Paardenreddingboot van Ameland - met demonstratieschema

Op Ameland is een reddingboot gestationeerd die door paarden naar zee wordt getrokken. Tot aan 1988 werd de paardenreddingboot ingeschakeld voor reddingen op zee. Met de permanente stationering van een reddingboot in de Ballumerbocht, kreeg de motorstrandreddingboot (mrsb), die met paarden naar zee wordt getrokken, een toeristische functie. Het is een rijdend en varend museum geworden dat een keer of twaalf per jaar voor een lancering naar het strand getrokken wordt. De boot staat permanent in het Maritiem Museum in Hollum.

Paardenreddingboot van Hollum

• Lancering van de paardenreddingboot
• Demonstraties op Ameland
• Maritiem Museum
• Roeireddingboot
• Stoomfluit van de melkfabriek
• Defilé in Soestdijk
• En toen ging het mis ...
• Paardengraf
• Nieuwe paarden trainen
• Koninklijk bezoek
• Gelag halen
• Stichting Paardenreddingboot Ameland
• Demonstratieschema Paardenreddingboot 2023

Lancering van de paardenreddingboot

De tewaterlating van de paardenreddingboot is een belevenis. Tien paarden denderen met de boot door het dorp Hollum naar het Zuidwest, de wadkant van het eiland. De paarden en voerlieden moeten twee kilometer lopen en over de strandopgang draven, voordat ze bij het strand zijn. Acht paarden trekken de boot de zee in, vier paarden aan weerszijden van de bootwagen. De paarden lopen met wagen en boot de zee in en als de boot voldoende water heeft, glijdt hij van het onderstel. Dat is de feitelijke lancering, waar twee paarden bij betrokken zijn. De reddingboot vaart de Waddenzee op en de paarden worden losgekoppeld en lopen terug naar het strand. Daarna wordt het onderstel uit het water getrokken. Deze reddingboot, de Abraham Fock, vaart niet meer uit om schepen in nood bij te staan en mensen te redden.

KNRM in Ballumerbocht

Voor de reddingsacties vaart de modern geoutilleerde KNRM boot uit, die in de Ballumerbocht permanent vaarklaar ligt. De paardenreddingboot gaat uit om te demonstreren hoe het vroeger ging.

Demonstraties op Ameland

De reddingboot die door paarden naar zee wordt getrokken kan door de inzet van vrijwilligers en vrijwillige bijdragen zijn demonstraties blijven geven. Ongeveer 12 keer per jaar trekken tien paarden de reddingboot naar zee. Voerlui en opstappers houden de traditie in stand, georganiseerd in Stichting Paardenreddingboot Ameland. Een keer in het jaar ging de reddingboot in Buren uit, tijdens het Midzomerfeest, maar sinds 2013 niet meer. De voerlui en paarden zijn te weinig gewend aan de strandovergang daar om een veilige lancering te kunnen waarborgen.

Kerstvakantie

In de Kerstvakantie gaat de reddingboot nog één keer naar het Zuidwest, met een laatste demonstratie in het jaar. De voerlui, opvarenden, walbaas, overige vrijwilligers, bestuursleden en paarden maken zich daarna op voor het nieuwe seizoen.

Maritiem Museum

In 1988 wordt de KNRM reddingboot Johannes Frederik in de Ballumerbocht gestationeerd. Dan wordt ook het boothuis in Hollum verkocht aan het reddingbootmuseum. Het is het einde van het tijdperk waarin de paardenreddingboot als reddende boot in functie was. De datum van 19 september 1988 is de laatste dag dat er een paardenreddingboot voor reddingen actief was. Op die dag werd op Ameland een bijzonder tijdperk in het reddingwezen afgesloten. Het nieuwe Maritiem Museum aan de Oranjeweg in Hollum viert in 2009 de feestelijke opening. In 1999 ontstonden plannen om een paardenstal bij het museum te bouwen, omdat er problemen ontstonden rond de stalling van de paarden. Deze plannen mondden tien jaar later uit in een nieuw museum met stallen voor de reddingbootpaarden.

Geschiedenis van het reddingswezen

Het Maritiem Museum Abraham Fock laat de geschiedenis van het reddingswezen op Ameland zien. Het museum staat bol van de interessante voorwerpen en er zijn spectaculaire films over de reddingsboot te zien.

