Reizigerssyndroom: wanneer reizen een nachtmerrie wordt

Steeds meer mensen gaan op reis. Niet alleen in de zomer, maar het hele jaar door. Sommige mensen gaan naar verre landen en hebben hier maanden, soms zelfs jaren, naar uitgekeken. Maar eens ter plaatse volgt een ware cultuurshock. Sommige mensen kunnen heel raar beginnen doen. Hartkloppingen, duizeligheid, benauwdheid, agressie, hysterische aanvallen en ga zo maar door. Dit fenomeen kreeg de naam reizigerssyndroom. Er bestaan verschillende syndromen, naargelang de plaats waar en de oorzaak waardoor de aandoening ontstaat. Zo heb je het Jeruzalemsyndroom, het Parijse syndroom, het Indisch syndroom en het Stendhalsyndroom. Steeds meer mensen reizen hoe langer hoe verder. Niet alleen tijdens de zomer maar ook in andere perioden van het jaar. Sommigen hebben maanden, soms jaren uitgekeken naar deze reis en deze dan ook grondig voorbereid. Toch kan de cultuurshock of de overvloed aan impressies eens ter plaatse zo overweldigend zijn, dat mensen gaan lijden aan het reizigerssyndroom. Dit fenomeen werd waargenomen op verschillende plaatsen ter wereld.

Het reizigerssyndroom

Wat is het reizigerssyndroom?

Het reizigerssyndroom is een psychische aandoening, meestal van voorbijgaande aard. Het fenomeen doet zich voor na een grote cultuurshock. Dit kan in een ver land zijn, maar evenzeer dicht bij huis zoals bijvoorbeeld in Italië. De symptomen van het reizigerssyndroom zijn onder andere heimwee naar huis, delirium, agressie, hallucinaties, achtervolgingswaanzin, angstaanvallen, duizeligheid, tachycardie, hysterie, achtervolgingswaanzin en overmatig zweten. Dit kan gebeuren wanneer een persoon in contact komt met te veel kunst of met religieuze symbolen.

Welke reizigerssyndromen zijn er?

Deze aandoeningen werden in verschillende categorieën ondergebracht: het Stendhalsyndroom (te veel kunst), het Jeruzalemsyndroom (te veel religieuze symbolen), het syndroom van Parijs (cultuurshock die Japanners ondervinden wanneer ze Parijs bezoeken) en het Indisch syndroom (cultuurshock tijdens een bezoek aan India). Het syndroom komt dus zowel voor in Europa (Parijs, Italië) als ver weg (Jeruzalem, Indië). Meestal verdwijnen de symptomen van het reizigerssyndroom vanzelf wanneer de persoon in kwestie terug naar zijn eigen omgeving gaat.

Mening van de psychiaters

Niet alle psychiaters zijn overtuigd van het bestaan en de oorzaken van het reizigerssyndroom. Sommigen schrijven de symptomen toe aan klassieke reizigerskwaaltjes zoals vermoeidheid, stress na een vlucht, de warmte, de drukte, het lawaai, verandering van eten, enzovoort. Anderen zijn van mening dat het syndroom tot uiting komt bij mensen die reeds sluimerende psychische problemen hebben. Deze komen niet tot uiting in de vertrouwde omgeving maar breken door in een vreemde omgeving.

Verschillende syndromen of slechts één?

Psychiaters spreken van verschillende syndromen. De syndromen krijgen elk een naam van een stad of een land. Maar gaat het wel om verschillende syndromen? Gaat het niet eenvoudigweg over het reizigerssyndroom tout court. Niet gelinkt aan een bepaalde stad of land, maar gewoon gelinkt aan de overweldigende en niet-alledaagse ervaring in een vreemde omgeving. Ook hierover zijn de meningen verdeeld.

Het syndroom van Stendhal

Dat je niet altijd ver weg moet gaan om geconfronteerd te worden met het reizigerssyndroom bewijst het syndroom van Stendhal. Het syndroom van Stendhal, ook wel Stendhalsyndroom of syndroom van Florence genoemd, wordt veroorzaakt door een overvloed aan prikkels bij het bekijken van kunstwerken, vooral dan in de stad Florence zoals een van de namen van dit reizigerssyndroom het zelf aangeeft.

Oorsprong van het Stendhalsyndroom

Stendhal, pseudoniem voor Henri Beyle, een Franse schrijver uit de negentiende eeuw, werd overvallen door bizarre symptomen toen hij in 1817 een reis naar Italië maakte. Tijdens een bezoek aan Florence, meer bepaald na een bezoek aan de Santa Croce, kreeg de auteur plots hartkloppingen en was hij bang dat hij zou vallen. Om tot rust te komen, zette hij zich op een bank waar hij wat gedichten ging lezen. De symptomen namen niet af, het enorme cultuuraanbod op alle vlakken overweldigde hem nog meer. Hij schreef deze bevindingen neer in zijn reisdagboek en op deze manier gingen psychiaters zich over het fenomeen buigen.

