Jeruzalem, eeuwenoud ontmoetingspunt

Al eeuwenlang is Jeruzalem van belang voor mensen met verschillende culturen en godsdiensten. Een Duitse gravure uit de 16de eeuw beeldt deze stad al af midden in de wereld, waardoor Jeruzalem zowel in Europa, Azië als Afrika komt te liggen. Het pas ontdekte Amerika wordt op die kaart onder aan de linkerzijde geplaatst.

Geschiedenis

Stad van David

Jeruzalem was slechts een stadje op een heuvel in de woestijn van Judea toen David het in ongeveer 1005 voor Christus op de Jebusieten veroverde en het tot hoofdstad van zijn koninkrijk Israël maakte. Een koninkrijk dat zou reiken van de Rode Zee in het zuiden tot de rivier de Eufraat in het noorden. Jeruzalem werd voor het joodse volk het godsdienstige centrum toen Davids zoon, Salomo, de eerste tempel binnen de stadsmuren bouwde ten behoeve van de stenen tafelen met de Tien Geboden die Mozes ontvangen had.

Babylonische ballingschap

In 587 voor Christus belegerde Nebukadnezar, heerser over het grootste rijk van West-Azië, Jeruzalem. Hij verwoestte de tempel van Salomo en voerde de joden in gevangenschap mee naar zijn hoofdstad Babylon. De Joodse ballingen die later terugkeerden herbouwden de tempel in ongeveer 520 voor Christus en dit gebouw hield meer dan 500 jaar stand, terwijl verschillende buitenlandse mogendheden over Israël regeerden.

Herodes de Grote

In 19 voor Christus werd de tempel uitgebreid door Herodes de Grote, wiens naam voor altijd verbonden zal blijven met de moord op de eerstgeborenen. Volgens de bijbel gaf hij bevel alle baby's van het mannelijk geslacht te doden, omdat hij had gehoord dat er een kind geboren zou worden dat koning der joden zou zijn. Dit tempelgebouw werd in 70 na Christus na een joodse opstand door de Romeinen met de grond gelijkgemaakt.

Godsdienstig centrum

Vier eeuwen geleden werd de Oude Stad van Jeruzalem herbouwd door de Ottomaanse sultan Süleyman de Prachtlievende. Binnen de muren van deze Oude Stad bevinden zich de drie heilige plaatsen van de drie grote monotheïstische religies te weten:

• de Westelijke Muur (beter bekend als de Klaagmuur);
• de Heilig Grafkerk;
• de Koepel van de Rots.

Respectievelijk jodendom, christendom en islam ontmoeten elkaar in deze oude stad.

De klaagmuur

Het enige dat thans nog rest van de tempel van Herodes de Grote is de Westelijke Muur. Dit is voor joden de heiligste plaats op aarde. De populaire benaming ervan is de Klaagmuur. Deze benaming is ontstaan uit de joodse traditie om bij de stenen van de muur zelf het lot van joodse ballingen en van de vernietiging van de tempel te beklagen. Velen stoppen briefjes waarop ze hun gebeden hebben geschreven in spleten in de muur (van het heilige gebouw zelf) omdat ze denken dat hun gebed zo rechtstreeks opstijgt naar God. De Klaagmuur ontlokt vele orthodoxe joden tranen van vreugde, de stenen worden zo vereerd, dat men er huwt en het meerderjarigheidsfeest voor jongens (bar mitswa) viert.

De Heilig Grafkerk

De geschiedenis

De geschiedenis van de Heilig Grafkerk begint in 135 na Christus, het jaar waarin de Romeinse keizer Hadrianus Jeruzalem verwoestte en op deze gewijde plaats een Venustempel bouwde. De plaats is een gewijde plek omdat de Heilig Grafkerk staat op het punt waar Jozef van Arimatea Jezus in zijn rotsgraf legde. De later heilig verklaarde Helena (moeder van de eerste christelijke keizer, Constantijn de Grote) maakte in 326 na Christus een historische bedevaart naar Jeruzalem. Met de hulp van de Griekse bisschop Makarios wees ze deze tempel aan als de plaats van het graf. Constantijn liet de tempel afbreken en door een basiliek vervangen. Midden in het basiliekcomplex stond een ronde schrijn (de Tomba Rotunda) die het graf van Christus omsloot . Tot het complex behoorden ook een kloosterhof op Golgotha (de Calvarieberg), waar Christus gekruisigd werd, en het Martyrium, een kerk waar diensten werden gehouden.

