Noorwegen, het land van de fjorden en de middernachtzon

Noorwegen, een land met een zeer uiteenlopend landschap. Voor een ieder heeft Noorwegen wat te bieden, voor rustzoekers, voor actieve en sportieve vakanties. Kortom, een land om zeker te bezoeken.

Algemene informatie

Het koninkrijk Noorwegen beslaat het westelijk deel van het Scandinavisch schiereiland. Opvallend is een zeer lange kustlijn, namelijk van ongeveer 20.000 kilometer als men alle fjorden meerekent. Spitsbergen behoort ook tot Noorwegen. Spitsbergen is een eilandengroep in de Noordelijke IJszee.

Noorwegen geld als zeer welvarend door de goedkopere energie die deels door waterkracht gewonnen wordt, deels door enorme aardolie- en aardgasvoorraden voor de kust. Tot op vandaag is de belangrijke bron van inkomsten, visserij.

In dit artikel is Noorwegen opgesplitst in:

• Oslo en het zuidoosten
  
• Midden- en Noord-Noorwegen
  

• Inwoners: 5 miljoen
• Taal: officiële taal is Noors
• Munteenheid: de Noorse Kroon
• Staatsvorm: monarchie
• Religie: luthers
• Tijdsverschil: geen tijdsverschil met Nederland en België

Luthers

Lutheranisme is de belangrijkste stroming binnen het protestantse christendom.

Klimaat

Door de warme golfstroom en de westenwinden liggen de temperaturen aan de gehele Noorse kust over het algemeen enkele graden hoger dan in andere gebieden op dezelfde geografische breedte. Veel fjorden vriezen dan ook niet dicht. Deze golfstroom steekt vanaf de zuidoostkust van Noord-Amerika de Atlantische Oceaan over, stroomt vervolgens langs Ierland en bereikt dan de westkust van Noorwegen.

Achter de kust gaat de invloed van de golfstroom verloren en kent het land zeer koude winters, maar ook warmere zomers.
Het zuiden en midden van Noorwegen hebben een gematigd zeeklimaat, het noorden een polair klimaat. De kust (vóór de beschermende rug van het kustgebergte) heeft echter een aanzienlijke regenreputatie, vooral in de herfst. De regenval in de zomermaanden valt wel mee.

In de zomermaanden is er ook weinig verschil tussen de temperatuur in Noord- en Zuid-Noorwegen. 's Winters moet men er wel rekening mee houden dat het in het noorden dikwijls zeer koud kan zijn.

Reistijd

Noorwegen trekt in de zomertijd veel toeristen. In de andere helft van het jaar vinden wintersporters het land ook aantrekkelijk. Noorwegen is een nieuwe wintersportbestemming geworden. Zowel per chartervliegtuig als per auto is Noorwegen een geschikte wintersportbestemming. Het Noors verkeersbureau voor de Benelux voert een grote winter campagne met als titel "Winter heeft een naam, Noorwegen".

Bereikbaarheid

De gemeenschappelijke luchtvaartmaatschappij van Denemarken, Noorwegen en Zweden, Scandinavian Airlines, SAS, genaamd, onderhoudt regelmatige diensten vanuit Europa naar Noorwegen, maar zorgt ook voor een gedeelte van het binnenlandse lijnennet. Naast de belangrijke steden Oslo, Kristiansand, Stavanger en Bergen beschikken nog vele andere steden over een luchthaven.

Wil je met de trein naar Noorwegen, moet je eerst overstappen in Kopenhagen om daarna naar Oslo te kunnen reizen. Nederlanders die hun zomervakantie in Noorwegen willen gaan doorbrengen, en veelal de eigen auto meenemen, kunnen kiezen voor verschillende verbindingsmogelijkheden:
Vanuit Nederland

1. IJmuiden - Kristiansand

Vanuit Denemarken

1. Hirtshals - Kristiansand
2. Hirtshals – Oslo
3. Frederikshavn - Larvik
4. Frederikshavn - Oslo
5. Kopenhagen - Oslo
6. Haristholm - Egersund

Vanuit Duitsland

1. Kiel- Oslo

Daarnaast beschikt Noorwegen over talloze rederijen die veerverbindingen over en tussen de vele fjorden onderhouden. Vanuit Bergen en Stavanger bestaan bootdiensten naar de fjorden, zoals naar de:

• Sognefjord
• Hardangerfjord
• Geirangerfjord

Met de expresdiensten van Bergen naar Kirkenes en vise versa, de zogenaamde Hurtigrute, kan men een toeristische reis beleven, waarbij men overal onderweg in de tussenliggende havens aan land kan gaan, o.a. Hammerfest. Vanuit de havensteden Bodo en Narvik kan men regelmatig naar de eilanden groepen Lofoten en de Vesterälen voor de kust van Noord-Noorwegen varen.

