Gotthardpas: een Zwitserse bergpas

Vakantiegangers naar Italië kiezen vaak voor de noord-zuidverbinding (A2) door Zwitserland om in Italië te komen. Deze noord-zuidverbinding gaat over óf door het Gotthardmassief in de vorm van de Gotthardpas of de Gotthardtunnel. De tunnel bestaat sinds 1982, maar de pas werd al in de Middeleeuwen gebruikt. De Gotthardpas is trouwens één van de vele Zwitserse bergpassen. Ook is het mogelijk om met de trein door het Gotthardmassief te reizen. De eerste treinverbinding bestond al in 1882 en in 2016 is de Gotthardbasistunnel geopend.

• De Gotthardpas
• Gotthardstrasse
• Gotthardmassief
• Bergpassen
• Bergtoppen
• Verkeer Gotthard
• Schöllenenschlucht
• Geschiedenis Gotthardpas
• Vestingswerken
• Tremola - oude pas
• Nieuwe Gotthardpas
• Gotthard-spoortunnel
• Treintraject Andermatt-Göschenen (Schöllenenbahn)
• Gotthardtunnel voor verkeer
• Brand in 2001 en daardoor vastgestelde dosering
• Veiligheid
• Gotthardbasistunnel
• Aardverschuiving Gotthard

De Gotthardpas

De Gotthardpas is naast onder andere de Albulapas, de Simplonpas, de Furkapas (waar de Rhônegletsjer is), de Grimselpas, de Grote Sint-Bernhardpas, de Berninapas en Sustenpas een Zwitserse bergpas. De pas bestaat al sinds de Middeleeuwen en werd toen al gebruikt voor de handel van en naar Italië. De Gotthardpas verbindt de kantons Uri en Ticino. De pas gaat van Hospental in het kanton Uri naar Airlo in het kanton Ticino (vice versa) en is een onderdeel van de Gotthardstrasse.

Gotthardstrasse

De Gotthardstrasse is ongeveer 110 kilometer lang en gaat van Fluelen in kanton Uri naar Chiasso in kanton Ticino. In Ticino spreken ze Italiaans en daar heet de weg Via san Gottardo. De weg bestaat sinds 1877.

Gotthardmassief

Zoals de naam al een beetje doet denken valt de Gotthardpas onder het Gotthardmassief. Maar wat is het Gotthardmassief en waar ligt het precies? Het Gotthardmassief is een bergketen in centraal Zwitserland en grenst aan een aantal kantons. Deze kantons zijn: Wallis, Uri, Ticino en Graubünden. De rivieren de Rijn, de Rhône, de Reuss-Aare en de Ticino ontspringen allen in het Gotthardmassief. Onder het massief vallen een aantal Zwitserse bergpassen en bergtoppen.

Bergpassen

Naast de Gotthardpas vallen ook de volgende passen onder het massief:

• in het westen de Nufenenpass in kanton Wallis
• in het noorden de Furkapass (op de grens van kanton Uri en Wallis) en de Oberalppas in Uri
• in het oosten de Lukmanierpas in Graubunden

Bergtoppen

Een aantal bergtoppen die onder het Gotthardmassief vallen zijn:

• Pizzo Rotondo
• Pizzo Centrale
• Pizzo Gallina
• Piz Gannaretsch
• Pizzo del Sol
• Pizzo Lucendro
• Piz Badus
• Piz Blas
• Pizzo Molare
• Piz Alv

Verkeer Gotthard

De Gotthard is een belangrijke noord-zuidverbinding (Zwitserland-Italië) en werd al in de Middeleeuwen gebruikt. Heel vroeger kon je alleen te voet over de Gotthardpas. Later werd het mogelijk om dit met de postkoets (eerste postkoets in 1824) en nog later met de auto te doen. Tegenwoordig kun je op meerdere manieren de pas oversteken. Je kunt gebruik maken van de oude pasweg - Via Tremola - (erg de moeite waard) of kiezen voor de nieuwere weg over de pas. Wie sneller wil, kan gebruik maken van de Gotthardtunnel. Al is dit in de vakantieperiode niet altijd sneller in verband met de soms lange wachttijden voor de tunnel!

Schöllenenschlucht

De aanloop naar de Gotthardpas begint eigenlijk al bij de Schöllenenschlucht. Deze kloof ligt in het kanton Uri tussen Andermatt en Göschenen. Door deze smalle kloof stroomt de rivier de Reuss. In de Middeleeuwen was deze kloof onbegaanbaar, maar handelaren op weg naar Italië wilden er toch graag langs, omdat die route korter was. Rond 1200 werden twee houten bruggen gebouwd: de Twärrenbrücke (60 meter lang) en de Teufelsbrücke. Op die manier konden handelaren gemakkelijker de kloof oversteken. Later werd de Twärrenbrücke vervangen in een tunnel met de naam Urnerloch. Deze tunnel is er nog steeds (2020) en het verkeer rijdt direct na het overbruggen van de Teufelsbrücke door het Urnerloch.