Roeireddingboot

Ameland kreeg haar eerste reddingboot in 1824. De roeireddingsboot werd vanuit Hollum tewatergelaten. De Hollumer Claas Sipkes nam het initiatief en in februari 1825 werden de eerste 7 schipbreukelingen gered. Nes kreeg net als Hollum een roeireddingsboot. In 1937 kwam er een nieuw type boot op het eiland. Het was de motorstrandreddingboot Abraham Fock; het roeitijdperk was voorbij.

Stoomfluit van de melkfabriek

De boeren kwamen in actie na het horen van de stoomfluit van de zuivelfabriek van de Fabrieksweg - van 1904 tot 1976 - in Hollum. Dat geluid was over het dorp en de velden te horen en het was het signaal dat er een schip in nood was. Op het sein van de stoomfluit begaven de paarden zich al naar het hek van hun land, renden de boeren naar hun paarden om vervolgens met de dieren naar het boothuis te snellen. Na het inhaken van de tien paarden rolde de boot met donderend geweld naar het Zuidwest.

Piepers

Na de sluiting van de zuivelfabriek, namen piepers die waarschuwingsdienst over. De originele stoomfluit hangt in het Maritiem Museum.

Defilé in Soestdijk

De reddingboot met paarden en voerlieden, brachten op 30 april 1979 een bezoek aan Soestdijk. Het was een hoogtepunt voor allen die bij de boot betrokken waren. De reddingboot rolde mee in het defilé langs paleis Soestdijk, waar de Koninklijke familie bovenaan de trappen stond. Het was het laatste jaar van Juliana als Koningin. Maart en april van dat jaar waren oefenweken voor paarden en hun voerlui. De dieren en hun menners moesten bijvoorbeeld wennen aan nieuwe verkeerssituaties en nieuwe geluiden. Burgemeester Hans Lesterhuis, voorzitter van de plaatselijke commissie, ging mee naar Soestdijk en hij maakte de gebeurtenis nog specialer door de jonge prinsen aan boord van de reddingboot uit te nodigen.

En toen ging het mis ...

De maand augustus van datzelfde jaar zou de reddingboot nogmaals in het nieuws brengen. Nu met een minder plezierige ondertoon. Op 14 augustus 1979 ging de lancering helemaal mis. Die dag raakte het Duitse jacht Windspiel 4 in nood en seinde om hulp. De paardenreddingboot ging uit. De boot werd gelanceerd en door een dramatische samenloop van omstandigheden was het onmogelijk de paarden los te koppelen. Het tienduizend kilo wegende onderstel trok de paarden onder water en ze verdronken. Voerlieden Oene de Vries, Minne L. Kanger, Arend G. Barf en Douwe Wijnberg zagen hun paarden voor hun ogen verdrinken. Het was het eerste en enige ongeluk met de paarden sinds 1824. Een strandval zou de diepte, die niet te zien en te peilen was, hebben doen ontstaan.
De samenloop van omstandigheden:

• Stormachtig weer met wind op de zuidwestkust;
• sterke ebstroom;
• steile oever;
• snel lanceren;
• het anker waarmee de bootwagen wordt vast gehouden was niet uitgebracht;
• de bootwagen gleed zonder rem in de diepe geul;
• de sliphaken - waarmee de paarden aan de wagen vastzitten - konden door de spanning die de wegzakkende wagen er op zette niet worden losgekoppeld.

Schipper Gooi Visser

Schipper Gooi Visser en bemanning van de reddingboot gingen op weg naar het jacht en redden vier mensen. Pas bij thuiskomst na de redding hoorden zij van het ongeluk.

Paardengraf

Ameland kwam nationaal en internationaal in het nieuws, ook omdat de reddingboot net met Koninginnedag had deelgenomen aan het defilé voor Koningin Juliana. Voor de verdronken paarden is een grafmonument opgericht. Het span van acht heeft bij het oude reddingbootpad bij Hollum een graf gekregen. Naar men zegt zou Koningin Beatrix haar steun hebben gegeven aan graf en monument.

Stripboek

Ameland was geschokt. Toch werd kort na het ongeluk besloten nieuwe paarden te kopen en de traditie voort te zetten. Het redden werd overgedragen aan de KNRM en de paardenreddingboot ging als stichting verder. Van deze geschiedenis werd een stripboek vervaardigd en het werd onderdeel van de op Ameland opgenomen familiefilm Penny's Shadow.

Nieuwe paarden trainen

De Amelanders die betrokken waren bij de paardenreddingboot besloten door te gaan en nieuwe paarden te trainen. Na tien maanden oefenen werd op 16 april 1980 de mrsb Adriaan de Bruine op de vertrouwde manier naar het strand gebracht. Tot die tijd was een leenreddingboot van Schiermonnikoog, de Oudendijk, beschikbaar voor het reddingswerk.

