Lier, pittoreske stad aan de Nete in de provincie Antwerpen

Op zo'n dertig kilometer ten zuiden van Antwerpen, aan de Nete, ligt het groene en pittoreske stadje Lier. Niet erg groot, maar wel erg gezellig en met heel veel bezienswaardigheden. Lier is de stad van Felix Timmermans, de schrijver van Pallieter. De stad van Louis Zimmer, die de beroemde klokken in de Zimmertoren heeft gemaakt. Eén van de weinige steden in België met een begijnhof. Waar nog tulekant wordt gemaakt. De stad waar Filips de Schone met Johanna van Castilië is getrouwd. En met een zeer zoete lekkernij: de Lierse Vlaaikes!

• Een beetje geschiedenis
• Sint-Gummaruskerk
• Het begijnhof
• De Zimmertoren
• Grote Markt en stadhuis
• Het Spui
• Timmermans-Opsomerhuis
• De kleine wereld
• De Vesten
• Lierse specialiteiten
• Activiteiten
• Lier op het nieuwe Monopolybord
• 800 jaar Lier
• Een mammoet in Lier!
• Heks Cathelyne op de brandstapel!

Een beetje geschiedenis

Ontstaan en legende van Sint-Gummarus

Wanneer Lier juist is ontstaan, is nogal onduidelijk. Archeologische muntvondsten wijzen op bewoning tijdens de Romeinse periode. Sint- Gummarus (gestorven in 714) heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de stad. De legende wil dat hij zijn stok in het zand stak en dat er op die plaats een bron ontstond. In 764 zou hij een houten kapel hebben opgericht, waar dan verder een nederzetting zou rond gegroeid zijn. Die kapel stond op de plaats waar nu de Kluizekerk staat. Een ander wonder dat Sint-Gummarus verrichte was het terug aan elkaar doen groeien van een gebroken boom door er zijn riem rond te binden. Daardoor werd Sint Gummarus de patroonheilige van al diegenen die met een breuk te kampen hebben. Niet alleen echte breuken, maar ook echtelijke breuken. Gummarus zat met een gemeen vrouwmens opgescheept en scheidde er uiteindelijk van. Hij wordt gevierd op 11 oktober. Zijn relikwieën (800 kilo) worden elk jaar op de zondag na 11 oktober de stad rondgedragen tijdens de Sint-Gummarusprocessie.

Lier in de Middeleeuwen

In 1212 verkreeg Lier stadsrechten van Hertog Hendrik I van Brabant. In de 13de en 14 de eeuw was Lier erg welvarend door de lakennijverheid en zijn veemarkt. De bijnaam van de Lierenaren is dan ook "schapenkoppen". Het verhaal wil dat Lier in de 14de eeuw kon kiezen tussen een veemarkt en een universiteit en dat de Lierenaren kozen voor de schapen. De universiteit ging naar Leuven en werd de eerste van het land. Deze gebeurtenis werd vereeuwigd door de Lierse kunstenaar Bertro, die het Schapenkoppenmonument maakte dat tussen het Zimmerplein en de vesten staat. In de 15de en 16de eeuw kende de stad een economische terugval en werd er overgeschakeld op luxeartikelen. Bierbrouwerijen schoten als paddestoelen uit de grond. Caves is het populairste bier uit de streek.

Verdere evolutie van de stad Lier

Tijdens de Industriële revolutie werd de textielnijverheid belangrijk. De stad kende veel schade tijdens Wereldoorlog I maar de meeste gebouwen werden later in de oorspronkelijke stijl gerestaureerd.

Sint-Gummaruskerk

Bouwstijl

De Sint-Gummaruskerk met zijn typische toren die ook wel de peperbus wordt genoemd, torent boven de stad uit. Met de bouw van de huidige kerk werd gestart in 1378, op de plaats waar vroeger de Romaanse parochiekerk stond die gewijd was aan Sint-Jan-de-Doper. De kerk is een voorbeeld van Brabantse hoog gotiek. De bouw en de afwerking zou meer dan tweehonderd jaar in beslag nemen (1378 - 1625), vandaar drie verschillende bouwstijlen. De onderste geledingen zijn zuiver gotisch, de middelste barok en de torenkap is rococo. In de kerk bevindt zich een beiaard uit de 18de eeuw, de oudste van heel Europa.

