Met zes euro een mensenleven van de malariadood redden

In veel delen van de wereld sterven mensen nog aan de gevolgen van malaria. Met zes euro kan het sterven van iemand door malaria voorkomen worden. Hoe voorkom je sterfte door malaria door slechts 6 euro te geven?

Tocht door de binnenlanden van Gambia

In april van 2008 zat ik in een aftandse truck, onder oranje landbouwplastic, terwijl het stof overal om ons heen dwarrelde. De armoede was zichtbaar, vrouwen met kinderen op hun rug in een doek sjouwden met jerrycans water of eten dat ze op een markt op enkele uren afstand hadden gekocht, de kleding van de meesten vertoonde meer gaten dan stof.

Malaria: dood en doodziek zijn

Onderweg kwamen wij een jongetje tegen, een buurjongen van de gids. Hij zag er ziek uit. Echt ziek. Hij kwam net van de dokter, die had geconstateerd dat hij aan malaria leed. De stakker werd gevraagd of hij mee wilde rijden, want lopend terug gaan naar zijn dorp was een enorme opgave voor hem, dat was duidelijk. Hij zat vervolgens ineen gedoken bij ons op de achterbank zonder een woord te zeggen, terwijl het zweet van zijn gezicht droop. Geld voor medicijnen had hij niet, terwijl een ziekte als malaria daar net zo dodelijk kan zijn als hier andere aandoeningen. Als rijke westerlingen was het niet zo moeilijk om hem een paar honderd dalassi te geven, omgerekend 6 euro, waar hij de benodigde medicijnen van kon kopen.

Thea Mom helpt mensen in Gambia

Een weekje in het West-Afrikaanse Gambia vakantie vieren is soms meer een inventarisatie langs plaatsen waar het slecht gaat en waar hulp nodig is, afgewisseld met wat strandbezoekjes. Het Noodfonds van de Nederlandse Thea Mom blijkt voor een deel van de bevolking levensreddend Eenmalig een bedrag van 6 euro storten op de rekening van deze weldoenster betekent het redden van een mensenleven.

Weer een dode door malaria

Een dag later belde Mam, receptioniste van het restaurant in het hotel op. Ze vroeg waar we bleven voor het ontbijt, want de klok tikte (na de nodige cocktails die avond daarvoor) genadeloos door. Met Mam hadden we al flink wat gezellige uurtjes doorgebracht en ik hoorde aan haar stem dat er iets aan de hand was. Ze vertelde op mijn aandringen dat het kind van haar zuster de dag ervoor aan malaria was overleden. Met een bedrag van 6 euro en een soort herhalingspil had dit niet gehoeven. Gedreven door die twee opmerkelijke feiten na elkaar, besloten we klinieken te gaan bezoeken om te kijken hoe het er daar aan toe gaat. Al een dag later werden wij uitgenodigd voor een bezoek aan een soort hospitaal, waar onder meer malariapatiënten worden behandeld. De mannen en vrouwen lagen op zeer schamele bedjes, zonder enige bedekking of een fatsoenlijke matras of lakens, maar hadden desalniettemin geluk. Voor hen waren nog medicijnen, want halverwege de maand zijn die gewoon op. En arme mensen - en dat zijn er nogal wat in Gambia - hebben dan gewoon die 6 euro niet om de benodigde medicijnen zelf te kopen. Gelukkig kunnen zij een beroep doen op een noodpot die is gecreëerd door Thea Mom, een Nederlandse reisleidster die al 9 jaar in The Gambia woont. Zij beheert zelf de medicijnenkast, zodat er geen onderhandse dealtjes kunnen worden gemaakt, want helaas gebeurt dat veel in dit land. Mom, die meer tijd in de kliniek doorbrengt dan met het verkopen van excursies staat bovendien vroedvrouw en verpleegkundige Marie Joof bij.’’ Joof heeft een eigen kliniekje aan huis gebouwd, waar vrouwen worden geholpen bij de bevalling, maar waar mensen ook terecht kunnen voor andere medische zaken. De vroedvrouw en verpleegkundige werkt daarnaast voor de Gambiaanse overheid in de ziekenzorg. Haar eigen kliniekje is inmiddels onmisbaar geworden voor haar omgeving. Van ver komen mensen voor medische ondersteuning of om te bevallen. Het werk in deze kliniek doet Joof in haar vrije tijd en ze krijgt daarvoor geen enkele bijdrage. Van haar karige salaris koopt zij zelf medicijnen, maar dat is bij lange na niet voldoende. Daarom kan ook Joof een beroep doen op deze noodpot, die helemaal wordt beheerd door deze Nederlandse reisbegeleidster.

