Spinalonga, een indrukwekkende excursie op Kreta

Mocht u ooit op Kreta komen dan is dit eiland zeer zeker de moeite van het bezoeken waard. Dit kleine eiland van 200 bij 500 meter ligt in het noordoosten van Kreta en werd in 1902 benoemd tot leprakolonie, volledig geïsoleerd van de buitenwereld. Tegenwoordig is het een van de beroemdste toeristische attracties van Kreta en bekend van de TV serie wie betaald de veerman. Terecht, een bezoek is een zeer indrukwekkende ervaring.

Korte geschiedenis tot 1913

Toen in het jaar 824 de Arabieren Kreta bezetten werd Spinalonga een toevluchtsoord voor Christenen die voor hun veiligheid een kleine vesting bouwden. Vanaf het jaar 1204 hadden de Venetianen de macht op het eiland, hun bezetting zou ruim 500 jaar duren. Om de haven van Elounda te beschermen tegen de Turken (Ottomanen) bouwden zij er een fort. Kreta werd in het jaar 1669 veroverd door de Turken, maar Spinalonga bleef Venetiaans tot het jaar 1715. Hierna werd het eiland door de Turken bezet. Zij stichtten er een dorp dat tot 1898 bewoond werd door ongeveer 1000 Turken. Nadat Kreta een republiek werd was er vanaf 1903 een Franse marinebasis op het eiland gevestigd. Veel Turkse bewoners van het eiland wilden dit echter nog niet verlaten. De republiek wilde echter geen geweld gebruiken om de Turken te verdrijven en benoemden het eiland tot lepra kolonie. Uit angst voor besmetting verlieten de laatste Turken het eiland

Geschiedenis vanaf 1913

In 1913 gaf de regering van Kreta opdracht om alle leprozen naar Spina Longa te verbannen. Hiervoor werd een medische commissie opgesteld ter opsporing van de leprozen. Na opsporing werden zij eerst naar Agios Nicolaos gebracht, naar een verzamelpunt in de haven, om van daar uit verder te gaan naar Spinalonga. De mensen werden hier ondergebracht in de gebouwen die gebouwd werden door de Venetianen en de Turken. Deze huizen waren van grote ouderdom. Omdat geen mens op het eiland wilde komen uit angst voor besmetting en de leprozen zelf niet in staat waren om de huizen te onderhouden moeten zij in zeer slechte omstandigheden hebben geleefd.

In beginsel konden de leprozen op geen enkele andere manier worden geholpen dan door middel van morfine en zo nodig amputatie van lichaamsdelen.

De leprozen kregen voor die tijd een zeer hoge sociale bijstand die het normale loon ruim oversteeg. Echter deze bijstand was ook zeer noodzakelijk, door hun handicap was het niet mogelijk normale huishoudelijke taken en bijvoorbeeld de was te verrichten. De medische staf op het eiland voerde dergelijke taken niet uit dus moest er hulp van buitenaf worden aangetrokken. Deze waren destijds nog bang voor besmetting en vroegen dus exorbitant hoge bedragen voor hun werkzaamheden zodat de melaatsen nauwelijks nog voldoende overhielden om in andere levensbehoeften als bijvoorbeeld eten te voldoen. Bovendien moesten ook deze levensmiddelen naar het eiland worden gebracht, wederom uit angst werden voor het vervoer zeer hoge prijzen gevraagd voor de levensmiddelen. Achteraf is tevens gebleken dat veel van deze transporten in handen waren van ambtenaren die op deze wijze hun loon trachtte aan te vullen.

Tot in 1938 leraar Remundakis tot president van het eiland werd benoemd tot president heerste er dan ook een redelijke chaos. Onder hem werd een bestuur gevormd dat bestond uit enkele melaatsen en een arts. Een ordedienst werd aangesteld in de strijd tegen criminaliteit, een ziekenhuis werd gebouwd en er werden nieuwe graven gemaakt voor leprozen die zelf geen eigen graf konden kopen.

Tegelijkertijd kreeg de lokale bevolking meer informatie over lepra en veranderde hun houding. Uiteindelijk werd het zelfs voor familieleden mogelijk dat zij hun familieleden bezochten onder voorwaarde dat zij voorafgaand en na afloop van het bezoek gedesinfecteerd zouden worden. Spinalonga en vooral de bewoners kwamen hierdoor uit zijn isolement alhoewel dit niet zeer lang duurde. In 1941 werd Kreta door de Duitse troepen bezet en werd Spinalonga wederom verboden gebied in verband met vermeend besmettingsgevaar.

Spinalonga tijdens de 2e wereldoorlog

Alhoewel het Duitse regime het voorstond zieken zo vlug mogelijk op te ruimen wordt er gesteld dat zij uit angst voor besmettingsgevaar geen enkele militair in de buurt lieten komen. Toch zijn er ook berichten dat Duitse artsen welke gelegerd waren in dit gebied hebben getracht de Leprozen te bereiken. In 1941 werd Kreta getroffen door een hongerwinter. Hierdoor ontstonden ook op Spinalonga grote tekorten aan voedsel en medicijnen. Dit leidde er uiteindelijk toe dat 4 leprozen zwemmend hebben getracht het eiland te verlaten. Eenmaal aangekomen op het strand werden zij doodgeschoten. Schijnbaar heeft de actie van deze 4 mannen wel enige invloed gehad, hierna werden regelmatig pakketten levensmiddelen en medicijnen naar het eiland gebracht.

Het einde van de leprakolonie

Na de 2e wereldoorlog kwam er voor Spinalonga wederom een periode waarin de organisatie moest worden opgebouwd. De sociale bijstand werd hervat en Spinalonga was een van de eerste plaatsen waar licht in de huizen kon worden aangelegd met behulp van een generator. In deze periode van wederopbouw werd echter het eerste medicijn uitgevonden waarmee lepra kon worden genezen en ontstond de acceptatie dat lepra een te genezen ziekte was. In 1955 gaf de Griekse overheid definitief aan dat lepra geen besmettelijke of ongeneesbare ziekte was. Vanaf die tijd konden de bewoners terugkeren naar het vaste land en de leprakolonie werd in 1957 opgeheven.

Het bezoek

Tijdens het bezoek zult u de belangrijkste plaatsen van dit kleine eiland bezoeken. U ziet waar de leprozen waren gehuisvest, het zogenaamde ziekenhuis dat in de kolonie aanwezig was, de kerk die door de leprozen werd gebouwd en de (in verband met amputatie wel zeer kleine) graven. Een zeer bijzondere en indrukwekkende excursie die niet alleen weergeeft hoe het er in het verleden aan is toegegaan maar ook aangeeft hoe wij heden ten dage nog omgaan met zieken.

Bereikbaarheid:

Vanuit diverse plaatsen op Kreta worden boottochten georganiseerd naar Spina Longa. Indien u niet direct een dergelijke boottocht tegen komt heeft u de mogelijkheid af te reizen naar Agios Nicolaos, vanuit de meeste toeristenplaatsen kunt u deze stad ook bereiken met het openbaar vervoer. In de haven van deze stad worden vele boottochten aangeboden naar Spina Longa, ook voorzien van Nederlands sprekende gidsen.