De gevaren van een wak tijdens het schaatsen

Schaatsen is voor veel Nederlanders een leuke bezigheid. Men wil graag alleen of met anderen tochten maken op natuurijs. Als het 's winters goed vriest, begint het bij veel mensen te kriebelen. Is het ijs al dik genoeg? Kunnen we al schaatsen? Schaatsen brengt risico's met zich mee. Je kunt vallen en raar terechtkomen of in het ergste geval in een wak belanden. Vaak gaan mensen het ijs al op terwijl het nog niet betrouwbaar is. Mensen zakken dan door het ijs, met alle gevolgen van dien. Wat moet je doen als je zelf door het ijs zakt? Of als je ziet dat iemand anders door het ijs is gezakt?

Inhoud

• Winter en schaatsen op natuurijs
• Voorzorgsmaatregelen bij schaatsen
• Herken een wak
• Je zakt door het ijs
• Onderkoeling
• Wat te doen tegen onderkoeling
• Verschijnselen onderkoeling
• Je komt onder het ijs terecht
• Een ander hulp bieden
• Wakzwemmen

Winter en schaatsen op natuurijs

Zodra de temperatuur zowel 's nachts als overdag onder nul blijft, verandert het water op sloten, grachten en meren in ijs. Mensen worden onrustig en halen de schaatsen uit het vet. Zodra de eerste marathon op natuurijs wordt verreden, denkt men dat het ijs overal betrouwbaar is. Maar dat is natuurlijk lang niet altijd het geval. Helaas gebeurt het dat iemand door het ijs zakt met alle gevolgen van dien.

Voorzorgsmaatregelen bij schaatsen

Het is heel belangrijk om voorzorgsmaatregelen te treffen voordat je het ijs opgaat. Een gewaarschuwd mens telt immers voor twee. Neem onderstaande maatregelen in acht:

• Ga alleen het ijs op waar het vertrouwd is. Heeft er nog niemand geschaatst waar jij wilt schaatsen, ga dan het ijs niet op.
• Hoor je het ijs kraken of voel je het bewegen, maak dat je van het ijs afkomt.
• Vertel altijd waar je gaat schaatsen.
• Neem een stuk touw, een priem of lange spijker en je mobiele telefoon mee. Doe trouwens je mobiele telefoon in een waterdichte zak, zodat je hem nog kunt gebruiken, mocht je in het water terechtkomen.
• Ga alleen schaatsen als het licht is.
• Zorg ervoor dat je voldoende laagjes kleding aan hebt. Dat kan een voordeel opleveren indien je in het water terechtkomt.

Herken een wak

Als je lekker aan het schaatsen bent kan het zomaar gebeuren dat je in een wak schaatst. Als er een sneeuwlaagje overheen ligt, is het immers niet duidelijk te zien dat het ijs niet zo stevig is. Let daarom op onderstaande zaken:

• Zie je watervogels bij en donkere plekken in het ijs? Dat duidt op een wak. Kom daar niet te dichtbij in de buurt. Het ijs in de directe omgeving kan ook nog erg dun zijn.
• Zie je kleurveranderingen in het ijs? Dat kan een teken zijn dat het ijs daar niet betrouwbaar is.
• Wees alert bij rietkragen en struiken. Daar kan het ijs nog niet voldoende zijn aangegroeid. Let ook op het ijs onder bijvoorbeeld bruggen. Vaak is het ijs daar minder dik.

Je zakt door het ijs

Je hebt zo goed opgelet en toch zak je door het ijs. Probeer niet in paniek te raken, blijf kalm en handel direct. Het water is ijskoud en in een mum van tijd raak je onderkoeld. Door de kou worden de bloedvaten kleiner en daardoor vermindert de bloedtoevoer. Door ophoping van melkzuur in de spieren kan spierkramp optreden.

• Probeer op de plaats waar je door het ijs zakte weer op het ijs te komen. Het ijs was daar sterk genoeg en hield je immers nog.
• Merk je dat het ijs afbrokkelt? Breek met de priem het ijs totdat het stevig genoeg is.
• Ga in het water op je buik of op je rug liggen, spreid je armen en benen en probeer met je voeten op het ijs af te zetten. Rol op deze manier jezelf op het ijs. Probeer je lichaamsgewicht te verdelen.

Indien het ijs alsnog afbrokkelt, raak dan niet in paniek. Probeer het steeds weer opnieuw totdat het wel lukt. Je kunt natuurlijk ook de priem of spijker gebruiken en hiermee in het ijs hakken om jezelf zo het ijs op te trekken. Zodra je weer op het ijs terecht bent gekomen, moet je absoluut niet gaan staan. Schuif op je buik naar een plek waar het ijs dik genoeg is. Lukt schuiven niet, rol dan naar die plek toe.