Accommodatie

Bekend in Noorwegen zijn de wintersporthotels. Typerend voor Noorwegen zijn ook de houten vakantiewoningen, Hytte genaamd en de bungalowparken.

Oslo en het zuidoosten van Noorwegen

Met slechts 450 000 inwoners heeft Oslo een uitgesproken" onstedelijk" karakter. Je kunt hier dan ook veel groen, ruim aangelegde buitenwijken, parken, meren, bossen en heuvels binnen de stadsgrenzen vinden. Bovendien heeft Oslo een prachtige open ligging aan de Oslofjord, het dichtstbevolkte deel van Noorwegen. Daarnaast heeft Oslo nog talloze bezienswaardigheden en behoort het tot de weinige hoofdsteden die ook wintersportplaats zijn.

Het raadhuis

Dit is een zeer markant gebouw dat direct gelegen is aan het einde van de Oslofjord. Aan de noordzijde van deze fjord meren de veerschepen naar Oslo af. Het Akershus is de vesting die de stad beheerst.

De Karl Johann is de voornaamste winkelstraat en de Aker Brygge vormt het middelpunt van het uitgaansleven in Oslo. Den Gamlen Byen is het historisch stadscentrum. Ook het Slottet, het koninklijk paleis, is deels te bezichtigen.

Musea

Heel belangrijk zijn twee musea met uitzonderlijke collecties:

• het Munchmuseum - Edvard Munch (1863-1944), de enige Noorse schilder van internationale betekenis, heeft vooral bijgedragen aan het ontstaan van het expressionisme in Duitsland
• het Henie-Onstad Museum - omvat de particuliere verzameling van het echtpaar Henie-Onstad. Sonja Henie verwierf haar miljoenen als kunstrijder op de schaats en als filmster; Onstad als Noorse reder.
• De collectie Henie-Onstad omvat 200 schilderijen, waaronder werk van Bonnard, Picasso, Appel, Munch en vele anderen

Het Vigeland-park

Het Vigeland-park heeft een oppervlakte van ongeveer 30 ha en biedt plaats aan bijna 200 beeldengroepen uit het omvangrijke werk van beeldhouwer Gustav Vigeland. Alle beeldengroepen zijn opgebouwd rond één thema, geïnspireerd op de verschillende fasen van het leven, zoals de geboorte, het kind, de dood. Het Vigeland-beeldenpark is een onderdeel van het Frognerpark.

Even buiten het centrum van Oslo ligt het schiereiland Bygdoy, een ware verzamelplaats van bijzonderheden voor de toerist. Hier vindt je, op korte afstand van elkaar:

• het Noors Volkenkundig Museum - een groot openluchtcomplex waarin 150 oude huizen en gebouwen uit alle delen van Noorwegen staan. Naast oude boerderijen vindt men er de typische stavkirken. Dit zijn houten kerken, waarbij de fundering steunt op een aantal palen (staven). De stavkirken (staafkerken) zijn een uniek verschijnsel in het Noorse landschap.
• het Vikingschip Museum – hier staan drie, in de Oslofjord opgegraven, Viking schepen opgesteld
• het Noors Scheepvaart Museum
• het Kon- Tiki Museum - In dit museum staat het vlot waarmee Thor Heyerdahl in 1947 een traject van ongeveer 8 000 km aflegde tussen Peru en de Polynesische eilanden als centraal stuk opgesteld. Heyerdahl- een beroemd etnoloog - wilde met deze tocht aantonen dat Polynesië vanuit Zuid-Amerika zou zijn bevolkt.
• het Framhuis - In dit gebouw wordt het poolschip ‘Fram’ tentoongesteld, dat voor de Noordpoolreis (1893-1896) van Fridtjof Nansen werd gebouwd en later werd gebruikt door Roald Amundsen om er van 1910-1912 een tocht mee te maken naar de Zuidpool.

