeinse zuilen. De muurschilderingen zijn origineel uit de dertende eeuw.

Het ‘Museo de los Concilios y de la Cultura Visigoda’ (Mseum van de visigotische concilies en cultuur), binnen hetzelfde perceel, is ook een bezoekje waard. Er zijn archeologische vondsten te zien van voorwerpen uit de zesde tot de achtste eeuw, zoals smeedwerk, schilderijen, reliëfs, etc.