Moezel: de dubbelstad Bernkastel-Kues, bakermat van Cusanus

De dubbelstad Bernkastel-Kues ligt aan de oevers van de Duitse Moezel. Patroonheilige Cusanus waakt overal over de stad. Bekendste bezienswaardigheden van Bernkastel-Kues zijn het Spitzhäuschen, een heel smal en lang huisje en de Cusanus-Sticht, een hospitium gesticht door Nikolaus Cusanus. Verder kan je er kuieren door de smalle steegjes en genieten van de vele huizen met mooi vakwerk. Of je kan de klim naar burcht Landshut aanvatten en daar eens gaan rondneuzen. Wie houdt van wandelen kan de wijnflanken intrekken of een kijkje gaan nemen bij het Tiefenbach-dal. In de twee dorpen kan je overal lekker gaan eten of wijntjes gaan proeven. Verschillende boten bieden een tocht op de Moezel aan naar een of meerdere naburige wijndorpen.

Bernkastel-Kues: ligging

De dubbelstad Bernkastel-Kues ligt in Duitsland op de Moezel, onder Traben-Trabach en zo'n twintig kilometer boven Trier. Bitburg en Wittlich liggen ten westen van Bernkastel-Kues, Idar-Oberstein ligt ten oosten. Je bereikt Bernkastel-Kues door de A1 te nemen, richting Trier (naar beneden) of richting Koblenz (naar boven), al naargelang waar je je bevindt en dan de afslag Bernkastel-Kues te nemen richting Moezel.

Aankomst in Bernkastel-Kues

Wanneer je in Bernkastel-Kues aankomt vanuit Koblenz, zie je een bebloemd rondpunt met grote letters: CUSANUS. Wat heeft Cusanus met Bernkastel-Kues te maken?

Filosoof Nikolaus von Kues
Nikolaus von Kues is een van de belangrijkste filosofen van de middeleeuwen. Hij werd in 1401 in het dorp Kues geboren als zoon van schipper Johann Krebs. Al heel jong werd Nikolaus theoloog, jurist, filosoof en natuuronderzoeker. Hij studeerde in Heidelberg, in Padua en in Keulen. Als achternaam gebruikte hij de Latijnse naam van zijn geboorteplaats: Cusanus. In 1464 sterft hij in Todi, in Italië. Hij laat zijn hele vermogen en een enorme bibliotheek van onschatbare waarde en met meer dan 314 handschriften uit zeven eeuwen na aan het Cusanus-Sticht dat hij zelf liet bouwen.

Bernkastel-Kues: 5000 jaar geschiedenis

Oudste nederzetting

In Kues werden in 1962 sporen gevonden van een stam die hier 5000 geleden zou gewoond hebben. Deze stam uit het stenen tijdperk maakt van Bernkastel-Kues de oudste nederzetting uit het Moezeldal. In 600 voor Christus vielen de Kelten binnen. Zij waren op zoek naar ijzer. Om hun waren te vervoeren, hadden ze een overzet nodig. Een veerman vestigde zich daarom bij het Kueser Werth. Na de Kelten volgden de Romeinen. Zij bouwden een verdedigingskamp bij het belangrijke veer. Later volgden nog de Franken.

Koninkrijk

In 993 krijgt Adalbero van Luxemburg in de regio een leengoed. Hij bouwt hier een burcht en noemt de burcht naar het dier in zijn wapen: de beer. Zo ontstaat Bärenkastell, later Bernkastel. Aan de voet van de burcht ontstaat een stad. In 1291 krijgt de plaats het stadsrecht. Daarom bouwt Bernkastel rond 1300 stadsmuren.

Dertigjarige oorlog

Bernkastel doorstaat de Dertigjarige Oorlog zonder al te veel schade. Daarom zijn nog zo veel oorspronkelijke gebouwen gespaard gebleven.

Franse en Pruisische overheersing

In 1794 wordt Bernkastel Frans en in 1815 valt het in Pruisische handen. Het zijn de Pruisen die de wijnbouw in het leven roepen en het zijn ook zij die het wegennet verbeteren. Kues wordt aangesloten op de spoorlijn Trier-Koblenz en wordt in 1905 met Bernkastel verenigd door de eerste brug buiten Koblenz en Trier. Het toerisme bloeit op.

