Het nationaal gevangenismuseum in Veenhuizen

In Drenthe ligt bij de plaats Veenhuizen het nationaal gevangenismuseum. In 2007 is dit museum zelfs uitgeroepen tot het beste historische museum in heel Nederland. Ook voor kinderen is dit museum zeker de moeite waard. Er zijn dan ook speciale rondleidingen gemaakt die echt op kinderen zijn gericht. Dus als je alles wilt weten over het gevangenisleven vanaf de zeventiende eeuw tot nu dan is het zeker een bezoek waard.

Inhoudsopgave

• Inhoudsopgave
• Geschiedenis
• Bezienswaardigheden in en om het gevangenismuseum
• Voor de kinderen
• Bezoekersinformatie

Geschiedenis

In Veenhuizen werd het eerste gevangenismuseum op 18 mei 1975 geopend. Toen was de locatie alleen maar een betonnen schuur aan de hoofdweg in Veenhuizen. De oprichter van het museum, de heer C. Standhart, werkte vanaf 1947 bij de justitie in Veenhuizen. Waar hij van alles had verzameld over het gevangenisleven in Veenhuizen. Deze verzameling was het begin van het gevangenismuseum. In 2005 werd het "kleine" gevangenismuseum omgezet naar het gebouw van het voormalig tweede gesticht. Dit gesticht werd gebouwd in 1823 en was onderdeel van drie gestichten. Dit gebouw is het enige dat bewaard is gebleven. In het begin was het museum vooral gericht op het gevangenisdorp van Veenhuizen. Na de omzetting naar de 'nieuwe' locatie werd ook de collectie groter en gaat het museum nu ook over de geschiedenis van misdaad en straf vanaf het jaar 1600 tot heden.

Bezienswaardigheden in en om het gevangenismuseum

In dit museum zijn verschillende onderdelen van de gevangenis te bezoeken. Maar niet alleen in het gebouw. Ook in het dorp Veenhuizen zijn verschillende bezienswaardigheden die te maken hebben met het museum. De bezienswaardigheden zijn:

• Boevenbus
• Elektriciteitscentrale
• Rode Pannen
• Vaste exposities
• Veenhuizen

Boevenbus

Een rondrit maken met een echte boevenbus? Dat kan bij het gevangenismuseum. Op iedere woensdag- en zondagmiddag en op alle dagen tijdens schoolvakanties, kunnen bezoekers van het museum (bij voldoende animo) een rondrit maken met de boevenbus. Deze rit zal een half uur duren en in de tussentijd vertelt een gids alles over het dorp Veenhuizen en gaat de rit langs verschillende, nog steeds in gebruik zijnde, gevangenissen zoals; Esserheem en Norgerhaven. De bus waarin gereden wordt heeft ook in totaal 30 jaar echt als gevangenenvervoer gereden. Op gegeven moment werd het vervoeren van gevangenen te gevaarlijk en te duur. De werkplekken voor gevangenen werden in de gevangenis gevestigd waardoor het gebruik van de boevenbus overbodig is geworden. In het gevangenismuseum is deze dus alsnog te bezichtigen en kan een rit met de bus gemaakt worden.

Elektriciteitscentrale

De elektriciteitscentrale is één van de rijksmonumenten in Veenhuizen. Op speciale evenementen, zoals het jaarlijkse Museumweekend en de Open Monumenten dagen, is de elektriciteitscentrale te bezichtigen. Voor groepen is het altijd mogelijk om een rondleiding in de centrale te boeken. In 1912 werd deze elektriciteitscentrale voor het eerst in gebruik genomen om de houtzagerij en meubelmakerij van het tweede gesticht van elektriciteit te kunnen voorzien. De centrale werkt op turf en om de centrale draaiende te houden moet er wel tweehonderd kilo turf per uur gestookt worden.

Rode Pannen
Naast het gevangenismuseum zit een echte gevangenis. Tijdens het bezoek aan het museum kan via een rondleiding de gevangenis de Rode Pannen bezocht worden. Deze rondleidingen vinden plaats van dinsdag tot en met zondag. Het bezoek gaat dan langs de gewone cellen, de isoleercellen en de luchtkooi. De originele Rode Pannen werd in 1860 gebouwd. Toen al werden gevangen hier vastgezet. Het grote celgebouw op het complex werd in 1939/1940 gebouwd. In dat celgebouw bevinden zich tweeënveertig cellen. In de jaren 60 en 70 van de twintigste eeuw werden hier ook weekendgevangenen opgevangen. Dit waren gevangenen die niet gemist konden worden op hun werk en verbleven daarom een aantal weekenden in de gevangenis als straf. Vanaf 2003 verblijven gevangen maar maximaal negentig dagen in de Rode Pannen gevangenis en in maart 2008 verliet de laatste gevangene de Rode Pannen. Vanaf dat moment is de Rode Pannen onderdeel van het gevangenismuseum.

Vaste exposities

In het museum is de misdaad en straf van aller tijden te bezichtigen. Onder meer is hier een oud cachot te vinden en een oude koepelgevangenis. Ook is er een modern cellenblok gebouwd. Zo kan iedereen echt ervaren hoe het is in een gevangenis. Verder is er een rechtbank in het museum gevestigd. En er zijn zelfs twee martelwerktuigen te bezichtigen. Vanuit de zeventiende eeuw is er een houten pijnbank en een radbraakkruis te bezichtigen. In het 'staatshotel' kan men kennis maken met vijf gevangenen door middel van een interactieve presentatie. Hier wordt alles verteld over gevangenen, daden en straffen.

