Belang van vakantie en regels rond vakantiedagen

Vakantie is lekker, vakantie is ontspannend – als het goed is – en vakantie geeft je de mogelijkheid om lui te zijn. Het is geen voorrecht, maar een recht en feitelijk ook een must om te herstellen van de dagelijkse drukke werkzaamheden en weer op te laden voor een nieuw jaar. Hoewel we het belang er nu wel van inzien, is het niet altijd vanzelfsprekend geweest dat mensen betaald vakantie konden vieren. Hoe zit dat?

Oorsprong

Met twaalf tot veertien uren per dag werken en dit met een zesdaagse werkweek, lijkt het vanzelfsprekend dat je ook vakantie hebt. Echter, de schoonzoon van Karl Marx, te weten Paul Lafargue, was de eerste die in een Frans tijdschrift sprak over “het recht op luiheid”. In dit artikel hield hij een pleidooi tot minder uren op een dag werken en vrije dagen. Dit zou de medewerkers gelukkiger maken en daarmee uiteindelijk ook weer productiever.

Het duurde echter in Nederland tot 1910 voordat er vakantiegeld ingevoerd werd. De stakende loodgieters en bouwvakkers kregen dit voor elkaar. Na deze staking volgden er meer sectoren die de doorbetaalde vakantie in gingen voeren. In diezelfde periode werd ook de maand mei vastgelegd om het geld uit te betalen. De reden dat het mei moest worden had te maken met het stimuleren dat het geld ook daadwerkelijk voor de vakantie gebruikt zou worden. De norm van vakantiegeld die we hanteren is acht procent van het bruto jaarloon, tenzij het bijvoorbeeld in de cao anders is afgesproken.

Vakantie is noodzaak

Hoewel niet iedereen eropuit trekt en misschien een deel van het vakantiegeld spendeert aan een verandering aan het huis of iets duurs vervangt wat kapot is gegaan, is vrij zijn erg belangrijk. Dat kan ook thuis, want waar het om gaat is de hectiek van het werk gedurende enkele weken los te laten en weer op adem te komen. Met je hoofd bij heel andere dingen zijn of – en dat kunnen helaas niet veel mensen – die knop volledig omzetten en even helemaal niets doen, lui zijn.

Hoewel we minder uren zijn gaan werken en al lang geen zesdaagse werkweek meer hebben, ligt er wel druk op de mensen. De druk is alleen anders dan in het verleden, want het is voor velen van een fysieke druk meer een mentale druk geworden. In het weekend kunnen te weinig mensen het belangrijke ‘ontstressen’, want in het weekend moeten we (vaak van onszelf of onze directe omgeving) op privévlak vaak nog zoveel.

Vakantiedagen opnemen

We hebben recht op vier weken vakantie ofwel bij een fulltime werkweek hebben we twintig dagen tot onze beschikking. Bij veel werkgevers moet je tijdig aangeven wanneer je je vakantie op wil nemen, dit in verband met planningen. Als je meer dan drie weken wil, moet je dit vaak bespreken. Wat niet wegneemt dat je die dagen uiteraard wel hebt. Ze worden anders vaak door het jaar heen opgenomen. Daarnaast is er de collectieve vakantie. Een bedrijf gaat bijvoorbeeld drie weken volledig dicht en dan heeft iedereen tegelijk vakantie. Op enkele sectoren na waar het collectief is vastgelegd, kunnen veel bedrijven dit zelf bepalen.

Hoe doet Nederland het met de vrije dagen?

Eigenlijk doet Nederland het niet zo goed qua dagen. We hebben recht op twintig dagen en tel je daar de feestdagen bij op, dan komen we totaal op achtentwintig dagen. Daarmee doen we het slecht in Europa, want we bungelen onderaan de lijst. De Finnen hebben de meeste dagen, namelijk alles bij elkaar negenendertig.

Het beeld moet wel wat genuanceerd worden, want Nederland is weer koploper met het minst aantal te werken uren per week. Veel parttime* medewerkers, de mogelijkheid wordt er ook goed voor geboden, en veel zesendertig uur-contracten als zijnde fulltime. Daarnaast zijn er ook genoeg werkgevers die meer dan de minimale twintig dagen doorbetalen. Het gemiddelde ligt op zo’n vijfentwintig dagen.

* Parttime werken is voor sommige mensen ook een must, omdat de kinderopvang niet consequent goed geregeld is. Enerzijds zijn er soms wachtlijsten voor het plaatsen van kinderen en anderzijds wordt vergoeding bij een teruglopende econome als een van de eerste (kosten)posten geschrapt door menig regering.

Afkopen vakantiedagen

Als je om wat voor reden dan ook de vakantie wil en kan afkopen, gaat het altijd over de dagen/uren boven het wettelijk minimum van twintig dagen. Er ligt over en weer geen verplichting om dit te doen, maar wil de werkgever niet betalen dan moet je je dagen gewoon op kunnen nemen. Overigens mogen opgebouwde wettelijke uren van voorgaande jaren ook in andere jaren niet afgekocht worden.

Als je van werkgever verandert dan worden resterende dagen meestal met het laatste loon uitbetaald. Dat kan, maar er moet feitelijk wel een verklaring voor zijn dat deze dagen/uren niet alsnog opgenomen konden worden. Verder, en dat passen we eigenlijk niet zo veel toe, kan iemand bij verandering van werkgever de reeds ingeplande vakantiedagen alsnog opnemen. Alleen is deze nieuwe werkgever niet verplicht deze dagen/uren uit te betalen.

Tot slot

Vakantie is belangrijk om tot rust te komen, weer op te laden en lekker te ontspannen. Alleen of met je dierbaren. Hoewel we er niet altijd zo naar kijken en het eigenlijk pas sinds begin twintigste eeuw normaal is dat er vakantiegeld door werkgevers wordt betaald, is het van essentieel belang om te ontspannen. Voor velen is de fysieke druk een mentale druk geworden. Goed dus om gebruik te blijven van maken van deze eerder verworven rechten.