Corruptie en falende overheid in Gambia

Alle bezwaren om in zulke gevallen geld te geven zijn overigens waar. Natuurlijk zou de Afrikaans overheid zelf geld moeten steken in de gezondheidszorg, natuurlijk is de houding van de Afrikanen anders dan die van Nederlanders. Maar een kind - dat nergens schuldig aan is te zien sterven - terwijl dit niet nodig is, lijkt niet acceptabel. Want met 6 euro kan malaria weer genezen worden. Maar er is bijvoorbeeld ook geld nodig voor de ambulance van de kliniek. De overheid geeft voor 2 ritten per week geld, maar er zijn er soms wel 20 nodig op een dag! Iemand die dus geen geld heeft, maar wel naar het ziekenhuis vervoerd moet worden, sterft. Bovendien zorgt beheerder van de noodpot Thea Mom ervoor dat het geld goed terechtkomt. Ze controleert voortdurend geld en medicijnen, zodat er geen dalassi in een zak verdwijnt waar hij niet hoort. De kliniek van Joof is bovendien een bijzonderheid. In haar eigen compound heeft ze een huisje gebouwd met een kraamtafel en tevens een ruimte waar een vrouw nog een dagje mag uitrusten van de bevalling. Normaal gesproken lopen de dames na een dag namelijk alweer op straat. Ook kan iedereen in die ruimte terecht voor andere medische problemen en deelt ze medicijnen uit. Haar kliniekje, hoe klein ook, is uitstekend geordend en deze vrouw is tot het uiterste gedreven.

De situatie in 2012: de overheid zorgt voor malariamedicijnen

In 2012 is de situatie echter veranderd als het gaat om malariamedicatie. Wie de ziekte krijgt kan bij speciale hospitalen terecht en hoeft niet meer voor de pillen te betalen. De nieuwe president heeft dat besloten en de bevolking merkt ook echt dat het zo werkt. Niettemin blijft het heel erg als iemand de ziekte krijgt, maar de genezing is dan wel binnen handbereik.

Malaria

Malaria is een ziekte die een bedreiging vormt voor de nationale gezondheid in meer dan 100 landen wereldwijd. Meer dan 40% van de wereldbevolking wordt blootgesteld aan deze ziekte. Ieder jaar zijn er 350 tot 500 miljoen klinische gevallen van malaria en worden er minimaal 1 miljoen malariadoden geteld. Die schattingen lopen echter op tot wel 3 miljoen doden per jaar, omdat registratie in veel afgelegen rurale gebieden ontbreekt en sterfgevallen mogelijk aan een combinatie van ziektes toe te schrijven zijn. Ongeveer 90% van alle malariasterfgevallen komen in Sub-Sahara Afrika voor dat daarmee het zwaarst getroffen gebied is.

• Vooral in de regentijd barst de malaria in alle hevigheid los, omdat de malariavliegen daarin beter gedijen dan in de droge tijd.
• Een op de 5 kinderen in Gambia sterft aan malaria.
• Plasmodium falciparum is de malariaparasiet die het meest voorkomt in Afrika. Deze parasiet veroorzaakt Malaria Tropica, de ernstigste vorm van malaria die de dood tot gevolg kan hebben.
• Mensen met geringe of geen opgebouwde afweer tegen malaria, zoals jonge kinderen en zwangere vrouwen, lopen het grootste risico om ernstig ziek te worden en te sterven. In Sub-Sahara Afrika worden ieder jaar ongeveer 30 miljoen vrouwen zwanger. Zwangere vrouwen lopen tot meer dan 3 keer de kans om ernstige malaria te ontwikkelen dan andere volwassenen.