Huwelijk Filips de Schone en Johanna van Castilië

Op 20 oktober 1496 werd hier het huwelijk ingezegend van Filips de Schone en Johanna Van Castilië, bijgenaamd De Zotte (la loca). In 1996, 500 jaar later, werd dit huwelijk nagespeeld door figuranten tijdens een groot volksfeest. De Antwerpenaren trachten al jaren het huwelijk te claimen. Zo kan u in de trouwzaal van het Antwerpse stadhuis een schilderij zien van de trouw van Filips de Schone met Johanna van Castilië in … Antwerpen. Maar niets is minder waar, het huwelijk vond wel degelijk in de Sint-Gummaruskerk van Lier plaats!

Glasramen

De glasramen van de kerk bieden een overzicht van de glasschilderkunst vanaf het midden van de 15de eeuw. Ze werden aan de stad Lier geschonken door Maximiliaan van Oostenrijk ter gelegenheid van de aanstelling van Karel V als Hertog van Brabant.

De overige Lierse kerken

Lier telt in totaal zeven kerken. Naast de Sint-Gummaruskerk zijn er ook nog het Heilig Hart, de Jezuïetenkerk, de Kluizekerk, de Sint-Jacobskapel, Sint- Margareta (zie begijnhof) en de Sint- Pieterskapel.

Het begijnhof

Het Liers begijnhof is een typisch voorbeeld van een stratenbegijnhof uit de 13de eeuw. Men komt er binnen via een monumentale poort. Het belangrijkste monument is ongetwijfeld de Sint- Margaretakerk, gewijd aan de Heilige Margaretha van Antiochië, martelares en patrones van het Liers begijnhof. De kerk, gebouwd van 1664 tot 1671, heeft een prachtig barok interieur, dat het meest tot zijn recht komt wanneer het zonlicht binnenvalt. Honderd jaar later is het bovenste gedeelte van de voorgevel voltooid, samen met de klokkentoren, die een duidelijke rococo-invloed vertoont. Binnenin staat een prachtig Forceville-orgel. Het Lierse begijnhof behoort tot het UNESCO- werelderfgoed.

De Zimmertoren

Aan het Zimmerplein bevinden zich de Zimmertoren en het Zimmerpaviljoen. Beiden herbergen het levenswerk van Louis Zimmer: de Jubelklok, de Astronomische Studio en de Wonderklok. De vroegere Corneliustoren uit de 14de eeuw, deel van de vroegere stadsomwalling, wordt in 1930 omgebouwd. De Zimmertoren wordt ingehuldigd op 29 juni 1930. De wijzerplaten van de jubelklok - 13 in totaal - zijn aangebracht in de voorgevel. Het merkwaardige is dat het ganse mechanisme van de toren aangedreven wordt via één moederuurwerk. Om 12 uur 's middags gaat er aan de zijkant een luikje open en verschijnen de jaartallen 1830 - 1930 (de Jubelklok) en afbeeldingen van het Belgisch wapenschild, van de 3 eerste koningen, van het Lierse wapenschild en van de zes burgemeesters van Lier. Ook worden vier automaten geactiveerd, die de vier levensfasen uitbeelden aan de hand van typisch Lierse figuren en personages. In 1960 wordt het Zimmerpaviljoen toegevoegd waarin het atelier van Zimmer wordt ondergebracht. Op de grond voor de toren is een voorstelling van het zonnestelsel aangebracht. Hierin bevinden zich de asteroïden Felix (van Felix Timmermans) en Zimmer (van Louis Zimmer).