Bernkastel-Kues

Het is pas in 1905 dat Bernkastel en Kues administratief worden samengevoegd, op 1 april nota bene!

Wereldoorlog II

Ook Wereldoorlog II laat weinig sporen na. De steden blijven gespaard van de bombardementen. De woningnood deed de stad Kues uitbreiden. Op het "Kueser Plateau" werden kuurklinieken gebouwd. Wanneer men een plattegrond van beide steden bekijkt, ziet men dat Kues nu nog steeds uitgebreider is dan Bernkastel en dat de kuurkliniek een grote plaats inneemt. Bernkastel telt veel minder straten met bebouwing maar is toeristischer en heeft dan weer de burcht.

Kanalizering Moezel

In 1964 werd de Moezel gekanaliseerd wat zorgde voor nieuwe economische impulsen. Vrachtschepen met een vermogen van 1500 ton kunnen nu Bernkastel aandoen.

Wat is er allemaal te bezichtigen in Bernkastel?

Het Spitzhäuschen

Dit bizarre, smalle huisje lijkt sinds 1583 te balanceren op zijn veel te kleine sokkel. Slechts twee meter breed is de onderbouw. Men zegt van het huisje dat er 58 mensen in kunnen zitten en schudden, zonder dat het mee schudt.

Stadhuis en marktplein
Het stadhuis in renaissancestijl uit 1608 is door prachtige vakwerkhuizen omgeven. Elk huis heeft een ander tekenpatroon en elk tekenpatroon heeft een eigen betekenis. Aan alle balkons hangen geraniums in vrolijke kleuren tijdens de zomermaanden. In de winter nemen kerstbomen de plaats van de kerstbomen in, want het is op dit marktplein dat in de maand december de vele kraampjes van de middeleeuwse kerstmarkt worden opgetrokken. De Michaelsbron is de marktbron sinds 1606. Het was de eerste plaats waar water kon gehaald worden. Op de bron in late renaissancestijl werd in 1946 aartsengel Michaël geplaatst. Het beeld kijkt nu vanop de bron naar het marktplein. Aan de voet van de bron komen geregeld muzikanten zitten spelen, tot groot genoegen van de vele passanten.

De Graacher poort

De Graacher Poort is de enigste poort die is overgebleven van de middeleeuwse stadsmuur. Bij de Graacher Poort vind je sinds 1985 het Heimatmuseum. Een plaat tegen de muur verwijst naar de Joodse gemeenschap die hier van 1620 tot 1938 verbleef. Wie het Joodse kerkhof wil gaan bezoeken, moet in het Heimatmuseum de sleutel gaan vragen. Via de Graacher Strasse komt men aan het Rathaus. Halverwege de straat komt men voorbij een driehoekig pleintje, met hierop de Bärenbrunnen, de berenbron. De Bärenbrunnen is een werk uit 1968 van Hanns Scherl, een beeldhouwer uit Wittlich.

De parochiekerk Sint-Michael

Een kerk in volle gotiek, gebouwd in 1350 en 150 jaar later verfraaid en uitgebreid met acht zijtorentjes.

De burcht

De in 993 door Adalbero van Luxemburg gebouwde tolburcht bij het Moezelveer op de oeroude ijzerroute wordt in 1017 vernietigd door aartsbisschop Poppo. Hiermee is Adalbero verslagen, want hij heeft geen inkomen meer. Rond 1200 bouwt een graaf van Blieskastel de tolburcht weer op. Aartsbisschop Johann I laat de burcht weer afbranden. Aartsbisschop Heinrich von Vinstingen bouwt in 1277 de burcht voor een derde maal op. Boemund II verbouwde de burcht steeds meer tot een kasteel. In 1512 krijgt de burcht de erenaam "Landshut" na een bezoek van keizer Maximiliaan. In 1692 wordt de burcht weer door een brand vernietigd. De Fransen gebruiken de stadsmuren als steengroeve voor de bouw van hun vesting Montroyal. Sindsdien is de burcht een ruïne. Sinds 1839 is de burcht het bezit van de Hohenzollern. Ondanks het feit dat de burcht een ruïne is, is het toch de moeite waard om naar boven te klimmen. Vanop de burcht heb je een schitterend uitzicht over de stad beneden, over de stad aan de overkant, over de Moezel en over de flanken met de wijnbouw. Voor wie lui is of niet zelf naar boven kan, is er van april tot oktober de "Burcht Landshut-Express".

