Eijsden, activiteiten en bezienswaardigheden

Vaals heeft weliswaar de naam de meest zuidelijke gemeente van Nederland te zijn, maar Eijsden zou wel eens meer aanspraak op die titel kunnen maken. Het dorp, gelegen in het Maasdal ten zuiden van Maastricht, grenst aan Franstalig Wallonië. Eijsden was vroeger fruitstreek bij uitstek en de gemeente probeert die naam ook nu nog als toeristische attractie te verzilveren met de slogan: 'Met fruit erop uit'. Het dorp staat bovendien bekend om de jaarlijkse Bronk, een van oorsprong religieus feest dat al eeuwenlang plaatsvindt twee weken na Pinksteren. Het feest, met op maandag en dinsdag de traditionele reidans, 'cramignon' geheten, trekt dan drie dagen lang duizenden bezoekers.

Waar in deze bijdrage gesproken wordt over Eijsden, gaat het hoofdzakelijk over de oude gemeente Eijsden, dus vóór de fusie met Gronsveld, Rijckholt en Margraten.

Eijsden als gemeente

Eijsden was geografisch gezien van oudsher een betrekkelijk kleine dorpsgemeenschap, aan de westzijde begrensd door de Maas, aan de zuidkant door het Franstalige Wallonië. Aan de oostzijde bevindt zich een uitgestrekt plateau (Mescherheide) en het Savelsbosch. Ten noorden grensde Eijsden aan de dorpjes Rijckholt en Gronsveld. Tot de voormalige gemeente Eijsden behoorde van oudsher de 'Heerlijkheid Breust', Oost, Maarland en Mesch. Door een aantal fusies ging men achtereenvolgens op in de gemeente Groot Eijsden, waarvan ook Gronsveld en Rijckholt deel uitmaakten. Nog later werd aansluiting gezocht bij de gemeente Margraten. Vanaf 2011 spreekt men daarom van de gemeente Eijsden-Margraten, qua inwonertal een van de kleinere gemeenten in Limburg, qua oppervlakte een van de meest uitgestrekte in het Limburgse heuvelland.

De oude kern van Eijsden

De oude kern van Eijsden is gesitueerd in de nabijheid van grensrivier de Maas. Het gebied, gelegen rondom het karakteristieke plein 'De Vroenhof', is nog bestraat met traditionele kinderkopjes. Wie Eijsden via de toeristische route 'de Mergellandroute' vanaf de zuidkant binnenrijdt, doet in de oude dorpskern eerst de 'Vogelzang' aan en belandt via de Spauwenstraat in de Diepstraat, een weg die van oudsher afloopt tot aan de Maas. In deze oude kern bevinden zich in de onmiddellijke nabijheid van de Maas enkele vermaarde eetcafés met terrassen die in de zomermaanden van 's morgens tot 's avonds uitpuilen met bezoekers. Een absolute aanrader!

Hotels en overnachten in Eijsden

Eijsden ontleent zijn charme aan authenticiteit, kleinschaligheid en eenvoud. Grote commerciële hotels zal men er tevergeefs zoeken. Wie een adres zoekt om te overnachten, kan daarvoor onder meer terecht bij de volgende gelegenheden:

Hotel Café Le Bonheur in de nabijheid van het station aan de Wilhelminastraat;
Vakantiehuis De Meschermolen, zeer rustiek gelegen lang een beekje (de Voer);
Hotel Verdesud, een gerenoveerde graanmolen in de oude kern van Eijsden nabij de Vroenhof;
Bed & Breakfast Breusterhöfke;
Vakantieverblijf 'de Schepenbank' (aanrader), gelegen in de oude kern aan de Diepstraat

Ook is er een tweetal grote campingterreinen:

camping de Bosrand, zeer rustiek gelegen aan de voet van het Savelsbosch, richting Sint Geertruid;
camping 'De Oosterdriessen', gelegen aan de Pietersplas, aan de noordzijde van Eijsden.

Natuurgebied 'de Eijsderbeemden'

Eijsden kent twee kastelen:

'Kasteel Oost', gelegen aan de noordkant van Eijsden. Dit kasteel is tegenwoordig in particuliere handen en niet meer voor het publiek toegankelijk.
Het kasteel van de grafelijke familie, gelegen aan de zuidkant van Eijsden en grenzend aan Laag Caestert. Het prachtige kasteelpark, dat uitkijkt over de Maas, is overdag geopend voor het publiek. Een aanrader!

Tussen beide kastelen bevindt zich langs de oevers van de Maas een uniek natuurgebied dat begraasd wordt door Konikspaarden en Galloway-runderen. Een deel van dit prachtige natuurgebied was tot voor kort een Belgische enclave, volledig omsloten door Nederlands grondgebied. In 2016 werd bedoeld gebied om praktische redenen toegewezen aan Nederland.

Veerpont
Ter hoogte van eetcafé 'Het Bat', kunnen bezoekers (ook met de fiets) in de zomermaanden de Maas oversteken met een veerpontje. Men sluit dan in Petit Lanaye (Klein Ternaaien) aan op een toeristische route langs het Albertkanaal. Dat kanaal werd ooit gegraven dwars door de mergelwanden van de Sint Pietersberg. Een prachtige gezicht tussen de imposante en steile mergelwanden.

De Bronk in Eijsden

Na Pinksteren, maakt Eijsden zich elk jaar weer op voor de Bronk. Straten en pleinen en plantsoenen krijgen een grondige schoonmaakbeurt en alle Eijsdense huizen en tuinen valt eenzelfde eer te beurt. Gevels, ramen en deuren worden weer van een frisse verflaag voorzien. Eijsden maakt zich op voor de jaarlijkse sacramentsprocessie op bronkzondag. Op de zaterdag plukt de Eijsdense jeugd massaal veldbloemen in de wijde omgeving, bedoeld voor prachtige en kleurrijke bloemtapijten. Die processie vertrekt op zondagmorgen om 9 uur vanuit de buurtschap Breust via Caestert naar de Christinakerk. Na een korte plechtigheid in de open lucht, wordt daar de 'eerste tour' omstreeks het middaguur ontbonden. ‘s Middags is er dan nog een tweede tour vanaf de Vroenhof, die eindigt met een plechtige eucharistieviering in de kerk van Breust. De sacramentsprocessie wordt muzikaal opgeluisterd door twee gerenommeerde muziekkorpsen, de Koninklijke Oude Harmonie (de Blauwen) en de Harmonie St. Cécile (de Rooien). Het is een prachtig gezicht als de stoet tussen de weilanden richting Caestert trekt.

Bronkmaandag: de Cramignon

De maandag volgend op bronkzondag zijn er de straatfeesten in de omgeving van het station (mede voor de buurtschappen Hoog en Laag Caestert) en in Breust. De dag begint met twee kerkdiensten in Breust die weer muzikaal worden opgeluisterd door genoemde harmoniekorpsen. Voordat de festiviteiten aan het Stationsplein een aanvang nemen, brengen de jonkheden eerst nog een hulde aan de grafelijke familie op het Kasteel. Daar wordt ook de eerste reidans geopend. Op de dinsdag verschuiven de festiviteiten naar de oude kern van Eijsden in de omgeving van Kerkstraat, Vroenhof, Diepstraat en Maas.