De Madabakaart

Dit is een mozaïk uit de 6de eeuw dat in 1884 in de kerk van het Jordaanse Madaba is ontdekt. Het bevat de oudste plattegrond van Jeruzalem, met daarop de Basiliek van Constantijn, iets verder de Tomba Rotunda en daar vlakbij een open ruimte gemarkeerd met een kruis: Golgota. Nadat de basiliek van Constantijn verwoest, herbouwd en weer verwoest was, verenigden de kruisvaarders in de 12de eeuw deze drie belangrijke christelijke plaatsen onder één dak door middel van een prachtige romaanse kerk, die in 1149 werd ingewijd.

Huidige Heilig Grafkerk

De huidige Heilig Grafkerk is gebouwd na een aardbeving in 1927. Het is een replica van de kruisvaarderskerk. De religieuze betekenis van deze verzameling kloosters, kapellen en graven is zo groot dat vijf kerken (de rooms-katholieke, Grieks-orthodoxe, Syrische, Armeense en Koptische) de kosten van het onderhoud delen en er hun erediensten houden. Het meest spectaculaire moment van de Paasviering in de Heilig Grafkerk in de stad Jeruzalem is de verschijning van het 'Heilige vuur' dat de Grieks-orthodoxe patriarch uit het Heilige Graf haalt. De gelovigen die met brandende toortsen en kaarsen staan te wachten, begroeten het vuur extatisch.

De berg Moria

4 meter hoge rots

De plek waar Salomo zijn eerste tempel bouwde is de berg Moria. Dit is voor de moslims even heilig en bijzonder als voor de joden. De profeet Mohammed die leefde van 570 tot 632 was net zes jaar dood toen de moslimleider Kalief Omar in 638 de stad
innam en deze plek tot heilig islamitisch oord uitriep. Bovenop de berg bevindt zich een 4 meter hoge rots. Het is de plaats waar Mohammed via een trap van licht in gezelschap van de aartsengel Gabriël ten hemel zou zijn opgestegen. Daar ontving hij instructies omtrent zijn missie op aarde. De geelgouden heilige rots (Es-Sachra) waar het heiligdom naar genoemd is, ligt onder de koepel en is heilig voor joden en moslims. Men zegt dat de rots Mohammed wilde volgen naar de hemel maar door Gabriël werd teruggeduwd, zodat de vingerafdrukken van de aartsengel en de hoefafdrukken van het paard van Mohammed erin staan. De moslims geloven dat het laatste oordeel ook op deze rots zal plaatsvinden.

De koepel van de rots

Om de rots heen is de 'Koepel van de Rots' gebouwd. Dit is het oudste islamitische heiligdom en op Mekka en Medina na het heiligste gebedsoord. Het is een symmetrisch achthoekig gebouw met een glanzende koepel dat gebouwd werd tussen 685 en 691 na Christus. Het bouwwerk voldoet aan de wiskundige principes van evenwicht en harmonie. De steunmuren zijn onderaan met marmer versierd en bovenaan met 45.000 geglazuurde tegels. De koepel die gemaakt is van een aluminium-goudlegering en verfraaid met verzen uit de koran, stamt uit 1963. Het licht valt via boogramen en openingen in de tegels naar binnen, waardoor de mozaïken lijken te dansen tegen een gouden achtergrond. Zowel de islam als het jodendom verbiedt de afbeelding van mens en dier, dus zijn er in de mozaïken plantmotieven verwerkt. Dat de Koepel van de Rots en de Klaagmuur naast elkaar staan, lijkt het symbool te zijn van het samengaan van de godsdiensten.

Verscheurde stad van God

Jeruzalem gaat zwaar gebukt onder haar historische last en wordt verscheurd door religieuze en politieke strijd. Voor velen blijft het de stad van God, maar over de historische aanspraak op deze verheven plaats zijn de meningen verdeeld.