Bonbon Willi

In de Burgstrasse, op nummer 8 vind je Bonbon Willi. Hier worden dagelijks tussen 11 en 18 uur op ambachtelijke wijze en met historische machines snoepjes gemaakt. Die daarna kunnen gekocht worden natuurlijk!

Wat is er allemaal te bezichtigen in Kues?

Het St. Nikolaus Hospital (Cusanus-Sticht)

Het gaat hier om een hospitium, en dan nog wel het enige nog bestaande in Duitsland. Het werd zo'n 500 jaar geleden gesticht door een vroom man, Cusanus, en bestaat sindsdien door de opbrengst van de wijnbouw. In 1447 kocht de broer van de stichter een eerste wijnberg aan, nu zijn het meer dan 75.000 wijnstokken. En niet van de minste! Kueser Weisenstein, Kardinalsberg, Bernkasteler Badstube en Lay, Wehlener Sonnenuhr, Graacher Himmelreich, Lieserer Schlossberg en Brauneberger Juffer. In 1457 biedt het tehuis onderdak aan 33 arme oude mannen. Nog steeds wordt er aan sociaal werk en naastenliefde gedaan in de Cusanus-Sticht. Het St. Nikolaus Hospital is een juweel van laat-middeleeuwse bouwkunst. In het hospitium is een beeltenis te zien van de stichter, Cusanus. Let ook op de klok met het doodshoofd in het midden. Het teken van vergankelijkheid!

Geboortehuis Nikolaus Cusanus

Schipper Johann Krebs kocht in 1401 de kruittoren, die vroeger dienst deed als vestingwerk aan de rivier. Nikolaus werd geboren in het aangrenzende huis, dat ook van vader Johann was. Het huis is sinds 1980 een museum en kan bezocht worden.

Stadswapen

Lange tijd stonden in het stadswapen twee beren. Sinds Bernkastel samensmolt met Kues werd een beer vervangen door een kreeft. De beer staat voor Bernkastel, de kreeft staat voor Kues en Nikolaus Cusanus, wiens geboortenaam Krebs was.

Een actieve vakantie in en rond Bernkastel-Kues

Watersport

Met de Moezel in de buurt, kan hier natuurlijk aan watersport worden gedaan. Kues heeft een roeibotenloods en een jachthaven voor plezierboten. Verder is er ook een groot zwembad (Freibad). Zwemmen in de Moezel is niet verboden maar wel af te raden. Iedere zomer gebeuren er op warme dagen wel ongelukken met onervaren zwemmers.

Fietsen

Langs de Moezel kan je prachtig fietsen. De fietsweg is goed onderhouden en het parcours is tamelijk plat. Op verschillende plaatsen kan je met een brug of met een veerboot naar de andere kant, zodanig dat je op de andere oever kan terugfietsen en dus geen twee keer dezelfde weg hoeft af te leggen. Fietsen kan je op verschillende plaatsen huren aan schappelijke prijzen (zo'n 10 euro per dag voor een gewone fiets, 20 euro per dag voor een e-bike in 2016).

