Kerst in Italië: hoe vieren de Italianen Kerstmis?

Kerstmis is het grootste feest van Italië, omdat daarin de twee rotsvaste pijlers van de samenleving samenkomen: de familie en het geloof. En uiteraard wordt er ook veel en vaak samen gegeten. Een overzicht van de belangrijkste gebruiken en gerechten.
Natale con i tuoi, Capodanno con chi vuoi, zo luidt een bekend Italiaans gezegde; Kerstmis met je familie, Oud & Nieuw met wie je wilt. De kerstdagen worden doorgebracht met de complete familie, die bijeenkomt om samen te eten en naar de mis te gaan. Anders dan bij ons, ligt het zwaartepunt al op kerstavond, 24 december. Dit is La Vigilia di Natale.

Het kerstdiner wordt met zorg en traditie samengesteld. Omdat vlees op deze avond absoluut uit den boze is, vormt vis de hoofdmoot. In sommige streken moet een vast aantal gerechten worden geserveerd. Zeven is het meest gebruikelijk, maar er zijn families die liefst dertien verschillende lekkernijen met vis op tafel brengen, één voor Jezus en elk van de Twaalf Apostelen. Een enorme klus om te bereiden én om op te eten, hoewel vrome Italiaanse katholieken dan genoeg eetlust hebben, omdat zij de voorafgaande 24 uur hebben gevast.

Kerststal

Kerstavond wordt afgesloten met een gezamenlijk bezoek aan de nachtmis. Bij terugkeer wordt uit eerbied voor het kerstkind geknield voor de kerststal, de presepio, die in elk Italiaans huis staat opgesteld. Wie de deur niet uit kan, kijkt naar de mis in de Sint-Pietersbasiliek, opgedragen door de paus.

Eerste Kerstdag begint met niet meer dan een cappuccino, in afwachting van de kerstzegen van de paus en de daaropvolgende kerstlunch. Deze is zo uitgebreid dat niemand de rest van de dag nog trek krijgt. Tijdens het uren durende eetfestijn komen meerdere voorgerechten op tafel, gevolgd door pasta, een hoofdschotel met gevuld vlees en, alsof het niet genoeg is, nog een tweede vleescreatie. Als nagerecht worden zoetigheden geserveerd, zoals panettone (cake met noten en gedroogd fruit), pandoro (zoet brood) en torrone (noga).

Kerstgeschenken

Kerstgeschenken horen er ook bij, hoewel Italië ook hier haar eigen tradities heeft. Op 23 december, of al eerder, verkleden Italiaanse kinderen zich als herders, met sandalen en hoedjes. Ze gaan van huis tot huis en zingen liedjes om geld op te halen voor hun kerstpresentjes. Het enige echte Italiaanse pakjesfeest is echter pas op 6 januari, als Drie Koningen wordt gevierd. Italiaanse kinderen hangen dan hun kousen op in afwachting van La Befana, een oude vrouw op een bezemsteel die cadeautjes rondstrooit.

Tweede Kerstdag, Santo Stefano, is voor alle Italianen een dag om bij te komen. De winkels zijn nog gesloten, maar Kerstmis is voorbij.

Panettone

Panettone is een grote cake, in de vorm van een tulband, met noten en gedroogd fruit. Dit is het klassieke Italiaanse kerstbrood. Het is gebruikelijk om diverse panettone cadeau te krijgen en er zelf ook verschillende aan anderen te schenken. Het komt regelmatig voor dat iemand dan uiteindelijk weer het brood krijgt dat hij zelf heeft gebakken.

Presepio

Elke Italiaanse familie heeft haar eigen kerststal, de presepio. Jaarlijks wordt een nieuwe gebouwd, van papier-maché of hout, een klus die de grootvader vaak op zich neemt. In de Italiaanse steden en dorpen worden ook levensgrote kerststallen opgesteld. Die van Napels staan vol met de meest gedetailleerde figuren en objecten, gemaakt van hout en terracotta. Hier is de kerststal kunst.

La Befana

Babbo Natale, de kerstman, wordt in Italië overvleugeld door een oude vrouw op een bezemsteel. Volgens de overlevering weigerde La Befana ooit met de drie koningen mee te gaan op bezoek bij het pasgeboren kerstkind. Later kreeg ze spijt en sindsdien vliegt ze rond met cadeautjes. Op 6 januari, Drie Koningen, gooit ze die in de kousen van de kinderen.