Kasteel Heeswijk

Nederland kent gelukkig nog heel wat prachtige kastelen, vaak met de mogelijkheid deze te bezoeken en te bezichtigen. Het vlakbij het gelijknamige plaatsje Heeswijk gelegen Kasteel Heeswijk heeft al een lange geschiedenis, met wortels in de elfde eeuw. Na alle restauraties ziet het kasteel er weer schitterend uit. Het kasteel ligt in een omgeving die uitnodigt om te wandelen of te fietsen, waarbij je het kasteel in het zicht houdt.

Heeswijk

Het plaatsje Heeswijk , vlak bij 's-Hertogenbosch, maakt tegenwoordig deel uit de de gemeente Bernheze. Langs de rivier de Aa zie je het prachtige kasteel Heeswijk liggen. Dit kasteel heeft al een lang en roemrijk verleden.

De Aa

Hoewel de rivier de Aa tegenwoordig een wat tam karakter heeft door alle kanalisaties, was de Aa in vroeger tijden een bevaarbare handelsroute. De Aa en de Dommel stromen beide door Brabant naar 's-Hertogenbosch, waar ze gezamenlijk als Dieze naar de Maas stromen. Beheersing van zo'n vaarweg gaf een voordeel. Enerzijds voor de handel, anderzijds voor eventuele tolheffing of voor beveiliging van de omgeving.

Motte

In het jaar 1080 ontstond op de plaats waar nu het kasteel Heeswijk staat een motte. Dit was een kunstmatig heuveltje, dat als een versterking werd opgeworpen. Het geheel was omringd door een gracht, die zijn water uit de Aa haalde. Op het heuveltje stond een gebouw, gebouwd van tufsteen en hout. Waarschijnlijk was het gebouw een soort toren, zodat de omliggende landen goed in de gaten gehouden konden worden. De eerste geregistreerde bewoner van het kasteel was halverwege de twaalfde eeuw, in 1156, graaf Almericus van Heeswijk.

Middeleeuwen

Met de bewoning van het kasteel nam de behoefte aan leefruimte en comfort toe. De oorspronkelijke motte werd afgevlakt en werd de oorspronkelijke toren vervangen voor een kasteel. Nadat het kasteel in de dertiende eeuw in bezit kwam van het geslacht van Benthem werd de motte uitgebreid met een ronde en een vierkante toren. Dat het kasteel versterkt was en zich wist staande te houden bleek als rond 1370 bestormingen door Geldersen en Gulickers konden worden afgeweerd.

Bouw en verbouw

In de loop der jaren werd het kasteel vaak verbouwd en uitgebreid om te voldoen aan de eisen die de bewoners maar ook de veranderende tijden stelden. Als Willem van der Aa, schepen van 's-Hertogenbosch, het kasteel koopt, wordt het kasteel grondig verbouwd waarbij diverse elementen, zoals muren en torens, worden toegevoegd. Niet lang daarna, rond 1400, laat de volgende eigenaar, Ridder Hendrik van der Lecke, een nieuwe traptoren en een zaalvleugel bouwen. De verbouwingen gaan door tot het kasteel rond 1500 zijn huidige vorm heeft gekregen. Een kasteel waar je prettig en representatief kon wonen, maar dat tevens zijn defensieve waarde bleef behouden.

Belegering en verovering

Hoe goed het kasteel als defensief bastion zijn waarde had, bleek toen de Gelderse veldheer Maarten van Rossem in 1518 het kasteel niet in bezit kon nemen. Ook stadhouder Maurits van Oranje, zoon van Willem van Oranje, lukte het rond 1600 niet het kasteel in te nemen. Zijn halfbroer, Frederik Hendrik, die hem als stadhouder opvolgde, lukte het in 1629 wel. Het kasteel nam vervolgens een belangrijke plaats in tijdens de strijd om 's-Hertogenbosch, dat door dezelfde Frederik Hendrik en in hetzelfde jaar 1629 werd ingenomen.

Van Lodewijk XIV tot de Franse tijd

Kasteel Heeswijk vormde een prachtige basis voor machthebbers in hun strijd. Zo verbleef de Zonnekoning Lodewijk XIV van Frankrijk in 1672 op het kasteel. Hij sloot het Verdrag van Heeswijk op 16 juli 1672, tussen Frankrijk en Engeland. Ruim honderd jaar later is opnieuw een Franse bevelhebber aanwezig. Pichegru, die onder Napoleon generaal was in het Franse leger, gebruikte het kasteel als hoofdkwartier.

Het laatste geslacht

In het begin van de negentiende eeuw was het kasteel niet meer in optimale staat. Gouverneur André baron van den Bogaerde van Terbrugge kocht in 1834 het kasteel met alle landerijen voor het bedrag van 72 500 gulden en startte meteen een flinke verbouwing, waarbij het kasteel ook werd uitgebreid met de Wapenzaal en de IJzertoren. De extra ruimte was nodig om plaats te bieden aan de groeiende collectie kunstvoorwerpen die baron van den Boagaerde van Terbrugge met zijn zoons, de jonkers Louis en Alberic, aanlegde.

Het laatste geslacht

Het geslacht van den Bogaerde van Terbrugge heeft het kasteel tot in de tweede helft van de twintigste eeuw bewoond. In 1974 stierf Willem Van den Bogaerde van Terbrugge. Zijn weduwe, Albertine Van den Bogaerde van Terbrugge, riep in 1976 de Stichting Kasteel Heeswijk in het leven. Deze stichting is 1987 volledig eigenaar van het kasteel. Er zijn nu geen adellijke bewoners meer. De laatste telg uit het geslacht, de geadopteerde dochter Marie-Louise, overleed in 2007.

Museumfunctie

Baron van den Bogaerde van Terbrugge was een groot verzamelaar van kunstvoorwerpen. De verzameling wordt nationaal en internationaal bekend. Hierdoor wordt het kasteel als museum bekend en zelfs vergeleken met Musée de Cluny, in Parijs. Hoewel later door opvolgers ook veel stukken over de hele wereld zijn verkocht, is er nog veel wat het bekijken waard is.

Restauratie

In 2005 werd het kasteel de laatste keer gerestaureerd. Het kasteel laat, zoals het nu is, een goed beeld zien van de manier waarop in het kasteel geleefd is in het midden van de negentiende eeuw.

Nieuwe mogelijkheden

Het kasteel is tegenwoordig te bezoeken. Het voormalige koetshuis voorziet in een brasserie en een kasteelwinkel, en de mooie tuin geeft een mooi beeld van een kasteeltuin van de negentiende eeuw. Regelmatig zijn er activiteiten, waarbij ook de galerij en de keldergewelven van het kasteel toegankelijk zijn. Wil je meer bekijken, dat kan. Er worden regelmatig rondleidingen gehouden. De Stichting Kasteel Heeswijk zorgt, samen met de Vrienden en Beschermers van Kasteel Heeswijk voor het in stand houden van kasteel en interieur. Ook is het kasteel een officiële trouwlocatie voor de gemeente Bernheze. Trouwen in stijl, het is hier mogelijk.

Tot slot

Kasteel Heeswijk is een prachtig voorbeeld van een negentiende eeuws kasteel op middeleeuwse grondslagen. De tuinen, grachten, parken en landerijen om het kasteel, gelegen aan de rivier Aa geven het kasteel precies de passende uitstraling. Je moet er absoluut eens gaan kijken!