Wandelen
De Cusanuswanderweg voert je langs de verschillende bezienswaardigheden van Kues en neemt zo'n vier à vijf uur in beslag als je alle gebouwen bezichtigt. De brochure kan je bekomen bij de toeristische dienst of in het geboortehuis van Nikolaus Cusanus. Je volgt bordjes met een rode kreeft op. Voor wie houdt van meer pit, zijn er stevigere wandelingen. Aan de kant van Bernkastel is er natuurlijk al de klim naar de burcht Landshut. Een pittige klim voor mensen met een goede conditie. De burcht zelf is maar een ruïne, daar moet je het dus niet echt voor doen. Maar eenmaal boven heb je wel een schitterend zicht op de Moezel met Bernkastel aan de ene kant en Kues aan de andere kant. Verder zijn er ook de vele weggetjes op de hellingen. Eigenlijk zijn ze bedoeld voor de wijnboeren, zodanig dat ze bij hun wijnstokken kunnen raken. Maar je kan er ook prima wandelen en ook hier heb je schitterende vergezichten. De bekendste wandeling in de buurt is die vanaf de Graacher poort in Bernkastel. Men komt voorbij Graach en Zeltingen en gaat tot Rachtig. Overal komt men hier kapelletjes en kruisen tegen. De weg stijgt gelijkmatig en is erg rustig. Daarom is het er erg aangenaam om te wandelen. Aan de kant van Kues kan je op de Kardinalsberg wandelen. Ook hier weer wijnranken en stevige kuitenbijters.

Tiefenbach-dal

Wie een goede conditie heeft en niet bang is voor een stevige klim, kan naar het Tiefenbach-dal wandelen. Aan de kant van Bernkastel neem je de straat parallel met de Schlossweg, de Burgstrasse. Je komt terecht in wat de Bernkasteler Schweiz wordt genoemd. Al snel kom je bij een waterval. Door een bizarre kloof stort de Tiefenbach naar beneden. Wie wil kan nog verder naar boven. Je komt dan bij de Tinkel Kapel. De Tinkel Kapel staat precies boven de waterval en werd in de achttiende eeuw gebouwd. De kapel bevindt zich op een steile trap die uit de rotsen werd gehouwen. Na de kapel wordt de kloof steeds breder en uiteindelijk bereikt men de hoogvlakte. Je staat nu nog een pak hoger dan bij burcht Landshut. Adembenemende vergezichten gegarandeerd!

Wijn bij de vleet!

Lekkere Riesling

Naast de Moezel zijn de flanken bedekt met wijnranken. Ook in Bernkastel-Kues is dit het geval. Van de druiven wordt heerlijke Rieslingwijn gemaakt: "Bernkasteler Doctor" en "Wehlener Sonnenuhr".

Wijnmuseum

In het Mosel Wein Museum in Kues (Cusanusstrasse 2) leer je meer over de Moezelwijnen. Dit multimedia museum leert je meer over de verschillende wijnhuizen en over de manier waarop druiven tot wijn worden verwerkt. Je ziet er wijnbouwwerktuigen, beelddocumentatie en aardewerken wijnkruiken. Op de eerste verdieping staat een indrukwekkende collectie wijnglazen uit de 19de en 20ste eeuw. Na de grijze cellen te hebben laten werken, kan je er enkele doen verdwijnen bij een wijndegustatie. Je proeft de vloeibare schatten van Moezel, Saar en Ruwer in de historische kelder van het St. Nikolaus ziekenhuis.

Wijnfeest

In 1931 werd voor de eerste maal de "Bernkasteler Wijnkermis" gevierd. Sinds 1950 groeide dit uit tot het wijnfeest van de Middenmoezel. Elk jaar kan je nu het eerste weekend van september gaan mee feesten. Overal kan je wijn proeven en kopen aan de kant van Bernkastel. Op de oever van Kues moet je dan weer zijn voor de attracties. Er is een optocht en boven de burcht wordt vuurwerk afgestoken. Er zijn muziekkapellen en folkloregroepen en ook de wijnkoningin ontbreekt niet op het appel.

Boottochtje

Vanuit Bernkastel-Kues vertrekken heel wat boottochten naar de naburige wijndorpen. Ontspannen genieten op het dek van de voorbij glijdende landschappen met een lekker glaasje wijn.

Toeristische dienst

Wie meer info wil, kan terecht op de toeristische dienst. Deze vind je in de Gestade, 6. Ook op www.bernkastel.de vind je meer informatie en data met belangrijke evenementen.