De Oostkantons ofwel: Oost-België

In België zijn verschillende regio's waar ook verschillende talen worden gesproken. Naast het Vlaams (Nederlands) en Waals (Frans) is er ook een Duitstalig gebied. Drie kantons in het oosten van België in de provincie Luik (Liège) vormen een overgangszone tussen België en Duitsland, op cultureel én op taalgebied.

Taalgebied

België kent twee grote taalgebieden, waar Nederlands of Frans wordt gesproken. Daarnaast is er een kleiner gebied waar Duits gesproken wordt. Hoewel de Duitstalige gebieden in Oost-België liggen, in de Oostkantons, zijn Duitstalig en Oostkantons niet synoniem aan elkaar.

Taal in dit artikel

Plaatsnamen worden door de sprekers uit de verschillende taalgebieden in hun eigen taal benoemd. Zo spreken de Nederlandstaligen van 'Luik', de Franstalige zeggen 'Liège, Duitssprekenden noemen de stad Lüttich. Omwille van de duidelijkheid zullen de plaatsnamen meestal in de voor ons meest gangbare taal worden aangeduid.

Locatie Oostkantons

De Oostkantons liggen in de provincie Luik. Het gaat om de drie kantons: Eupen (Waaronder Kelmis, en dus Neutraal-Moresnet), Malmèdy en Sankt Vith. De totale oppervlakte van deze drie kantons is 1051 km2. Er wonen (in 2008) ruim 92.900 mensen.

Gemeenten in de Oostkantons

Hieronder zie je per kanton aangegeven welke steden (gemeenten) er zijn en in welk taalgebied deze liggen.

Taalgebied

Van de inwoners van de Oostkantons wonen er (in 2008) 74.169 in de Duitstalige Gemeenschap en 18.759 in de gemeenten Malmedy en Waimes (beide Franstalig).

Vroege geschiedenis

De gebieden waaruit de Oostkantons nu bestaan hebben een verschillende oorsprong en achtergrond. Sommige delen hebben deel uitgemaakt van het hertogdom Limburg, hertogdom Brabant, Stablo-Malmedy (een zelfstandige staat binnen het Heilig Roomse Rijk) of het hertogdom Luxemburg. Pas in de Franse tijd, in 1795, werden de gebieden onder één bestuur geplaatst, namelijk het departement van de Ourthe. De grenzen van dit departement waren vooral 'praktisch' getrokken, maar hielden geen rekening met de oude grenzen van bevolkingsgroepen of taalgebieden.

Duitstalig

Na de Franse tijd, toen Napoleon definitief was verslagen, werden door de Europese leiders bij het Congres van Wenen (1815) de grenzen tussen landen opnieuw getrokken. Het departement van de Ourthe werd verdeeld tussen het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden en Pruisen. Hierbij werd wel rekening gehouden met de verschillende taalgebieden. Het gebruik van streektalen werd ontmoedigd, vooral door de verplichting van de Pruisische rijkskanselier Otto Bismarck in 1870 dat alleen Hoogduits mocht worden gesproken. Dat paste in het streven van Bismarck om alle Duitse gebieden en deelstaten zoveel mogelijk te verenigen.

Na de Eerste Wereldoorlog

Omdat Duitsland als verliezer uit de Eerste Wereldoorlog was gekomen, moesten in 1920 de oostkantons aan België, dat van het oorlogsgeweld zwaar te lijden had gekregen, worden afgestaan. Na een overgangstijd werden deze gebieden in 1925 definitief aan België gekoppeld. Dat moet voor de bewoners toch vreemd zijn geweest, aangezien deze gebieden nu ruim honderd jaar Duits (Pruisisch) waren geweest. De benaming Oostkantons is in deze tijd ontstaan.

De Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de kantons opnieuw door Hitler aan Duitsland gekoppeld. Door de hevige strijd die tijdens het Ardennenoffensief werd gevoerd is er erg veel verwoest. Veel bewoners moesten ook in het Duitse leger vechten, wat ze ná de oorlog weer door de Belgische autoriteiten werd aangerekend. Veel dubbel oorlogsleed in deze streek, dus! Na de Tweede Wereldoorlog kwamen de kantons opnieuw in België te liggen.

Taalgebieden en taalgemeenschappen

In de Oostkantons waren nu twee taalgebieden, een Duitstalig en een Franstalig. Bij de taalwetten van 1962 kregen de kantons een tweetalig statuut. In het Duitstalig gebied zijn er faciliteiten voor Franstaligen, en in het Franstalig gebied (Malmedy en Waimes) zijn er faciliteiten voor Duitstaligen.

Bij de Franse Gemeenschap in België worden dus ook Malmedy en Waimes gerekend. Je ziet dat dus niet de hele vroegere Oostkantons bij de Duitstalige gemeenschap horen!

Wallonië

De Oostkantons horen bij de provincie Luik, en horen daardoor bij het Waalse Gewest. Er zijn wel een aantal bevoegdheden aan de Duitstalige gemeenschap overgedragen. Denk hierbij aan infrastructuur, stedenbouw, toezicht op gemeentebesturen, e.d.

Natuur

In de Oostkantons vind je het oudste en grootste Belgische natuurreservaat, de Hoge Venen. Het gebied, dat een oppervlakte heeft van 35 km² maakt deel uit van een veel groter natuurgebied (ongeveer 678 km²), dat grotendeels aan de Duitse kant ligt: Hoge Venen-Eifel. De Oostkantons zijn heuvelachtig, in het grensgebied tussen Ardennen en Eifel. Het is een prachtige streek om te recreëren.