Vlaardingen: van hoofdstad van Holland tot vissersdorp

Er zijn maar weinig steden in Holland die een grotere, turbulentere geschiedenis hebben dan Vlaardingen. Van een strategisch hof van de graven van Holland tot bezet gebied door de Hertogen van Neder-Lotharingen en overstromingen. Zelfs een moord op het toilet maakt deel uit van de geschiedenis van deze stad. Veel van deze roerige geschiedenis is niet meer te zien in het huidige Vlaardingen. Het gebied blijft echter een toekomstige archeologische goudmijn en een uitstekende plaats om eens een bezoekje te brengen. Vlaardingen ligt aan de Nieuwe Maas en wordt omringt door Schiedam (oosten), Maasluis (westen) en Midden-Delfland (Noorden). Het huidige Vlaardingen bestaat uit een aantal oude dorpskernen waaronder: Vlaardingerambacht, heerlijkheid Holy en Zouteveen.

Geschiedenis

Vlaardingen is een van de oudste bewoonde gebieden van Holland. Tussen 3.500 v Chr. en 2.500 v Chr. was het gebied al bewoond. Het gebied zag er echter heel anders uit dan tegenwoordig. Het gebied was een moeras en duinen en de kust lag waarschijnlijk veel dichterbij Vlaardingen dan nu. De bewoners leefden voornamelijk van jagen en visserij. Het bestaan van de nederzetting sinds de late steentijd heeft zijn naam gegeven aan de cultuur van de late steentijd in Nederland: de Vlaardingencultuur. De bekendste inwoner van deze vroege nederzetting werd in 1990 gevonden door drie jongens in de krabbenplas. Deze oervlaardinger was ongeveer 43 jaar oud en leefde omstreeks 1.300 v. Chr. Hij is daarmee de oudste man met menselijk DNA ooit gevonden in Nederland.

Flenio

Verwarring bestaat over Vlaardingen in de Romeinse tijd. Er zijn wel sporen gevonden dat er mensen woonden in het gebied van Vlaardingen in de Romeinse tijd, maar er zijn nooit overblijfselen van een Romeinse nederzetting in Vlaardingen gevonden. In de 13e eeuw werd een kopie gemaakt van een Romeinse reiskaart. De Tabula Peutingeriana of Peutinger kaart. Op deze reiskaart staat tussen Oud Alblas (Tablis) en Voorburg (Forum Hadriani) een plaats genaamd Flenio of Flenium (40 km van Oud Alblas en 26,5 km van Voorburg). Er wordt echter aangenomen dat de naam een schrijffout is en dat het eigenlijk Elinium of Elenio moet zijn. De kaart geeft de rustplaatsen aan tussen Nijmegen en Voorburg.

Zeer waarschijnlijk is Vlaardingen de plek waar Flenio lag. In de loop der eeuwen echter zijn ook Putten, Crooswijk in het huidige Rotterdam, Oostvoorne en Naaldwijk genoemd als plaatsen waar Flenio lag. Vlaardingen komt als gekeken wordt naar de afstanden het meest in de buurt en het lijkt meest waarschijnlijk.

Hoofdstad van Holland

Vanaf 250 na Chr. tot ongeveer 700 na Chr. is het gebied van Vlaardingen onbewoond. Rond 700 na Chr. wordt er echter in dit gebied een kerkje gesticht op de plaats waar nu de grote kerk van Vlaardingen staat. De kerk is de oudste moederkerk van Holland. De kerk werd gevestigd op een heuvel (terp). Een kleine handelsnederzetting was iets ten noorden van deze kerk op een andere heuvel (terp) te vinden waar nu de Hoogstraat in Vlaardingen ligt.

In de Middeleeuwen was Nederland eigendom van de Duitse keizer. De Duitse keizer gaf het gebied Holland aan de Hollandse graven. Vlaardingen was voor de Hollandse graaf een zeer belangrijk strategische plaats. Vlaardingen ligt immers aan de monding van de Maas. Diegene die de monding van de Maas beheert, heeft de handel op de rivier en het achterland in zijn macht. De graaf van Holland liet Vlaardingen versterken met een burcht op de plek waar tegenwoordig de grote kerk staat en een grafelijk hof aanleggen. Hiermee werd Vlaardingen een hoofdstad van het graafschap Holland.