Koningin Beatrix

Een jaar later – Beatrix is dan iets meer dan een jaar Koningin – bezoekt de nieuwe Koningin het eiland en maakt een demonstratie met het nieuwe span paarden mee.

Koninklijk bezoek

Op 15 oktober 1981 zetten Koningin Beatrix en prins Claus voet aan wal op Ameland. De Koningin en prins wonen een demonstratie van de paardenreddingboot bij en doen mee met het gelag halen met bemanning, walploeg en voerlieden in Herberg De Zwaan. Simon en Froukje Walthaus zijn de gastheer en -vrouw.

Gelag halen

Bemanning, walploeg en voerlieden komen na een lancering samen in afwisselend Café De Welvaart en Herberg De Zwaan. Ze krijgen daar in de plaatselijke kroeg twee borrels en een sigaar als waardering voor hun vrijwilligerswerk. Deze traditie is nog steeds verbonden aan de lancering van de paardenreddingboot. Gelag halen wordt ook wel ‘Bootwateren’ genoemd en vindt, sinds het sluiten van De Welvaart, in Herberg De Zwaan plaats. In Hollum is een jaarlijks terugkerend muziekevenement vernoemd naar deze traditie: ‘Muzikaal Bootwateren.’

Muzikaal Bootwateren

Tijdens Muzikaal Bootwateren draait het om een demonstratie van de paardenreddingboot en de vele dweilorkesten en shantykoren, die overal in het dorp optreden. De reddingboot staat deze dag pontificaal in het midden van het dorp.

Stichting Paardenreddingboot Ameland

De Redding Maatschappij besloot na een grondige evaluatie van het ongeval en mede op aandringen van de Amelander voerlieden toch met paarden te blijven werken. Inmiddels behoort de inzet van paarden voor het reddingswerk tot het verleden. In 1988 werd een nieuwe snelle reddingboot gestationeerd in de Ballumerbocht. De Amelander paardenreddingboot bestaat echter nog steeds. De Stichting Paardenreddingboot Ameland lanceert de paardenreddingboot ongeveer twaalf keer per jaar voor demonstraties en houdt daarmee een uniek stukje historie in stand. De paardenreddingboot valt onder de Amelander Musea.

Herdenking
Ter nagedachtenis aan de verdronken paarden worden er op 14 augustus 2014 om 11.00 uur bloemen gelegd bij het paardengraf, bij het strand zuidwest van Hollum, het Suudwest. Het is dan 35 jaar geleden dat de acht paarden verdronken. De herdenking is een gezamenlijk initiatief van de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM), gemeente Ameland en de Stichting Paardenreddingboot Ameland. Op 14 augustus 2019 is het ongeluk 40 jaar geleden. Er is die dag een speciale herdenkingslancering en Burgemeester Gerard van Klaveren en Jan de Vries namens Stichting Paardenreddingboot leggen een krans.

Demonstratieschema Paardenreddingboot 2023

• Zaterdag 25 februari 2023 14:00 (Voorjaarsvakantie)
• Zaterdag 8 aptil 11:00 uur (Paasvakantie)
• Maandag 1 mei 19:00 uur (Meivakantie)
• Zaterdag 27 mei 16:00 uur (Pinksteren)
• Zaterdag 17 juni 10:00 uur (Muzikaal Bootwateren)
• Donderdag 13 juli 19:00 uur (Zomervakantie)
• Zaterdag 29 juli 19:00 uur (Zomervakantie)
• Donderdag 10 augustus 18:00 uur (Zomervakantie)
• Maandag 28 augustus 19:00 uur (Zomervakantie)
• Zaterdag 16 september 11:00 uur (Nazomer)
• Zaterdag 21 oktober 14:00 uur (Herfstvakantie)

Data en tijden zijn onder voorbehoud en staan ook in de Ameland Agenda. De start is vanuit het boothuis bij het Maritiem Centrum 'Abraham Fock' aan de Oranjeweg 18 te Hollum, de demonstratie vindt plaats op het strand Zuidwest van Hollum, einde Tjettepad.

Corona

Lees verder

• Amelander figuranten bij film Penny’s Shadow
• Boeren op Ameland - Boek over agrariërs op het Waddeneiland
• Oud-burgemeester van Ameland: Albert de Hoop
• Koninginnedag en Koningsdag op Ameland met optocht
• De Verdronken paarden Ameland in stripalbum