Holwerd – dorp in Noordoost Friesland

Holwerd is een dorp in noordoost Friesland, aan de voet van de veerdam naar Ameland. Het is een dorp op zo'n korte afstand van de dijk, dat je de Waddenzee kunt ruiken. Het is een uitvalsbasis voor menig wadlooptocht en bezoek aan het Waddeneiland. Het dorp heeft grootse plannen met het project Holwerd aan Zee.

Holwerd

Holwerd wordt in het Fries Holwert genoemd, maar of het nu met een t dan wel d op het plaatsnaambord staat, er wordt hetzelfde dorp mee bedoeld, dat aan de waddendijk in de gemeente Dongeradeel ligt, waarvan Dokkum de hoofdplaats is. De N356 is de weg die Holwerd met Dokkum verbindt. Van alle dorpen in de gemeente is Holwerd het grootste. Er wonen iets meer dan 1500 inwoners en dat waren er in 2003 enkele honderden meer dan in 2014. Die leegloop en vergrijzing is een van de problemen waarmee het dorp te maken heeft.

Europa

Holwerd maakt deel uit van de Europese Wandeltocht E9. De tocht wordt ook wel de North See Trail genoemd. De E9 loopt van Zuid-Europa naar het noorden, tot aan Zweden en Noorwegen. In Friesland heet het onderdeel van dit pad het Friese Kustpad. Vanuit Holwerd zijn er prachtige excursies te maken over het natuurgebied Het Noarderleech (Noorderleeg), dat tussen Zwarte Haan en Holwerd ligt. Door landaanwinningswerken zijn er zomerpolders ontstaan. Samen met de kwelders en slikvelden vormen ze pleisterplaatsen voor vele vogels en zijn het belangrijke broedgebieden. Het is een uniek landschap dat nergens in Europa in deze uitgestrektheid voorkomt. Tijdens het broedgebied is het Noorderleeg gesloten voor publiek, op twee wandelroutes na. It Fryske Gea beheert het gebied en geeft er excursies.

Op de dijk heb je een prachtig overzicht op het wad en aan de kim zie je Ameland liggen. Vanuit Holwerd bereik je met een paar kilometer de veerdam waar de veerboot naar Ameland aanlegt.

Beschermd

Een deel van Holwerd hoort bij de beschermde dorpsgezichten van Friesland. Er zijn karakteristieke straatjes en mooie gebouwen te vinden. Het dorp telt ook een aantal rijksmonumenten. De hervormde Sint-Willibrorduskerk uit 1776, de Doopsgezinde kerk en de stellingmolen De Hoop zijn monumenten.

Sint-Willibrorduskerk en toren

De Sint-Willibrorduskerk is een hervormde kerk met monumentenstatus. De toren is uit het begin van de 17e eeuw en is ouder dan de kerk. Aanvankelijk had de toren een zadeldak, maar in 1661 werd die vervangen voor een spits. De spitstoren is vanaf de Waddenzee duidelijk te zien en de toren deed in vroeger eeuwen ook dienst als vuurbaak. Ooit was er onderin de toren een gevangenis gevestigd en was er een tolhek voor de boot naar Ameland. Nog steeds is de spits een herkenningsteken die van veraf te zien is. Zelfs vanaf Ameland is aan de spits te zien waar Holwerd ligt. De toren heeft een luidklok uit 1653 die is gegoten door Jurjen Balthasar. De tweede klok verdween in de oorlog en werd in 1943 uit de toren gehaald en omgesmolten. De huidige tweede klok is er een uit 1974.

