Vuurtoren van Ameland aan de Oranjeweg bij Hollum

De vuurtoren van Ameland is met zijn rood-wit gestreepte slanke toren een herkenbaar symbool van het eiland. De gietijzeren toren kreeg als eerste van Nederland een groepsschitterlicht. Het is zonder twijfel het meest getekende, geschilderde en gefotografeerde gebouw van het eiland. Hij staat bij Hollum aan de Oranjeweg en is bij dag te herkennen aan zijn kleur en het patroon van de banen en bij nacht door het karakter van het vuurtorenlicht. Tijdens de Kunstmaand Ameland van 2016 wordt de vuurtoren zelf een kunstobject. De vuurtoren heeft geen naam.

Het roodwitte icoon van Ameland

• Groepsschitterlicht op Ameland
• Karakter van de vuurtoren
• Naam van de toren
• Tweede Wereldoorlog
• Quirinus Harder
• Lichthuis
• Traptreden
• Museum
• Vuurtorenwachter
• Vuurtoren Run
• Eenhoorn van Hollum
• 1 april
• Kunstmaand Ameland 2016
• Antennes voor telecommunicatie

Groepsschitterlicht op Ameland

Ameland is trots op haar toren en gebruikt de landmark waar het kan om het eiland aan te duiden. Het was de eerste toren in Nederland met een groepsschitterlicht, een kustlicht of lichtboeilicht dat regelmatig een bepaald aantal schitteringen toont. De schitteringen zijn gebundeld in een groep. Elke combinatie van schitteringen duurt korter dan de tussenliggende verduisterde tijd tussen twee groepen.

Karakter van de vuurtoren

De schittering van de Amelander vuurtoren bestaat uit drie flitsen en een tussenpoze van 15 seconden. Het wordt het karakter van het vuurtorenlicht genoemd. Elke toren heeft zijn eigen schittering en de zeelui herkennen de toren aan het karakter. Aanvankelijk bestond het karakter uit drie flitsen en een tussenpose van 30 seconden.

Naam van de toren

Koning Willem III was de opdrachtgever voor de bouw van een vuurtoren op Ameland. In 1880 is de bouw gestart en in 1881 was de toren klaar. Op 10 mei 1881 werd het licht voor de eerste keer ontstoken. Hier en daar staat genoemd dat de vuurtoren Bornrif heet, maar die naam wordt in de volksmond nooit gebruikt en staat ook niet officieel geregistreerd. Na de bouw kreeg de toren geen naam mee. In de jaren tachtig plaatste de beheerder van destijds een boei bij de toren met 'Bornrif' erop en sindsdien zingt die naam rond. Bornrif is een zandplaat in de Noordzee, voor de kust van Ameland, het gebied waar de toren ten noordwesten op uitkijkt en de zeevaarders voor waarschuwt. Ameland spreekt eenvoudigweg over de vuurtoren. Gemeente Ameland gebruikt zelf alleen de aanduiding 'vuurtoren' of 'vuurtoren van Ameland'. Een naam komt niet in de gemeentelijke stukken voor en staat ook niet officieel geregistreerd.

Tweede Wereldoorlog

In de Tweede Wereldoorlog sloegen de Duitsers in mei 1940 het optiek stuk. Na de bevrijding werd meteen een hulplicht aangebracht. Dat was een zwak licht en daarom kreeg de toren de bijnaam schemerlamp. Een nieuw optiek, afkomstig uit Ouddorp op Goeree, arriveerde in 1952. Dit is het draaioptiek met het karakter van drie flitsen en 15 seconden rust. Het licht heeft een sterkte van 4.400.000 candela. De lamp is een kwikjodidelamp, van 220V en 2000W.

Quirinus Harder

Architect van de toren is Quirinus Harder. De Amelander toren was de laatste in een reeks torens die hij ontwierp. Harder heeft de vuurtoren niet in afgebouwde staat gezien: hij stierf in 1880, in het jaar dat er aan de bouw was begonnen. Andere torens van zijn tekentafel zijn:

• 1878: Hoge vuurtoren van IJmuiden
• 1878: Lage vuurtoren van IJmuiden
• 1877: Lange Jaap (Huisduinen)
• 1876: Vuurduin (Vlieland)
• Bron: Waddeneilanden
  1875: Vuurtoren van Scheveningen
• 1875: Noorderhoofd (Westkapelle)
• 1866: Vuurtoren van Breskens
• 1863: Vuurtoren Eierland (Texel)
• 1862: Vuurtoren Flaauwe Werk (waarschijnlijk}
• 1856: Hoge vuurtoren van Renesse (Alleen bovenste deel)
• 1856: Lage vuurtoren van Renesse

Lichthuis

Het lichthuis werd in 1988 vernieuwd: het begon gebreken te vertonen en lekte. Op de top werd een eenvoudige radar geplaatst. De radar is in 1996 vervangen voor een groter exemplaar. De toren had een radiobaken en speelde een rol in de waterverkeersveiligheid. Satellietnavigatie heeft deze rol overgenomen. De toren heeft geen radiobaken meer en is alleen nog door zijn uiterlijk en licht een baken voor zeevaarders en eilanders.

Traptreden

De opvallend rood-witte toren kent enkele bijzonderheden:

• de toren is gebouwd van gietijzer;
• het licht van de toren zit op een hoogte van 58 meter boven NAP;
• de toren is 55.3 meter;
• het aantal traptreden naar de omloop is 236;
• het aantal verdiepingen is 14;
• de positie van de toren is 53°26.951' N 5°37.546' E;
• grondvorm is rond;
• uiterlijk bestaat uit rode en witte banden.