Voor skiliefhebbers is Holmenkollen een begrip. De noordwestelijke wijk van Oslo, gelegen op de gelijknamige berg, beschikt over de beroemde skischans met het oudste skimuseum ter wereld. Ook in de zomer is het hier zeer plezierig toeven. Vanuit het restaurant bovenaan de springschans heeft men een magnifiek uitzicht over de groene heuvels. Het Bislettstadion is in Nederland zeer bekend.

Het Noorse landschap

Noorwegen bestaat grotendeels uit één afgerond bergplateau. De hoge bergen aan de westkust worden geleidelijk naar het oosten lager: karakteristiek is het landschap door de combinatie met de grote dalen en diepe zee-inhammen. Soms lijkt het landschap gevormd door los van elkaar staande hoogvlakten, de fjellplateaus. Dit zijn ruige gebieden die een brede variatie in flora en fauna bieden. De meeste dalen lopen vanuit Midden-Noorwegen in zuidelijke en zuidwestelijke richting naar de Atlantische Oceaan. Bekende Noorse dalen zijn:

• Setesdal
• Gudbrandsdal
• Romsdal
• Hallingdal met Hemsedal

Setesdal

Vanuit de zuidkust van Noorwegen loopt het grote Setesdal in noordelijke richting. Vaak is het dé entree van de toerist in Noorwegen, omdat men vanuit de veerhaven Kristiansand gemakkelijk het dal inrijdt. Iets ten westen van Kristiansand ligt
de badplaats Mandal aan de Noorse Rivièra.

Aan de zuidwestkust ligt de havenstad Stavanger, aan de zuidoostkust liggen de veerhaven Larvik en de havenstad Fredrikstad. Vanuit Fredrikstad wordt een pontveerverbinding onderhouden met Fredrikshavn (Denemarken). Fredrikstad' s historische stadskern Gamlebyen is een beschermd monument. Het Setesdal, een streek met bossen, meren, riviertjes en oude boerderijen, is één van de mooiste en misschien ook wel interessantste dalen van Noorwegen. Veel oude gebruiken worden in het Setesdal en de daaraan grenzende streek Telemark nog in ere gehouden. Op feestdagen is het een groot genot alle klederdrachten en dansgroepen te bewonderen. Telemark wordt overigens vaak gezien als bakermat van de skisport; de hoofdplaats van dit gebied is Skien.

In Bø bevindt zich het amusementspark Telemark Summerland met een groot onderwaterpark.

Gudbrandsdal

Vanuit Oslo in noordelijke richting passeer je eerst het gebied rond het Mjøsameer, het grootste meer van Noorwegen, om dan het brede en mooie Gudbrandsdal, Noorwegens populaire vakantiestreek, binnen te komen.
Rond het Mjøsameer liggen een paar van Noorwegens meest bekende vakantieplaatsen, zomer en winter, zoals:

• Lillehammer – de organisator van de Olympische Winterspelen 1994.
• Hier bevindt zich hét openluchtmuseum van Noorwegen, Maihaugen. Het Hunderfossen Family Park in Lillehammer is een amusementspark, dat de Noorse volksvertellingen als thema heeft.
• Hamar - één van de oudste steden van Noorwegen met een befaamde ijsbaan en de multifunctionele sporthal Vikingskippet.
• Gjøvik

De panoramaweg westelijk van het Gudbrandsdal is één van de Peer Gynt Veien, wegen, waarvan Noorwegen er een aantal heeft. Het zijn, net zoals de veelvuldig voorkomende Trollenroutes, prachtige toeristische routes en vele Nederlandse automobilisten verzuimen dan ook niet deze route te rijden. In het Gudbrandsdal bevinden zich een aantal Nationale Parken, waaronder Rondane, het oudste Nationale Park van Noorwegen.