Graziella Magherini

Het syndroom van Stendhal werd pas beschreven en geanalyseerd in 1979 door een Italiaanse psychiater Graziella Magherini. Ze observeerde en beschreef zo'n honderd gevallen onder toeristen in Florence. Haar bevindingen waren dat Noord-Amerikanen en Aziaten niet aan het syndroom onderhevig waren omdat de Italiaanse cultuur te ver van hun eigen cultuur was. Ook Italianen zouden niet zo snel de symptomen krijgen, aangezien ze deze cultuur gewoon waren en er mee opgegroeid waren. Volgens Graziella Magherini waren het vooral alleenstaanden van beide geslachten die een klassieke of religieuze opvoeding hadden genoten die het meeste kans hadden om door het Stendhalsyndroom getroffen te worden.

Oorzaak van het Stendhalsyndroom

Meestal is een bezoek aan een van de vijftig musea in Florence en het in contact komen met al de aanwezige schoonheid de oorzaak van het Stendhalsyndroom. Sommige mensen gaan zelfs zo ver dat ze neigingen krijgen om het kunstwerk te beschadigen of te vernietigen. Ze kunnen het idee niet aan dat iemand anders het kunstwerk ook zou aanschouwen. Anderen krijgen hysterische aanvallen. De bewakers in de musea van Florence kregen een speciale opleiding om met zulke aanvallen om te gaan.

Symptomen

• hartritmestoornissen
• duizeligheid
• ademnood
• benauwdheid
• hallucinaties
• agressie tegenover de kunstwerken
• hysterische aanvallen

Het Stendhalsyndroom in de film

Het Stendhalsyndroom werd al vaak gebruikt in films. Zo onder andere in:

• "La nuit des généraux" van Anatole Litvak uit 1967
• "The Stendhal Syndrome" van horrorspecialist Dario Argento uit 1996. Film gebaseerd op het boek van psychiater Graziella Magherini.
• "Sans Elle" van Jean Beaudin uit 2005
• "Syndrome" van Yannick Delahaye uit 2008
• "Mariage à Mendoza" van Edouard Deluc uit 2013
• "La Grande Belleza" van Paolo Sorrentino uit 2013 waarin een Japanse toeriste sterft aan een hartaanval na het zien van zo veel moois

Het Jeruzalemsyndroom

Wat is het Jeruzalemsyndroom?

Het Jeruzalemsyndroom begint in Jeruzalem na het bezoeken van heilige plaatsen en het in contact komen met de vele gelovigen. Tussen 1980 en 1993 waren er in Jeruzalem zo'n 1200 mensen met het Jeruzalemsyndroom. Voor de eeuwwisseling was er dus een lichte stijging van het aantal gevallen. Het begin van het nieuwe millennium, de voorspelling van de komst van de Messias en de geruchten over het vergaan van de wereld lagen aan de basis. Normaal belanden zo'n veertigtal mensen per jaar in het ziekenhuis met het Jeruzalemsyndroom. Het gaat hier zowel om toeristen, pelgrims als om autochtonen. Rond Pasen en Kerstmis zijn er steeds pieken. De naam Jeruzalemsyndroom dekt niet helemaal de lading, want problemen na religieuze ervaringen doen zich ook voor op andere heilige plaatsen zoals bijvoorbeeld Mekka, Lourdes en het Gangesgebied.

Symptomen van het Jeruzalemsyndroom

De symptomen van het Jeruzalemsyndroom zijn:

• het willen zuiveren van het lichaam, het afscheren van haar en knippen van nagels
• mystiek delirium
• stuk slaan van (religieuze) voorwerpen
• het zich hullen in een wit laken
• horen van stemmen
• het zich identificeren met Bijbelse figuren
• het schijnzwanger worden van vrouwen die zich met Maria willen identificeren
• het reciteren van passages uit de Bijbel

Haim Herman en dr. Yair Bar-El

Het Jeruzalemsyndroom werd voor de eerste maal klinisch beschreven door psycholoog Haim Herman in de jaren dertig. Daarna werd het zeer populair door de theorie van een Israëlische psychiater, dr. Yair Bar-El. Volgens hem komt het fenomeen vooral bij protestanten voor. Bij hen wordt nog dikwijls de Bijbel voorgelezen aan tafel. Hierdoor krijgen de protestanten een ideaal beeld van Jeruzalem. Wanneer ze dan ter plekke aankomen, volgt al snel de desillusie. Slecht verlichte kerken, priesters in vreemde gewaden, de drukte, de sfeer aan de Klaagmuur, de vele iconen en ga zo maar door.