Rococo

De kerk staat op een terp die speciaal voor de kerk was aangelegd en oorspronkelijk buitendijks lag. Na het opwerpen van de zeedijk in 1562 kwam de terp binnendijks te liggen. In de jaren daarna volgde inpoldering. De nieuwe kerk dateert uit de jaren 1775 tot 1778 en werd gebouwd als vervanging van een oudere kerk. De kerk is opgetrokken in Lodewijk XVI-stijl. Willem Douwes, de stadsbouwmeester van Harlingen, ontwierp hem. De Stichting Alde Fryske Tsjerken is eigenaar van de Sint-Willibrorduskerk, de toren is eigendom van de gemeente Dongeradeel. De kansel uit 1778 een bezienswaardigheid, met houtsnijwerk in rococostijl. Houtsnijder Yge Rintjes uit Dokkum was verantwoordelijk voor het kunstwerk. Een andere bijzonderheid in de kerk is het orgel, dat dateert uit 1852 en één van de grootste kerkorgels van Friesland is. Verder zijn er grafzerken van diverse adellijke Friese families in de kerk te vinden.

Doopsgezinde kerk

In de 16e eeuw was er al sprake van een groep doopsgezinden die in Holwerd woonden. In 1692 gebruikte men een kerkgebouw aan de Koningsstraat en de huidige vermaning dateert uit 1850. Deze kerk staat ook op de rijksmonumentenlijst.

Camping

Holwerd heeft een camping met trekkershutten, ruimte voor tenten en caravans. De camping heet Dobbe. Het is een prima uitvalsbasis voor een tripje naar Ameland of Schiermonnikoog. De veerboot naar Ameland legt op 3 kilometer afstand aan en die van Schier op 20 kilometer afstand, bij Lauwersoog. Wie naar de eilanden vaart of op de dijk gaat staan en naar het noorde blikt, reist door een werelderfgoed en ziet het werelderfgoed Waddenzee aan zijn voeten liggen.

Wadlopen

Een van de oudste en grootste wadlooporgansaties, Wadloopcentrum Fryslân, is gevestigd in Holwerd. Deze wadlooporganisatie organiseert, net als meer wadlooproganisaties en zelfstandige wadloopgidsen wadlooptochten op het Holwerter wad en oversteken van Holwerd en buurdorp Ternaard naar Ameland en Schiermonnikoog. Het is een uitgelezen manier om kennis te maken met het werelderfgoed.

Holwerd aan Zee

Holwerd aan Zee is een ambitieus project om leven in de Holwerter brouwerij te brengen. Het voorziet in het doortrekken van de Holwerter vaart tot aan de zeedijk. Bij Holwerd komt volgens het plan een sluis en gemaal die een goede waterstand moet garanderen en verzilting tegenhouden. Er komt ruimte voor een recreatieve vaarverbinding dat een impuls aan de regio moet geven. Niet alleen Holwerd, maar ook Burdaard, Dokkum, Kollum, Lauwersoog, Burgum en Leeuwarden hopen van die vaarverbinding te kunnen gaan profiteren. In feite wordt het dorp met de zee verbonden en ontstaat er een meer tussen Holwerd en de zeedijk. Als het project wordt uitgevoerd ligt het dorp net als eeuwen geleden weer aan zee, deze keer met een prachtige boulevard. Ook de toren wordt dan weer een lichtbaken.

Dobben

Een Waddenbelevingscentrum moet een centrum voor educatieve, recreatieve en toeristische waddenexpertise worden. Verder voorziet het plan in zwem- en strand-dobben, ringvormige dijkjes met water in het midden of zand. Het ecosysteem van de kwelder moet in zijn natuurlijke vorm worden hersteld, er komen wandelpaden en een vogelobservatiepunt. Holwerd aan Zee is een project met aandacht voor economie, leefbaarheid van de regio en natuur. Via Holwerd aan Zee is het Werelderfgoed Waddenzee te beleven, menen de initiatiefnemers, die zich hebben verenigd in Stichting Holwerd aan Zee. De stichting heeft veel partners om zich heen verzameld om het plan ook daadwerkelijk te realiseren.

Lees verder

• Dokkum – Elfstedenstad in Dongeradeel
• Elfstedentocht van Reinier Paping - Hel van 1963
• Waddeneiland Ameland is de maat
• Paesens en Moddergat – Tweelingdorpen