Museum

Er zit geen vuurtorenwachter meer in het topje te turen naar de zee. Zijn werkruimte is ingericht als permanente expositieruimte. Poppen verbeelden de vuurtorenwachters van weleer. Sinds juli 2004 is de toren in handen van gemeente Ameland, die het gebouw overnam van Rijkswaterstaat. Het baken is ondergebracht bij de Stichting Amelander Musea (STAM), de vuurtorenwachter kwam in dienst van STAM en verkoopt sindsdien kaartjes onderin de vuurtoren aan wie het monument wil beklimmen en bezichtigen. De toren was tussen 2001 en juli 2004 dicht, omdat hij niet meer voldeed aan de veiligheidseisen. Voordien runde Jaap Boersma, ondernemer uit Hollum, veertien jaar lang de toren. Hij stelde de attractie open voor publiek en maakte er een geslaagde toeristische trekpleister van. Tevergeefs probeerde hij via de rechter zijn recht te halen om uitbater van de toren te blijven. Hij verwelkomde jaarlijks 70.000 bezoekers.
Voordat de toren weer werd opengesteld voor publiek, werden er aanpassingen verricht:

• Sproeisysteem;
• brandwerend materiaal;
• extra rookmelders;
• omroepinstallatie.

Rijksmonument

In 1982 kreeg de toren de status van Rijksmonument. Het monument hoort bij het industrieel erfgoed van het land.

Vuurtorenwachter

De toren verloor in 2004 zijn bemanning, maar behield het licht. Van alle Waddeneilandentorens bleven alleen de bakens van Schiermonnikoog en Terschelling bemand. De Brandaris op Terschelling werd zeeverkeerspost. Vlieland was zijn bemanning al eerder kwijtgeraakt en ook Texel verloor de vuurtorenwachter. De torens van Vlieland, Texel en Ameland zouden in 2005 infraroodcamera's krijgen om het waddengebied in de gaten gehouden, maar dat is niet doorgegaan. Op de toren van Ameland staan geen andere camera's dan die gericht staan op de binnenkant.

Vuurtoren Run

Eens in het jaar vindt de Amelander Vuurtoren Run plaats. Organisatiebureau Ameland Actief startte in 2006 met de activiteit. Wie het snelste naar boven klautert via de wenteltrap is de winnaar.
Sinds 2014 wordt de Vuurtorentrail georganiseerd, een trailrun in het gebied rondom de vuurtoren en met de finish in Hollum.

Eenhoorn van Hollum

Twintig jaar lang stond de oude koepel op de grond. Op 23 januari 2008 werd hij met ruiten en al omhoog getild en op het dak van het nieuwe Maritiem Museum aan de Oranjeweg in Hollum geplaatst. Het lichthuis werd in 1988 van de toren gehaald. Daar zit sindsdien een nieuwe top op. De koepel deed op de grond voor het toenmalig Reddingmuseum dienst als diorama, maar functioneel was de tentoonstellingsruimte niet: de ramen bleven maar beslagen. Het was alsof hij zich niet thuis voelde op het maaiveld. Sinds die januari in 2008 prijkt het oude lichthuis bovenop het dak van het nieuwe museum. Boven op de koepel staat de eenhoorn die als windwijzer aanduidt uit welke hoek de wind waait. Een karaktertrekje heeft de oude koepel behouden: hij lekt nog steeds.

1 april

Er gebeuren soms bijzondere dingen met de vuurtoren, zoals in 2015 toen de toren op 1 april plots scheef stond. Hij zou uit het lood gewaaid zijn na een fikse storm. Het was 1 april.

Kunstmaand Ameland 2016

Vuurtoren krijgt een kleurtje

Tijdens de Kunstmaand Ameland van 2016 wordt het icoon van Ameland met zijn bekende rode en witte banen beschilderd door een kunstenaar. De toren zelf wordt tijdens de Kunstmaand een kunstwerk. De Stichting Amelander Musea stelt de toren beschikbaar voor het kunstproject. De toren moet nodig geschilderd worden en kan wel een kwastje verf gebruiken. In aanloop naar die opknapbeurt komt de toren in de steigers en maken kunstschilders een kunstwerk van de toren. Niet alleen de buitenkant wordt kunst. De binnenkant wordt gevuld met werk van een tiental kunstenaars. De twintigste Kunstmaand Ameland is van 1 tot en met 30 november 2016. Het ontwerp van kunstenares Rachel van Balen is uitgekozen om de buitenkant te sieren. Een maand lang komen er duikers, walvissen, bruinvissen en zeehonden op de toren. Bruinvissen en zeehonden komen voor in de Noordzee en Waddenzee. Af en toe komt er een walvis in de Noordzee terecht en soms spoelt er zelfs een aan op het strand van een van de Waddeneilanden. Rachel van Balen begint half oktober 2016 aan de transformatie en is op 5 november 2016, op de dag van de opening van de Kunstmaand, klaar. Het kunstwerk is tot begin december op Ameland te bewonderen. De toren werd daarna schoongemaakt en opnieuw in de rode en witte kleuren geschilderd. Die opknapbeurt stond al gepland.

Antennes voor telecommunicatie

KPN heeft antennes voor de telecommunicatie op de toren laten plaatsen, zodat er op het eiland bereik is met de mobiele telefoons. Ook staat er bovenop de koepel een radar. De beelden en de communicatie die de radar ontvangt wordt doorgestuurd naar de Brandaris op Terschelling en daar beoordeeld.

Lees verder

• Museum op Ameland - Vuurtoren, Bunker, Molens en meer
• Amelander Vuurtoren Run - in recordtijd naar boven
• Ameland in de Tweede Wereldoorlog - Atlantikwall
• Trouwen op Waddeneiland Ameland
• Eenhoorn – Mythisch wezen in heraldiek