Romsdal

Lang kronkelt het Gudbrandsdal door het Noorse landschap om in Dombås, een bijzonder populaire verblijfplaats gedurende het zomerseizoen, te eindigen. Vanuit Dombås voert een weg door het Romsdal naar Ándelsnes. Op sommige stukken maakt dit dal door de hoge bergen die het omringen een wat besloten en beklemmende indruk.

Hallingdal en Hemsedal

Toeristisch gezien is het Hallingdal één van de drukste dalen van Noorwegen. Het dal ligt langs de lijn Oslo-Bergen en loopt van Nesbyen, de bekendste toeristenplaats in dit dal, via Gol naar Geilo. Vooral de laatste twee genoemde plaatsen zijn zeer bekende Noorse (alpine)wintersportplaatsen, evenals Trysil. Het Hemsedal, komend vanuit het noorden, mondt uit in het Hallingdal bij de plaats Gol. Ook dit dal wordt door Nederlandse vakantiegangers druk bezocht.

Naast deze dalen spelen ook drie hoogvlakten/berggebieden een belangrijke toeristische rol:

• Hardangervidda
• Dovrefjell/ Rondane
• Jotunheimen

Hardangervidda

De Hardangervidda, noordelijk van Telemark, vormt één van de grootste bergplateaus van Europa. Een hoogvlakte die zich uitstrekt boven de boomgrens, waar vooral de bergwandelaar en de langlauf skiër een geweldig gebied tot hun beschikking hebben. Lange en vermoeiende trektochten worden hier in dit nationale park ondernomen. Het plaatsje Geilo is een goed uitgangspunt voor dit gebied.

Vanuit Geilo zijn er dagtochten naar PUim, het eindpunt van de meest steile spoorweg ter wereld. De rit via de spoorlijn Plam - Myrdal is een belevenis. Dit technologische kunstwerk is één van de meest spectaculaire spoorwegroutes ter wereld: over een afstand van 20 km rijdt de trein door 20 tunnels en wordt een hoogteverschil van 865 meter overbrugd. Onderweg stopt de trein een paar keer om van het magnifieke uitzicht te genieten.

Dovrefjell/ Rondane

Dovrefjell vormt ten noorden van Dombas en het Gudbrandsdal als het ware de overgangsfase tot een echt hooggelegen berggebied. In dit berggebied leeft nog de enige kudde muskusossen van Europa. Ook de eland en het rendier laten zich hier zien.

Jotunheimen

Jotunheimen is een gebied, begrensd door het Gudbrandsdal en het 100 kilometer lange Jostedal-gletsjerplateau, dat is uitgeroepen tot nationaal park. Het enorme gletsjerplateau bestaat uit een hoofdgletsjer, de Jostedalbreen, en veel kleinere
gletsjers. De hoofdgletsjer Jostedalbreen is de grootste gletsjer van Europa. Vanuit het bezoekerscentrum bij de ingang van het Jostedal Glacier Nationaal Park kan men begeleide gletsjerwandelingen en -skitochten maken, onder meer over de gletsjers Nigardsbreen en Briksdalbreen. Hier liggen ook de hoogste bergen van Noorwegen: de Glittertind, 2 472 meter, en de Galdhopiggen, 2469 meter.

Het gebied heeft dan ook een volmaakt alpinekarakter en leent zich voor berg en skisport (maar wel voor sportief ingestelde toeristen). Ook zomerskiën is mogelijk.

Fjorden

De grootste attractie van Noorwegen vormen de fjorden: lange smalle en meestal diepe inhammen aan een rotsachtige, steile kust. De rivierdalen werden bij een vroegere ijsbedekking, glaciale erosie, trogvormig uitgeschuurd en hebben hieraan
hun steile wanden te danken. Na de verdwijning van het landijs trad stijging van de zeespiegel op, waardoor deze diepe dalen over een grote lengte zijn verdronken. De meeste fjorden hebben daldrempels, die uit oude eindmorenen bestaan. Morenen zijn een opeenhoping van puin aan de rand of het eind van een gletsjer. Deze ondiepten op de bodem van de verdronken trogdalen fungeren nu vaak als ankerplaats.

