'Roze-rode' stad in het Dal van Mozes

Eeuwenlang wisten Westerlingen niets af van het bestaan van deze ruïnestad in Jordanië, die eens bloeide door zijn vestiging langs de oude handelsroute, ten zuiden van de Dode Zee. Nog altijd zijn de uit de rotsen gehouwen gebouwen gaaf. Dit komt doordat Petra in een zeer smalle kloof ligt tussen hoge bergen.

De ontdekking van Johann Ludwig Burckhardt

Eind augustus 1812 was de jonge Zwitserse ontdekkingsreiziger Johann Ludwig Burckhardt op weg van Syrië naar Egypte. Ten zuiden van de Dode Zee ontmoette hij een groep Arabische stamleden. Zij vertelden hem iets intrigerends over 'oudheden' in een nabijgelegen dal. Dit dal was de Wadi Moesa ( 'Dal van Mozes').

De Siq

Verkleed als Arabier volgde Johann zijn gids naar een massieve rotswand. Echter toen ze dichterbij kwamen, bleek de wand een smalle, diepe spleet te bevatten. Er kronkelde een bijna zonloos pad door de kloof (de Siq). Nadat ze ongeveer 25 minuten door deze Siq hadden gelopen, stonden ze plotseling voor de roze-rode voorgevel van een 30 meter hoog gebouw dat met beeldhouwwerk was versierd. Het bleek de Khasneh al Faroun (de Schatkamer van de Farao) te zijn. Johann stapte uit de schaduw van de Siq en stond in de hoofdstraat van Petra, een 'verdwenen' stad. Op dat moment was hij de eerste Europeaan die deze stad sinds de kruisvaarders uit de 12de eeuw weer bezocht had.

Bekendste gebouw

Petra is het bekendst om deze Khasneh al Faroun. Dit pronkstuk was het eerste dat Johann Burckhardt zag. Het gebouw bevindt zich aan het eind van de nauwe kloof. De dieprode glans van de imposante, uit de rotsen gehouwen voorgevel is het eerste dat de reiziger (op dezelfde wijze als Johann) ziet wanneer hij vanuit de Siq in het zonlicht komt. Er zou een schat van een farao (waarschijnlijk Ramses III, die mijnen in Petra bezat) verborgen zijn in de vaas boven op het monument. Men zegt wel dat de inwoners op de vaas schoten in de hoop dat zij zou breken en haar schat prijsgeven. Maar tot nog toe is zij heel gebleven. De beelden, nissen en zuilen worden beschermd tegen wind, regen en zand door de overhangende rots. Alle beelden zien er nog fris uit. Johann merkte op dat het gebouw zich in zo'n goede staat bevond, dat het leek alsof het pas voltooid was.

De indringer

In feite was Johann een indringer in Petra. Hij was er incognito en moest vertrekken toen zijn gids achterdochtig werd. Daarom heeft hij niet alle gebouwen in deze plaats kunnen bezichtigen en zag hij geen enkel interieur. Veel gebouwen in Petra zijn van buiten rijk versierd met zuilen, friezen en krullen, maar van binnen sober. Daar bestaat de versiering veeleer uit de levendige kleuren en de lagen van de plaatselijke zandsteen, die er dikwijls uitziet als vochtige zijde. De ondernemende Johann had zichzelf Arabisch geleerd, de koran bestudeerd en een Arabische naam aangenomen om in dit deel van het Midden-Oosten te kunnen rondtrekken en het te verkennen. Evenals op andere plaatsen moest hij in Petra stiekem aantekeningen maken, om zijn ware identiteit voor zijn gids verborgen te houden.

Petra geromantiseerd

De ontoegankelijkheid van het stadje is haar redding geweest. Zelfs heden ten dage kun je er alleen te voet of te paard komen. Een stroom bezoekers kwam in de voetsporen van Johann naar Petra om haar wonderen zelf te aanschouwen. De eerste aanblik van de stad is adembenemend mooi: Al naar gelang het tijdstip van de dag tref je er rode, oranje, grijze of zelfs chocoladebruine tinten aan. Ook het lid van de Royal Academy, de schilder David Roberts (die leefde van 1786 tot 1864) ging er in 1839 heen. Hoewel hij romantiseerde wat hij zag, geven zijn tekeningen een tamelijk waarheidsgetrouw beeld.

