De Sultanahmet Moskee, een must see in Istanbul!

De Sultanahmet Moskee, ook bekend als de Blauwe en zelfs Groene Moskee, is een van de belangrijke trekpleisters in Istanbul. Welke geschiedenis schuilt er achter dit imposante gebouw en wat kun je verwachten? Ook de Islam - en dan vooral hoe die in Turkije beleefd wordt - komt kort aan bod. De Sultanahmet Moskee staat beter bekend als de Blauwe Moskee vanwege de vele blauwe Iznik-tegels. Die zijn na een brand echter deels vervangen door bruinrode en vooral groene, vandaar dat de moskee in Turkije zelf als de Groene Moskee bekend staat. Deze moskee is de hoofdmoskee van deze belangrijke stad. In 2006 bezocht de Paus deze moskee zelfs en heeft hij hier volgens de islamitische regels, met de schoenen uit en richting het westen, gebeden

Bouwgeschiedenis

De moskee is tussen 1609 en 1617 gebouwd in opdracht van Sultan Ahmed I, die 19 jaar oud was op het moment van aanvang. Hij wilde deze moskee vooral graag bouwen om de Hagia Sophia te overtreffen: het kon eigenlijk niet dat de mooiste moskee in de stad een oorspronkelijk Christenlijk gebouw was. De stijl van de Hagia Sophia werd herhaald en verder ontwikkeld. De moskee werd zelfs tegenover de Hagia Sophia gebouwd, waarvoor het hippodroom en het Byzantijnse paleis gedeeltelijk neergehaald moesten worden.

Voor dit soort nieuwe moskeeën werd normaal betaald met oorlogsbuit, maar Ahmet had op dat moment juist vooral minder goed aflopende oorlogen gevoerd en moest alles dus met geld uit de koninklijke schatkist betalen.

De architect die hij inhuurde was Sedefhar Mehmet Aga. Ahmet zelf was echter ook zeer betrokken en er wordt gezegd dat hij nog wel eens hielp. Helaas overleed hij in 1617, voordat het gebouw helemaal af was. Hij was toen nog maar 27 jaar oud en ligt begraven buiten de moskee.

Mythen over de minaretten

De moskee heeft zes minaretten, er zijn maar twee moskeeën op de wereld die er meer hebben. Het aantal minaretten stond in vroegere tijden voor de rijkdom van de opdrachtgever. De meeste moskeeën hadden er één, twee of maximaal vier. Over deze zes minaretten gaan verschillende verhalen: Mehmet zou het bijvoorbeeld verkeerd verstaan hebben: ‘alti’ (zes) i.p.v. ‘altin’ (goud). Of misschien had hij, omdat ook hij wist dat de sultan geen oorlogsbuit had, het wel expres verkeerd begrepen.
In ieder geval reageerde de islamitische wereld geschokt: de Grote Moskee in Mekka, misschien wel de belangrijkste moskee ter wereld, had er namelijk ook maar zes! Een andere mythe is dat Ahmet I als oplossing de Grote Moskee een zevende minaret schonk, maar ook dit is niet waar. In die tijd had die al ruim een eeuw een zevende minaret.

Exterieur

De koepels zijn misschien wel het opvallendste kenmerk van de moskee. Nadat in 1453 Constantinopel werd veroverd, veranderde de islamitische architectuur. Er werden koepelmoskeeën gebouwd en alles werd ondergeschikt aan die koepel. Dit kwam door de invloed van de Byzantijnse traditie en dan vooral de Hagia Sophia. Sinan, waarschijnlijk de beste Turkse architect ooit én Ahmets leermester, hield zich bezig met de perfecte cirkel, die hij op het perfecte vierkant wilde zetten. Ook de Blauwe moskee bestaat uit een centrale koepel, omgeven omgeven door steeds kleinere deelkoepels.

Ook zijn er een aantal bijgebouwen bij de moskee, zoals de vroegere medrese (de koranschool), de tombe van sultan Ahmet, een ziekenhuis en markt en natuurlijk de binnenplaats. De wasplaatsen zijn te vinden aan beide kanten van de zuilengalerij. Vroeger werd daarvoor de bron in het midden van de binnenplaats gebruikt.

Boven de noorderlijke ingang hangen twee ijzeren kettingen. De sultan was de enige die te paard de moskee mocht betreden, maar om ook hem er aan te herinneren dat God boven hem stond, zorgden deze kettingen ervoor dat hij zijn hoofd moest buigen als hij de moskee binnen wilde gaan.

De Turkse Islam

De Turkse islam heeft, in tegenstelling tot de Arabische, geprobeerd het geloof aan te passen aan moderne tijden. Veel mensen hebben het bijvoorbeeld te druk om vijf keer per dag te bidden, dus daarom mag het minder vaak, maar dan wel zo intens dat het voor vijf keer geldt. Ook naar de EU proberen ze dit beeld uit te dragen.

Toch is de islam veel controversiëler dan je zou denken: het deelt het volk op in gelovigen en niet gelovigen. Seculiere Turken zijn veelal bang dat de islamieten de Sharia in willen voeren en in de politiek speelt dit dus een grote rol.

Ook de gelovigen zijn gescheiden: de soennieten (waar deze moskee bij hoort) staan tegenover de alevieten. Soennieten hebben grote vooroordelen over de alevieten en de alevieten voelen zich achtergesteld omdat het directoraat-generaal Religieuze Zaken hen geen cent geeft. Over het algemeen gezien belijdt iedereen zijn geloof anders en vindt iedereen andere regels en gewoontes belangrijk.

Vijf keer per dag wordt er in de moskee gebeden en mogen er dus geen toeristen binnenkomen, mannen en vrouwen bidden gescheiden. Voor het bidden moeten moslims zichzelf reinigen. Ook moeten alle vrouwen een hoofddoek om en mag men geen schoenen aanhouden.

De imam gaat voor in het gebed en men bid altijd richting de quibla, de muur die naar Mekka wijst. Een gebed bevat verzen uit de koran. Het wordt als een verplichting beschouwd om vrijdag gezamenlijk in de moskee te bidden. Ook wordt er vrijdags gepreekt vanaf de minbar, een soort preekstoel, dit gaat meestal over actuele onderwerpen. Daarnaast wordt de moskee ook als ontmoetingsplek gezien.

Interieur

Een hoogtepunt in de moskee is de marmeren, gebeeldhouwde mihrab (gebedsnis), die ook een stukje van de Kaäba bevat. De Kaäba is de heilige steen die in Mekka ligt en waar moslims jaarlijks massaal naartoe gaan op een bedevaartstocht. Ook de met bladgoud bedekte mimber (preekstoel) die ingelegd is met parelmoer en ivoor – aangezien werken met parelmoer een van Mehmets specialiteiten was – en de sultansloge met marmer en een verguld bronzen traliewerk.

Een leuk weetje is dat op de kroonluchters struisvogeleieren te vinden zijn. Deze zijn daar geplaatst om spinnen en hun webben te weren.

De moskee is gedecoreerd met 20.000 handgeschilderde, blauwe, groene en roodbruine tegeltjes. Alleen op de binnenplaats is hij echt érg blauw. De kwaliteit van deze tegeltjes werd na verloop van tijd steeds minder. De sultan had er een vaste prijs voor ingesteld, terwijl de prijs op de markt hoger werd. Hierom ging men steeds minder moeite doen voor de tegeltjes die verkocht werden aan de sultan.