Voor de ingang van een fjord liggen vaak kleine rotseilandjes, scheren. De fjorden vriezen niet dicht, want de drempel aan de ingang laat alleen het warmere bovenwater doorvloeien. Fjorden zijn niet alleen zeer visrijk, maar ook uiterst geschikt voor de scheepvaart. De bekendste van deze fjorden zijn:

• Oslofjord (100 km)
• Hardangerfjord (179 km)
• Sognefjord (204 km; meer dan 1 200 m diep)
• Storfjord
• Trondheimfjord (126 km)
• Vestfjord
• Altenfjord
• Porsangerfjord (123 km)

De meest bezochte fjorden zijn:

• de Hardangerfjord
• de Sognefjord
• de Geirangerfjord (deel van de Storfjord)

De Hardangerfjord

De Hardangerjjord ten zuidoosten van Bergen is bijna 900 meter diep en reikt ca. 120 kilometer landinwaarts tot het bergplateau Hardangervidda. De fjord wordt begrensd door steil oprijzende bergwanden en is vanwege het fraaie landschap een toeristische trekpleister van formaat. Het wordt omringd door een uiterst vruchtbaar en romantisch gebied. Vooral in het voorjaar, als de fruitbomen bloeien, bezoeken vele Noren deze geliefde streek.

Bergen
Naast de imposante natuur trekt ook de stad Bergen, gelegen aan de ingang van de fjord, veel toeristen. Nadeel is echter de veelvuldige regenval. Bergen is een oude stad (gesticht in 1070) die grote naam kreeg in de 14de en 15de eeuw door de Hanze. Handel en visserij vormden altijd al een belangrijke bron van inkomsten, zodat stad en omgeving tot een economisch centrum in Noorwegen konden uitgroeien. De sporen die de Hanzetijd heeft nagelaten, vindt men nog duidelijk in het aantrekkelijke stadsdeel Bryggen, een verzameling oude houten woon- en pakhuizen, met als één van de attracties het Hanzemuseum. Het openluchtmuseum heet Gamle Bergen. De Bergen Card geeft recht op onbeperkt reizen per openbaar vervoer terwijl er ook voordelen zijn op toegang tot musea.

De bergachtige omgeving, ligging tussen 7 bergen, is prachtig. Bergen is de grootste en door cruiseschepen meest bezochte haven. Dieper het land in ligt de toeristenplaats Voss, waarvan de bijnaam luidt: ‘hart van het fjordengebied’ . Voss ligt tussen de Hardangerfjord en Sognefjord en geniet ook als wintersportplaats bekendheid.

De Sognefjord

De Sognefjord is de langste en diepste fjord van Noorwegen: 200 kilometer lang en 1.300 meter diep. En heeft als bijnaam ‘de keizer onder de fjorden’. Het omringende landschap is groots en biedt zelfs zomerskimogelijkheden. Nieuw zijn de cruises over het langste fjord naar de Nigard Gletsjer. Aan de fjord liggen toeristenplaatsen met ouderwetse allure, zoals Balestrand, Vangsnes en Vik.

De Geirangerfjord

De Geirangerfjord wordt algemeen beschouwd als een der meest bezienswaardige fjorden van Noorwegen. Als uitloper van de Storfjord is deze fjord beroemd om de vaak loodrechte fjordwanden en de fantastische watervallen. Alle automobilisten
kiezen voor de prachtige panoramaroute langs het fjord van Geiranger naar Eidsdal. Dit onderdeel vormt voor de meesten de indrukwekkendste natuurlijke attractie van Noorwegen.

Midden en Noord-Noorwegen

Trondheim

Verder naar het noorden kom je Trondheim tegen, de derde stad van Noorwegen. De stad ligt buitengewoon fraai aan de Trondheimfjord. Trondheim is vooral bekend om de Nidaros-domkerk, de grootste middeleeuwse kathedraal van Scandinavië, waar de Noorse koningen worden gekroond. Na Trondheim wordt het landschap steeds ruiger, boomlozer en vaak ook kaal. Op weg naar de Noordkaap, het noordelijkste puntje van Noorwegen, passeert men de poolcirkel. Vervolgens voert de route langs de vissers- en havensteden:

• Bodø
• Narvik
• Tromsåø
• Hammerfest – de noordelijkste stad ter wereld

Zo ver naar het noorden wordt het hier tijdens de Middernachtzon, van half mei tot eind juli, nauwelijks ’echt nacht’.