Veenhuizen

Het dorp Veenhuizen is op zichzelf al een museum en met meer dan honderd rijksmonumenten en vijf gevangenissen zeker de moeite waard om te bezoeken. In 1825 werd Veenhuizen ook wel Hollands Siberië genoemd. Duizenden bedelaars, landlopers, weduwen en wezen werden vanuit de grote steden naar Veenhuizen verbannen. Zij zouden de nieuwe bewoners van de drie dwanggestichten gaan worden. De bedoeling was dat deze mensen door discipline en werk een nieuw leven leerden op te bouwen. In 1859 werden de wezen en weduwen vervangen door veroordeelden. De bedelaars en landlopers bleven wel onderdeel van de gestichten en werden de 'verpleegden' genoemd. Ze waren door middel van hun kleding te onderscheiden van de gevangenen. Sinds 1970 zijn er geen 'verpleegden' meer in Veenhuizen, maar wel zijn er nog steeds drie strafinrichtingen met ongeveer duizend gedetineerden. Pas sinds 1984 is Veenhuizen vrij toegankelijk. Daarvoor mochten alleen de gevangenen en het gevangenispersoneel met hun gezinnen Veenhuizen in en was het afgesloten voor de buitenwereld.

Voor de kinderen

Voor de kinderen zijn er twee verschillende manieren om het gevangenismuseum te bezichtigen.

• De Lange Leo kinderroute
• De vloek van Veenhuizen
• Kids-escaperoom

De Lange Leo kinderroute

Deze kinderroute is vooral gericht op kinderen die nog niet (goed) kunnen lezen. De gids is Lange Leo, de gevangenisboef. Hij verstopt zich op verschillende plaatsen in het museum en de kinderen moeten hem gaan zoeken. De kinderen krijgen een kleurrijke plattegrond waarmee ze Lange Leo zeker zullen gaan vinden. Door de korte verhalen die op de plattegrond staan wordt er gelijk heel veel verteld over de gevangenis van nu en vroeger.

De vloek van Veenhuizen

De vloek van Veenhuizen is gericht op kinderen van zeven tot twaalf jaar. De kinderen worden meegenomen door een reis door de tijd met het verhaal van Gaius van Veenhuizen. Hij werd vervloekt en moet voor eeuwig in de gevangenis in Veenhuizen blijven. In het museum leren de kinderen vrienden van Gaius kennen en helpen ze mee om de vloek van Gaius op te heffen.

Kids-escaperoom

Wat niet bij de prijs van het museum is inbegrepen is de Kids-escaperoom. In deze escaperoom volg je het leven van Age M. Geen kluis was veilig voor hem en ook is hij uit de gevangenis ontsnapt. Door middel van verschillende opdrachten kun je zelf uit de gevangenis ontsnappen, net zoals Age. Maar voordat je kunt beginnen aan de escaperoom ga je eerst met de boevenbus. Tijdens deze rit verteld de gids meer over het leven van Age M. Dit kan weer van pas komen tijdens de escaperoom.

Deze escaperoom duurt 2 uur en is voor maximaal 8 personen. Kinderen vanaf 8 jaar kunnen hier aan mee doen. De kosten hiervoor bedragen in 2020 €165,00. Dit is inclusief koffie/thee en limonade.

Bezoekersinformatie

Wegens het coronavirus moet online gereserveerd worden (betalen doe je wel aan de kassa).

Openingstijden 2020

Museum

• Dinsdag tot en met zondag: 10.00 tot 17.00
• Maandag tijdens de schoolvakanties en voor groepen boven de vijftig personen: 10.00 tot 17.00
• Feestdagen: 25 december, 31 december en 1 januari gesloten. 1e en 2e Paasdag, Koningsdag, Bevrijdingsdag, Hemelvaart, 1e en 2e Pinksterdag en 26 december geopend van 10.00 – 17.00 uur.

De boevenbus

• Woensdag: tussen 14.00 en 15.00
• Zondag: tussen 12.00 en 16.00
• Tijdens schoolvakanties: Elke middag bij voldoende animo

Elektriciteitscentrale

• Alleen open tijdens de open monumentendagen en het jaarlijks museumweekend.
• Voor groepen kan er dagelijks een bezoek geboekt worden.

Gevangenis de Rode Pannen

• Rondleidingen dinsdag tot en met zondag: 12.00 tot 16.00 (openingstijden zijn onder voorbehoud)
• Schoolvakanties: alle dagen van 11 tot 16.00

Tarieven 2020

Museum

• Volwassenen: € 10,00
• Kinderen 5 t/m 12 jaar: € 5,00
• Kinderen t/m 4 jaar: Gratis
• Vrienden van het museum: 50% korting
• Museumkaart: Gratis
• BankGiro Loterij VIP-kaart: Gratis

Boevenbus

• € 2,50

Bus vertrekt vanaf de ingang van het museum. Kaartjes zijn te koop bij het instappen van de bus. Tijdens schoolvakanties kunnen de kaarten ook in de entreehal gekocht worden.

Gevangenis de Rode Pannen

• € 2,50