Geschiedenis

Geen dodenstad

De geschiedenis van Petra is inmiddels voor een gedeelte achterhaald door het werk van archeologen. In de 19de eeuw heerste de misvatting dat het om een dodenstad zou gaan. Dit is thans ontzenuwd. Alles wijst er op dat Petra ooit ten minste 20.000 inwoners heeft geteld. De stad kent een paar indrukwekkende graven, zoals de vier Koningsgraven in de rotsen ten oosten van het stadscentrum en een in het noordwesten. De Deir is een koningsgraf. Aan weerszijden van de (ook nu nog steeds zichtbare) hoofdstraat met haar zuilengallerij waren oorspronkelijk winkels. De hoofdstraat loopt evenwijdig aan de droge bedding van de Wadi Moesa, het Dal van Mozes. Het theater van Petra is gebouwd door de Nabateeërs en werd later opgeknapt door de Romeinen. Op de halfronde rijen stenen banken van dit theater konden 4.000 mensen plaatsnemen.

De Edomieten

De Khasneh dateert waarschijnlijk uit de 2de eeuw na Christus, maar de geschiedenis van Petra gaat veel verder terug. Wanneer we enige nog niet geïnterpreteerde prehistorische vondsten er niet bij betrekken, dan kan worden gesteld dat het oudste volk waar Petra mee geassocieerd wordt, het volk der Edomieten is. De Edomieten woonden omstreeks 1.000 voor Christus in Petra. Volgens de bijbel waren deze Edomieten de afstammelingen van Ezau (Edom) en de stad die in het boek Genesis 'Sela' wordt genoemd, is bijna zeker Petra. Het Hebreeuwse woord voor rots is Sela en het Grieks voor rots is Petra. De Edomieten werden verslagen door koning Amasja van Juda, die 10.000 gevangenen van een hoge rots liet werpen. Een graf op een heuvel vlak bij Petra zou dat van Mozes' broer Aäron zijn.

De Nabateeërs

In de 4de eeuw voor Christus werd Petra bewoond door de Arabische stam, de Nabateeërs, die vele gebouwen uit de zandstenen rotswand hakten en in ontelbare grotten overal in de stad woonden. De stad was een natuurlijke veste en dankzij een stelsel van kanalen en buizen was er een constante aanvoer van bronwater. Petra lag aan het kruispunt van twee grote handelsroutes: de oost-westroute van de Middellandse Zee naar de Perzische Golf en de noord-zuidroute van de Rode Zee naar Damascus. De om hun eerlijkheid bekend staande Nabateeërs (van oorsprong schaapherders) werden al snel karavaan-bewakers en handelaars. Zij hieven tol van passerende reizigers, dat hun een ruim inkomen opleverde. Petra werd een handelscentrum van naam en Griekse reizigers verhaalden bij thuiskomst van rijkdom en weelde.

De Romeinen

In 106 na Christus lijfden de Romeinen de stad in. Petra bleef gedijen tot ongeveer 300 na Christus. Daarna begon de macht van de Romeinen te tanen. Schriftelijke bronnen vermelden dat Petra in de 5de eeuw na Christus een bisschopszetel werd en in de 7de eeuw door moslims werd ingenomen. Na die tijd raakte de stad in verval. Meer toegankelijke steden langs de handelsroutes, zoals Palmyra ten oosten van Damascus, namen Petra's plaats in.

Bezienswaardige Deir

In Petra heeft de Deir de grootste façade. Waarschijnlijk is dit de graftombe van de Nabeteïsche koning Rabbel II, die in 106 gestorven is. Het gebouw kan echter ook een tempel zijn geweest. De dood van de koning gaf de Romeinen vrij spel: zij lijfden Petra nog datzelfde jaar in. In het vroeg-christelijke tijdperk (medio 5de eeuw) woonden er kluizenaars in de Deir en stond het gebouw bekend als 'het kloostergraf'.