Grote Markt en stadhuis

De meeste huizen rond de Grote Markt van Lier werden opgetrokken in verschillende neostijlen na de Eerste Wereldoorlog. Veel van deze huizen waren gildehuizen. Zo ook het Vleeshuis, dat achtereenvolgens gildehuis, lakenhalle, vredegerecht en gevangenis was. Nu is het een tentoonstellingsruimte. Het voornaamste monument op de Grote Markt is ongetwijfeld het Stadhuis met belfort. Het huidige stadhuis is de vroegere lakenhalle. In de 15de eeuw verhuisde de lakenhalle naar het Vleeshuis en kreeg het stadhuis een Brabantse rococo-stijl aangemeten. Het interieur is in Lodewijk de 14de stijl. In het stadhuis valt vooral de statige houten wenteltrap op die zich naar de eerste verdieping zwiert zonder ergens te moeten steunen. Verder is er het mooie beschilderde plafond van de raadszaal, het smeedijzeren kunstwerk "Gevecht met de draak" van Lodewijck Van Boeckel en een grote collectie schilderijen. De grote stenen trap aan de buitenkant is erg geliefd bij trouwers voor hun foto's. Vooral met Kerst is het stadhuis prachtig verlicht. Het Belfort werd sinds 1999 uitgeroepen tot Werelderfgoed door de UNESCO. Elke zondagvoormiddag wordt er op de Grote Markt de grootste duivenmarkt van Europa gehouden. Van januari tot april gonst het er van bedrijvigheid. Veel bezoekers komen uit het buitenland en er wordt veel geld geboden voor sommige duiven.

Het Spui

Het Spui is het vroegere sashuis aan de Binnennete. Dit Spuihuizeke, zoals het in Lier wordt genoemd, is het Groot Spui. Vroeger was er ook een Klein Spui, maar daar blijft niets van over. Het sashuis had een dubbele functie: versterking van de stad en bescherming van de mechaniek die de waterstand van de stad regelde. Nu is het een tentoonstellingsruimte en men gaat door het Spuihuisje wanneer men de vesten afloopt. Op de Binnennete kan u trouwens ook boottochtjes maken in oude palingschuiten van 1 april tot 31 oktober. Zo ontdekt u pittoreske plekjes van de stad. Opstapplaats is naast het Timmermans-Opsomerhuis.

Timmermans-Opsomerhuis

Museum gewijd aan drie Lierse kunstenaars. Felix Timmermans was schrijver en plastisch kunstenaar. Zijn bekendste boeken zijn ongetwijfeld "Pallieter" uit 1916, over een man die erg genoot van het leven, een echte hedonist en het toneelstuk "Waar de Sterre bleef stille staan", dat vaak wordt opgevoerd rond Kerstmis. Ook het werk van Isidoor Baron Opsomer heeft er een plaats gevonden. Hij was kunstschilder. De derde kunstenaar is kunstsmid Lodewijk van Boeckel.

De kleine wereld

Een uniek poppenmuseum met origineel materiaal uit de 19de eeuw. Het resultaat van meer dan 35 jaar verzamelwoede. Met kerst wordt het museum gedurende één maand in de kerstsfeer gedompeld. Minikerstboompjes worden door de poppen versierd met kerstballen en engelenhaar, de pakjes liggen onder de kerstbomen en de tafels worden feestelijk versierd. Buitentaferelen met poppen die sleeën en skiën, of die sneeuwmannen maken, ontbreken ook niet op het appel. Het hele jaar door kan u in het museum reproducties van oude, nostalgische postkaarten kopen en met kerst zijn dat natuurlijk oude kerstkaarten. Open op zaterdag en zondag van 10 tot 17 uur en van dinsdag tot vrijdag van 12 tot 17 uur.

