Kompas voor wandelaars, fietsers, sporters en spoorzoekers

Zo vanzelfsprekend als het is om een horloge te dragen zo ongewoon is het om een kompas te hebben. Toch is het een heel belangrijk instrument in allerlei situaties. Maar uiteraard wordt het dan alleen aangeschaft door degenen die het nodig hebben. De keuze kan dan op geheel verschillende soorten vallen mede afhankelijk van de precisie die wordt verlangd. Maar in veel gevallen voldoet een simpel model omdat het alleen gebruikt hoeft te worden als de zon het laat afweten als oriëntatiepunt. De “ongeveer” richting is dikwijls al voldoende bij het vinden van een route door bos of duinen waar geen kerktorens als richtpunten zijn.

Kompas verplicht naast geavanceerde technieken

Hoewel tegenwoordig geavanceerde navigatiesystemen gebruikt worden is het hebben van een magnetisch kompas in vliegtuigen en schepen nog steeds wettelijk verplicht. Ingeval van nood moet er van een magnetisch kompas gebruik gemaakt kunnen worden mochten de geavanceerde technieken verstek laten gaan. Maar voor een wandelaar die niet wil verdwalen is een eenvoudig kompas al voldoende. Menige bergwandelaar maakt er naast een hoogtemeter gebruik van.

Eenvoudig kompas

Een eenvoudig kompas heeft de mogelijkheid om het noorden aan te kunnen wijzen. Dat is gebaseerd op het magnetisch veld van de aarde. Het instrument hoeft daarvoor alleen een draaibaar pijltje te hebben met een magnetische punt die vanzelf het noorden opzoekt. Meestal is zo’n kompas uitgevoerd als een plat rond schijfje met een doorzichtige bovenkant met zicht op de kompasnaald en een zogenaamde roos.

Gegevens op de roos

Een roos is een plaatje met in elk geval de hoofdvermeldingen: noord, oost, zuid en west en dikwijls ook tussenvermeldingen waardoor het geheel wordt: noord, noordoost, oost, zuidoost, zuid, zuidwest, west, noordwest. Die richtingen zijn in de regel aangegeven met letterafkortingen van Engelstalige aanduidingen zoals N, NO, O, SO, S, SW, W en NW. Vaak bevat een roos niet alleen de aanduiding van de windrichtingen maar meer gegevens zoals een gradenverdeling. De eenvoudige uitvoering van een kompas wordt vooral gebruikt bij het oriënteren tijdens wandelingen, fietstochten, routes van sporters en zoektochten.

Verschillende modellen

Naast het eenvoudige basismodel zijn er kompassen in verschillende soorten die elk hun eigen gebruiksdoel hebben zoals:

Bolkompas

Het grote voordeel van een bolkompas is dat het schermpje altijd goed zichtbaar blijft omdat het zich afhankelijk van de zwaartekracht draaiend in de bol bevindt. Een bolkompas kan daarom ook op een schuine ondergrond worden gemonteerd.

Duimkompas

Een duimkompas is een simpel apparaatje dat alleen bestaat uit de eigenlijke kompas zonder plaatje en spiegel. Het kompas wordt met een elastisch bandje om de duim geklemd. Dit kompas wordt vooral gebruikt door sporters die tijdens hun training het noorden willen vinden om hun route daarvan af te leiden. Er bestaan overigens ook duimkompassen met een simpel kaartje voor het berekenen van de route.

Elektronisch kompas

Enkele merken horloges bevatten elektronische kompassen zoals Casio en Suunto.

Horloge-kompas

Een horlogekompas is een kompas dat in een horloge is verwerkt. Het kompas is alleen bedoeld om globaal de richting aan te geven. Sommige losse modellen kunnen over een horlogebandje worden geschoven.

Klipkompas

Een klipkompas is een kompas dat op de kaart geschoven kan worden.

Plaatkompas

Bij een plaatkompas is de eigenlijke kompas op een plaatje gemonteerd. Het plaatje bevat allerlei gegevens die nodig zijn om samen met de kompasnaald een route te kunnen vinden op een kaart. Soms bevindt zich een loep in het plaatje om punten op de kaart beter te kunnen zien.

Spiegelkompas

Een spiegelkompas heeft naast het eigenlijke kompas op een plaatje ook een opklapbare spiegel. Met een spiegelkompas kunnen nauwkeurigere metingen worden verricht omdat door de spiegel te gebruiken de kompas niet hoeft te worden gekanteld. Zo bestaat er ook minder kans op fouten maken.

Een kompas kopen

Belangrijke aspecten bij de keuzebepaling van een nieuw kompas zijn:

Nauwkeurigheid

Afhankelijk van de precisie waarmee een route moet worden bepaald is nauwkeurigheid van het kompas belangrijk. Het maakt daarbij uiteraard een groot verschil om slechts ongeveer te weten welke windrichting gelopen moet worden of dat precies een route moet worden berekend.

Afleesbaarheid

Een kompas moet in verschillende situaties goed afleesbaar zijn. Zo zijn er kompassen met zogenaamde glowing-graden die overdag licht opnemen en in het duister of donker weer afgeven waardoor de gegevens afleesbaar zijn.

Gebruik en vervoer

Uiteraard moet een pas handzaam zijn en makkelijk hanteerbaar. Handig is een etui of heupzakje of draagmogelijkheid aan een riempje of koordje om de hals. Het is ook prettig als het kompas niet te zwaar om de hals hangt maar de kompassen worden niet meer zoals vroeger van zware materialen gemaakt.

Inclinatie

Inclinatie betekent geschikt voor meerdere werelddelen. Bij reizen over de wereld is het hebben van een kompas die daarvoor geschikt is handiger dan voor elk werelddeel een nieuwe pas aan te moeten schaffen.

Luchtbellen

De antistatische vloeistof waarin de kompasnaald rondzwemt moet temperatuurverschil en luchtdrukverschil aankunnen. Als dit niet het geval is zal de kompas in bepaalde situaties niet meer bruikbaar zijn zoals bijvoorbeeld tijdens een bergwandeling.

Robuustheid

Een kompas moet tegen een stootje kunnen omdat het in diverse omstandigheden gebruikt moet kunnen worden en wellicht eens op de grond kan vallen.