Voor de westkust van het vasteland van Noorwegen liggen meer dan 100.000 eilanden, die merendeels onbewoond en vrijwel boomloos zijn. De meeste eilanden waren gedurende de laatste ijstijd niet bedekt door gletsjers, zodat de bergtoppen spits, scherp kantig zijn, in plaats van afgesleten en rond, zoals de bergen op het vasteland.

De grootste eilandengroepen zijn de Lofoten en de Vesterålen, die door regelmatige bootdiensten over de Vestfjord vanuit de vissers- en havensteden Bodø en Narvik te bereiken zijn. De Lofoten vormen het legendarische Vikingrijk van het noorden. In Borg op het eiland Vestvågøy staat het Vikingmuseum, waar onder meer het grootste gebouw uit de Vikingtijd wordt gereconstrueerd.

Noordkaap

De Noordkaap, een ruim 300 meter hoge rotsformatie op het Noorse eiland Magerøy, staat bekend als het noordelijkste punt van Europa. Vanuit Hammerfest varen boten naar het plaatsje Honnigsvåg, de laatst bereikbare plaats op het eiland Magerøy. De laatste 30 kilometer van Honnigsvåg naar de Noordkaap moet per bus of auto afgelegd worden. Het uitzichtplateau wordt in de zomermaanden door veel toeristen bezocht. Met uitzondering van een expositieruimte en een restaurant zijn aan de Noordkaap geen accommodaties of andere faciliteiten.

Lapland

Veel kustboten varen om de Noordkaap heen tot de grens met Rusland en dan de Varangerfjord in tot Kirkenes, de ‘hoofdplaats’ van Noors Lapland. Lapland is de benaming voor het woongebied van de ‘Lappen’, ook wel Sami genoemd. De Lappen leven vooral van het houden van rendieren, die hier een ideaalleefgebied hebben. Dit gebied strekt zich uit in het noorden van Scandinavië en Finland, globaal genomen aan weerszijden van de noordpoolcirkel. Lapland trekt veel toeristen: er is vrijwel het gehele jaar wintersport mogelijk, waarvoor Abisko een bekend centrum is. De bevolking bestaat, behalve uit Lappen, uit kolonisten die steeds verder noordwaarts gekomen zijn.

Spitsbergen

In combinatie met een reis naar de Noordkaap vormt in de maanden juni en juli, als de weersomstandigheden het toelaten, een bezoek aan de eilanden groep Spitsbergen (Svalbard) een bijzondere ervaring. Het landschap bestaat vooral uit bergen bedekt met ijs en grote gletsjers. Het plaatsje Smeerenburg was in de 17del18de eeuw een Nederlandse vestiging voor walvisvaarders.

Middernachtzon

In het gebied ten noorden van de noordpoolcirkel komt de zon in de zomer op ten minste één dag per jaar, namelijk de langste dag van het jaar (21 juni), niet onder de horizon. De dag duurt precies een etmaal (24 uur), terwijl de zon dan zelfs om middernacht niet ondergaat. Dit zomerse verschijnsel wordt ‘middernachtzon’ genoemd. Het is één van de meest fascinerende natuurverschijnselen, die altijd een diepe indruk maakt op eenieder die het voor het eerst ziet. Hoe verder men in de richting van de noordpool komt, hoe hoger en langer de zon in de zomermaanden boven de horizon blijft. Via Zweden en Finland worden dan ook rondreizen gemaakt naar het noordelijkste punt van Europa, de Noordkaap, speciaal om dit schouwspel te ervaren.

In tegenstelling tot de middernachtzon komt de zon tijdens de poolnacht ter hoogte van de poolcirkel tijdens de langste nacht (21 december) een etmaal helemaal niet boven de horizon en blijft het dus de hele dag donker. Op de noordpool zelf duren pooldag en poolnacht ieder zes maanden.

Noorderlicht

Het noorderlicht (of poollicht) is een fenomeen van de winterse poolnacht dat maar zeer wisselvallig optreedt. Het verschijnsel hangt nauw samen met het optreden van zonnevlekken, waardoor schitterende kleurschakelingen in flakkerende banden en bogen ontstaan. Voor de Noren was dit vroeger een zeer beangstigend verschijnsel.