De Vesten

Deze 5 kilometer lange, groene gordel rond de stad is gelegen op de oorspronkelijke vestingmuur, de tweede stadsomwalling. Wanneer u de vesten afloopt, komt u een heleboel monumenten en bezienswaardigheden tegen. U komt voorbij de ingangspoort van het begijnhof en door het Spuihuis. Met een kleine omweg kan u naar het Stadhuis, naar het Schapenkoppenmonument, naar de Gevangenenpoort, naar het Timmermans-Opsomerhuis en naar de Zimmertoren. Vergeet ook niet door het mooie park te lopen met het witte bruggetje. Tijdens het weekend komt u hier dikwijls trouwers tegen, op zoek naar het ideale plekje voor mooie foto's. Voor de kinderen is er een leuke speeltuin, helemaal gratis en voor niets. Vele Lierenaars gebruiken de vesten voor hun dagelijkse jogging of voor een zondagse familiewandeling.

Lierse specialiteiten

Het Liers Vlaaike

Het Liers Vlaaike is een kruidig gebakje op basis van kandijstroop en vierkruiden. Het exacte recept is geheim. In 1999 wordt de "Orde van het Liers Vlaaike" opgericht, die toeziet op de kwaliteit van het product. In 2007 wordt het Liers Vlaaike door de VLAM officieel erkend als streekproduct.

De Lierse kant

De Lierse kant is uniek, omdat het niet om kloskant gaat, maar om tulekant. Met een haakje worden kettingsteken in verschillende diktes katoen op tule geborduurd. Ook het perleren is een Lierse specialiteit. Pareltjes en pailletten worden op de tule geborduurd. Met deze techniek maakt men handtassen en avondjurken. De kunst van het Lierse kantklossen wordt onderwezen in de Lierse Academie voor Schone Kunsten. Er zijn in Lier ook verschillende kantverenigingen. In het Lierse Centrum voor Textiele Kunsten (in de voormalige kapel van het Sint-Barbara en Sint-Beatrix-Godshuis) kan u kant en parelwerk gaan bekijken.

Activiteiten

November

Begin november is het in Lier steeds kermis, gedurende twee weken. Geen grote kermis zoals de Sinksenfoor in Antwerpen, maar toch ook plezierig. Een deel van de kermis staat op het Zimmerplein, het andere deel staat op het plein aan het Koninklijk Atheneum van Lier. Vroeger stond deze kermis op de Grote Markt van Lier, maar dat mag niet meer voor de veiligheid en door de verkeershinder die het met zich meebracht.

Lier op het nieuwe Monopolybord

Sinds het najaar van 2011 prijkt Lier samen met 21 andere gemeenten op de nieuwe Belgische versie van het beroemde Monopolyspel.

800 jaar Lier

In de lente van 2012, meer bepaald van 27 april tot 27 mei 2012, werd er één maand lang feest gevierd, want toen werd Lier 800 jaar! Het was een spetterend feest.

Een mammoet in Lier!

In 1860 werd in Lier het volledige skelet van een mammoet opgegraven. Wilt u dit beestje gaan bekijken? Dat kan, maar u moet er wel voor naar het Museum voor Natuurwetenschappen in Brussel.

Heks Cathelyne op de brandstapel!

Op de Grote Markt van Lier ligt een gedenksteen waarop staat te lezen "Heksensteen. Markeert volgens overlevering de plaats waar de laatste heks in Lier werd verbrand." Volgens de overlevering zou hier op 20 januari 1590 inderdaad de laatste heks ter dood zijn veroordeeld op de brandstapel. De Nijlense Cathelyne Van den Bulcke, toen bijna vijftig, werd uitgebreid gemarteld omdat men dacht dat ze een heks was. Er was immers een paard ziek geworden en een huis afgebrand. En dat kon alleen maar haar schuld zijn. Ook haar moeder was op de brandstapel geëindigd omdat men dacht dat ze een heks was. Na langdurige folteringen gaf Cathelyne toe dat ze een heks was en dat ze gemeenschap had gehad met de duivel. In 2011 werd het leven en de dood van Cathelyne in scène gezet tijdens een openluchtspektakel op het Kerkplein van Nijlen.

U ziet het, deze oervlaamse, bourgondische stad is zeker een bezoekje waard!