Het Jeruzalemsyndroom in de film

Met de titel "Jerusalem Syndrome" bestaan minstens drie films. De eerste is een documentaire uit 1998 van Erin Sax. Deze is gebaseerd op een waargebeurd feit. De Australische toerist Michael Rohan werd in Jeruzalem bevangen door een religieuze bevlieging en stichtte brand in de Al-Aqsa moskee. Dit leidde tot heel wat rellen in de stad. In 2008 volgt een film van Stéphane Bélaish en Emanuel Naccache. Een grappige komedie deze keer. In 2012 is er een film met weeral "The Jerusalem syndrome" als titel, ditmaal van Sohrab Pirayesh. Deze film handelt over twee jonge Amerikanen zonder ervaring die naar het Midden-Oosten reizen om daar de conflicten te gaan oplossen.

Het syndroom van Parijs

Wat is het syndroom van Parijs?

Het syndroom van Parijs is een psychische aandoening waarbij vooral Japanners een shock krijgen wanneer ze Parijs bezoeken. Vaak hebben ze er jaren lang naar uitgekeken en voor gespaard. Hun visie van Parijs is gevormd door films als bijvoorbeeld "La vie d'Amélie Poulain" en door Japanse magazines die steeds maar weer artikelen publiceren over de ideale Franse vrouw en fantastische Franse mode. Wanneer ze dan eenmaal in Parijs zijn, zien ze dat alles niet altijd zo rooskleurig is. Er is de drukte, het vuil in de straten, de stress, de mensen zijn niet altijd even vriendelijk, het is er duur, het klimaat valt tegen, het openbaar vervoer zit overvol, het eten is wel heel verschillend en ga zo maar door. Verder is er ook de taalbarrière want slechts weinig Japanners spreken Frans. De Franse taal en het Franse temperament is vaak ook erg choquerend voor de gereserveerde Japanners. Voeg daar nog de vermoeidheid, het uurverschil en de jetlag aan toe en je hebt niet veel meer nodig voordat de stoppen bij sommige mensen doorslaan.

Hiroaki Ota

Het syndroom van Parijs werd voor het eerst in 1986 vermeld door professor Hiroaki Ota, een psychiater woonachtig in Parijs. Het is slechts in 2004 dat het syndroom van Parijs werd beschreven. Het aantal gevallen per jaar zou erg meevallen gezien het grote aantal Japanners die Parijs bezoeken. Het zouden vooral vrouwen zijn die last zouden hebben van het syndroom van Parijs. Zij hebben het meeste last van de exuberante en losse Fransen.

Symptomen van het syndroom van Parijs

De symptomen voor het syndroom van Parijs zijn:

• delirium
• hallucinaties
• achtervolgingswaanzin
• angstaanvallen
• tachycardie
• duizelingen
• overvloedig zweten

Syndroom van Parijs in films

Het boek "Le syndrome de Paris" van Philippe Adam uit 2005 werd in Japan verfilmd door Saé Shimaï in 2008. Verder is er ook "Mimi no nikki" van de Franse regisseur Bren-Ya Ba uit 2012.

Het Indisch syndroom

Wat is het Indisch syndroom?

In het boek "L'Inde rendrait-elle fou?" schrijft Regis Ainault in 2002 over jonge Westerlingen die lijden aan het Indisch syndroom. Te veel emotie en de enorme cultuurshock zouden aan de basis liggen. De alomtegenwoordige armoede, de drukte, de vele geluiden, de scherpe geuren, het warme klimaat en de zeer verschillende cultuur veroorzaken bij sommige westerse mensen het Indisch syndroom.

Symptomen van het Indisch syndroom

De symptomen van het Indisch syndroom zijn:

• angstaanvallen
• paniekaanvallen
• depressie
• achtervolgingswaanzin

Hoe kan je het reizigerssyndroom voorkomen?

Het is op voorhand niet geweten wie te maken zal krijgen met het reizigerssyndroom. Zowel mensen met psychische problemen voor het vertrek als mensen zonder enig probleem kunnen ten prooi vallen aan dit bizarre fenomeen. Toch zijn er een aantal dingen waar je toch rekening mee kan houden om het risico op het reizigerssyndroom te beperken.

• licht je goed in over je toekomstige vakantieplaats. Lees reisgidsen, reisblogs en neeem contact op met mensen die al in het land geweest zijn
• zelfkennis. Ben je een angstig iemand van nature uit, dan is het misschien beter om niet op reis te gaan naar landen waar niet altijd alles van een leien dakje verloopt
• hou rekening met een zekere aanpassingstijd. Vlieg er niet meteen in vanaf het moment dat je van het vliegtuig stapt
• vertrek niet als je depressief bent, als je doodmoe bent na zware examens of als je net een relatiebreuk achter de rug hebt
• is het je eerste verre reis, dan kan je best niet alleen vertrekken. Misschien is het ook beter om voor de eerste keer niet te ver weg te gaan
• voel je je niet honderd procent, aarzel dan zeker niet om ter plaatse (medische) hulp te vragen
• sluit voor het vertrek zeker een reis- of aanvullende zorgverzekering af die zorg en repatriëring dekt