Onderkoeling

Zodra je te water raakt en er niet snel genoeg uit kunt komen, ben je in mum van tijd onderkoeld. Dit proces gaat namelijk erg snel. Zodra de lichaamstemperatuur lager is dan 35 °C, is er al sprake van onderkoeling. Ons lichaam reageert hier automatisch op. De stofwisseling wordt verhoogd. Dit is onder andere te merken aan het rillen. De overlevingskans van water met een temperatuur van 0 °C is klein. Gemiddeld genomen kan men maar negen minuten in dit koude water overleven. Deze overlevingstijd kan afwijken door bepaalde factoren. Dit zijn onder andere: gebruik van medicatie of alcohol, de conditie van de persoon (zowel lichamelijk als geestelijk), de bouw van het lichaam, hoe dik de onderhuidse vetlaag is, of de persoon een man of vrouw is. En natuurlijk hoe hard het waait. Hoe harder het waait, hoe sneller de persoon afkoelt.

Wat te doen tegen onderkoeling

Om onderkoeling tegen te gaan, moet je zo snel mogelijk droge kleding aantrekken of een deken om je heen slaan. Neem, indien aanwezig, warme dranken om je lichaamstemperatuur weer op peil te krijgen. Het is verstandig om je door een arts te laten onderzoeken.

Verschijnselen onderkoeling

Als iemand onderkoeld is, gebeurt er veel in het lichaam.

• Zodra de lichaamstemperatuur de 37 °C heeft bereikt gaat de stofwisseling omhoog.
• Bij een lichaamstemperatuur van 35 °C treedt er verwardheid op, men raakt gedesoriënteerd en de hartslag wordt trager.

• Bij een lichaamstemperatuur van 33 °C worden alle spieren stijf, ontstaan er spierkrampen, verwijden te pupillen zich en is er aan het spreken geen touw meer vast te knopen. Het vreemde is dat het huiveren en rillen over is.
• Bij een lichaamstemperatuur van 31 °C is er geen reflex meer in de pezen en kan de persoon het bewustzijn door zuurstoftekort verliezen.
• Zodra de lichaamstemperatuur nog maar 29 °C is, is het kritieke punt bereikt. De persoon leeft op het randje van de dood en reageert niet meer op pijnprikkels en is geheel bewusteloos. Er kan een hartstilstand optreden.
• Is de lichaamstemperatuur zelfs tot 27 °C gedaald, dan is het voorbij. De persoon is dan overleden.

Je komt onder het ijs terecht

Tijdens het schaatsen zak je door het ijs en kom je onder het ijs terecht. Wat moet je doen? Je moet absoluut niet in paniek raken. Stoot nooit met je hoofd tegen het ijs, hierdoor kun je het bewustzijn verliezen. Als er sneeuw op het ijs ligt, ziet het ijs onder water er donker uit. Je moet op zoek gaan naar een lichte plek. Als er geen sneeuw op het ijs ligt, moet je juist op zoek gaan naar een donkere plek in het ijs. Dus kijk altijd naar een afwijkende plek in het ijs. Zwem op je rug en voel je met je handen waar een opening is. Zodra je onder het ijs vandaan bent, moet je hetzelfde doen als wanneer je door het ijs bent gezakt.

Een ander hulp bieden

Het kan natuurlijk ook gebeuren dat niet jij, maar iemand anders in een wak terechtkomt. Spreek diegene toe en probeer hem gerust te stellen. Bel direct 112 en vertel precies waar het slachtoffer door het ijs is gezakt. Vraag andere mensen of ze jou willen helpen. Kruip liggend naar het wak toe, maar blijf er ongeveer vijf meter vanaf. Reik het slachtoffer bijvoorbeeld een touw aan en probeer hem het ijs op te trekken. Zodra de persoon op het ijs ligt, moet je ervoor zorgen dat hij/zij niet (verder) onderkoeld raakt. Geef een warme deken of droge kleding en indien aanwezig, laat het slachtoffer iets warms drinken.

Wakzwemmen

Gelukkig zijn er steeds meer zwembaden waar het wakzwemmen geoefend kan worden. Het water wordt met wit plastic overspannen. Her en der zitten gaten in het plastic. Die gaten moeten wakken voorstellen. De personen die het wakzwemmen onder de knie willen krijgen zijn niet alleen in het water. Er is namelijk een ervaren instructeur aanwezig. Aan de hand van instructies kunnen personen leren wat ze moeten doen als ze door het ijs zakken. Waar ze op moeten letten om te herkennen waar het wak is. En hoe ze het beste uit het wak kunnen klimmen.

Samengevat
Geniet van je schaatstocht. Ga echter nooit het ijs op zonder voorzorgsmaatregelen, zoals een spijker of priem. En mocht je desondanks toch door het ijs zakken: raak niet in paniek!