Graaf Dirk III van Holland (982 – 27 mei 1039) gebruikt Vlaardingen om illegaal tol te heffen op handelsschepen op de rivier. Dit brengt hem in problemen met de Duitse keizer Hendrik II. De Duitse keizer stuurde een leger van ongeveer 1.000 man onder bevel van Godfried van Lotharingen naar Vlaardingen.

Eerste slag bij Vlaardingen

Godfried en zijn soldaten werden verslagen door Dirk III in de eerste slag bij Vlaardingen (1018). Godfried liep in een hinderlaag en de vluchtende soldaten verdronken in het moeraslandschap rond Vlaardingen in hun poging de schepen van Godfried op de rivier te bereiken. Godfried zelf werd door Dirk III gevangengenomen.

Tweede slag bij Vlaardingen en de toiletmoord

In 1047 na Chr. kreeg de Duitse keizer na de tweede slag bij Vlaardingen het gebied in handen. De hertog van Lotharingen werd de bestuurder in naam van de Duitse keizer van het gebied. Op 26 februari 1076 nam de graaf van Holland wraak op Hertog Godfried III (de bultenaar) van neder-Lotharingen. Op deze dag ging de hertog naar het toilet. Het toilet was een uitstekende ruimte waardoor de uitwerpselen niet opgehoopt werden binnen de muren van het gebouw. Terwijl Godfried op het toilet zat stak een huurmoordenaar in dienst van de graaf van Holland een zwaard vanaf buiten recht omhoog in de kont van de Hertog. De hertog stierf aan deze verwondingen. Deze politieke moord staat bekend als de Vlaardingen toiletmoord.

De ondergang van Vlaardingen

In 1163 werd Holland en daarmee Vlaardingen getroffen door dijkdoorbraken en overstromingen met als hoogtepunt (of dieptepunt) de Sint-Thomasvloed van 21 december 1163. Veel polders liepen onder water. Dit was het begin van het einde voor het machtige strategische Vlaardingen. De positie werd uiteindelijk overgenomen door Dordrecht. Het grafelijke hof in Delft werd belangrijker dan Vlaardingen en Vlaardingen leek op een moerassig waddengebied.

Tachtigjarige Oorlog

De finale klap voor Vlaardingen kwam tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Vlaardingen is een open stad en nauwelijks verdedigbaar. Als de Spanjaarden in 1574 Maassluis in bezit nemen vrezen de prinsgezinden een aanval op prinsgezind Schiedam. Willem van Oranje besluit om Vlaardingen onbruikbaar te maken voor de Spanjaarden. De burgers van Schiedam trokken naar Vlaardingen. Vlaardingen werd geplunderd en tot op de grond toe afgebrand. De gevluchte burgers van Vlaardingen werden de toegang tot Schiedam geweigerd. Tot in de twintigste eeuw waren er vechtpartijen tussen Schiedamse en Vlaardingen jeugd. Tot aan 1830 bleef Vlaardingen een achtergebleven gebied onder een ambachtsheer met weinig rechten.

Visserij

Doordat Schiedam zich ging toeleggen op de jeneverindustrie en Rotterdam op de handel kon Vlaardingen zich toeleggen op de haringvisserij. Hierdoor kon Vlaardingen zich sterk ontwikkelen tot een van de grote havens van Nederland.

Bezienswaardigheden in Vlaardingen

Hoewel veel van de geschiedenis van Vlaardingen verdwenen is blijft de stad het bezoeken waard. Het beschermde stadsgezicht nodigt uit tot een drankje op een terras in de stad. De Grote kerk is een trekpleister in de stad. In de oude haven vindt u Museum Vlaardingen met een replica van een houten stadskraan uit 1858 en de haringlogger VL92 Balder.

Hoe kom ik in Vlaardingen?

Vlaardingen ligt aan de snelweg A20 van Rotterdam naar Hoek van Holland. Vlaardingen heeft ook drie treinstations, Vlaardingen Oost, Vlaardingen Centrum en Vlaardingen West. Nabij het Station Vlaardingen Oost ligt tevens een metrostation (Schiedam vijfsluizen) van de Rotterdamse metro.

Winkelen in Vlaardingen

Elke eerste zondag van de maand is er koopzondag in Vlaardingen. Koopavond in Vlaardingen is op vrijdagavond. Vlaardingen kent ook een aantal bijzondere dagen zoals het nazomers festival in september, het VL Loggersfestival als opvolger van het Haring en Bierfestival en de Vlaardingen Beiaardsweken.