Geschiedenis Gotthardpas

Zoals al eerder vermeld bestond de pas al in de Middeleeuwen en gold als een belangrijke noord-zuidverbinding. De pas werd als muilezelpad gebruikt door handelaren om hun goederen van en naar Italië te brengen. De handel richting het noorden (Zwitserland) bestond uit: zijde, tabak, zuidvruchten en graan. De handel richting het zuiden (Italië) bestond uit kaas, leer, wol, linnen en vee. Sinds de komst van de eerste trein in 1882 werd het direct een stuk rustiger op de pasweg. Het transporteren van goederen kon vanaf dat moment met de trein. Maar de Gotthardpas was ook een plek waarover indringers gemakkelijk Zwitserland konden binnendringen.

Vestingswerken

De Zwitsers besloten al rond 1890 om de noord-zuidverbinding tegen eventuele indringers te beveiligen. Dit deden ze door middel van het bouwen van vestingswerken, allen vlak bij elkaar in de buurt: Fort Motto Bartola bij de oude pasweg (op 1.527 meter hoogte en in 1890 in gebruik genomen), Forte di Airolo bij het zuidportaal van de Gotthardtunnel (op 1.300 meter hoogte en 1889 in gebruik genomen) en Fort Hospiz bovenop de Gotthardpas bij de kruising naar de stuwdam en oude pasweg (in 1894 in gebruik genomen). Motto Bartola wordt anno 2020 nog steeds door het leger gebruikt (legerkazerne). Forte di Airolo en Fort Hospiz zijn beiden een museum. De vestingswerken werden ook tijdens WO I en WO II gebruikt.

Tremola - oude pas

Van de oude Gotthardpas is nog steeds een stuk begaanbaar. Vanaf Airolo klimt de oude pasweg Via Tremola - over kinderkopjes - met 24 haarspeldbochten, omhoog om uiteindelijk op de pashoogte te komen. Ook is het mogelijk om vanaf de pashoogte richting kanton Uri een stuk over de oude pasweg te rijden. Hiervoor pak je Strasse Vecchia. In 1951 is de oude pasweg trouwens deels opnieuw opgebouwd, maar de oude stenen muren bestaan nog steeds. De weg is het langste monument van Zwitserland. Om de oude uitstraling nog enigszins te behouden gaan er speciaal voor toeristen in de zomerperiode paardenkoetsen - via de oude postroute - van boven naar beneden (vice versa).

Nieuwe Gotthardpas

Toen bleek dat de oude pasweg niet meer geschikt was voor al het verkeer, werd besloten om een nieuwe weg aan te leggen. De aanleg van de bredere weg over de pas werd door twee verschillende ingenieurs gedaan. De ene bemoeide zich met de aanleg van de weg in het kanton Uri, terwijl de ander zich bezighield met de aanleg van de weg in het kanton Ticino. In het kanton Uri werd de weg van Göschenen naar Hospental (begin van de pas) verder aangelegd. Een paar jaren daarvoor was het stuk weg tussen Amsteg en Göschenen al klaar. In het kanton Ticino werd de weg naar de pashoogte aangelegd en vanaf de pashoogte werd het stuk weg verder naar beneden richting Göschenen (kanton Uri) gerealiseerd. Vanaf dat moment was het dus mogelijk om zowel vanuit het kanton Uri als uit het kanton Ticino over de nieuwe Gotthardpas te rijden. In de periode 1826-1830 werden beide wegdelen gebouwd.

Gotthard-spoortunnel

In 1882 was het mogelijk om met de trein van Andermatt naar Göschenen te reizen. Daarvoor werd over een traject van 15 kilometer de Gotthard-spoortunnel gebouwd. Bij de bouw van de tunnel overleden maar liefst 199 personen. Die tunnel was tot 1905 de langste spoorwegtunnel ter wereld. De Simplontunnel nam toen het stokje over. Daarna zijn andere spoorwegtunnels de langste ter wereld geweest, maar de Gotthardbasistunnel is de langste spoorwegtunnel ter wereld (anno 2020). De Gotthard-spoortunnel wordt anno 2020 nog steeds door het treinverkeer gebruikt, omdat het een belangrijke spoorverbinding is.

Treintraject Andermatt-Göschenen (Schöllenenbahn)

In 1917 werd het treintraject van Andermatt naar Göschenen geopend. Het traject werd geëxploiteerd door de spoorwegonderneming Schöllenenbahn (genoemd naar de Schöllenenschlucht waar het treintraject langsgaat). In 1961 kwam het in handen van de Furka-Oberalp-Bahn (FO), dat later weer werd overgenomen door de Matterhorn Gotthard Bahn. Er wordt gebruik van een tandrad gemaakt, omdat het traject behoorlijk steil is. Vanuit de trein kun je kort een blik werpen op de Schöllenenschlucht met de Teuffelsbrücke voordat je de tunnel inrijdt. De tunnel ligt trouwens parallel aan de Urnerloch.

Gotthardtunnel voor verkeer

De Gotthard-tunnel is voor het auto- en vrachtverkeer een belangrijke verbinding tussen het kanton Uri in het noorden en het kanton Ticino in het zuiden, om van daaruit in Italië te komen. De tunnel is sinds september 1980 voor het verkeer opengesteld en valt onder de autobaan A2 (Basel naar Chiasso). Bij de bouw kwamen 19 mensen om het leven. De tunnel is 16,9 kilometer lang. Voor deze tunnel hoeft niet apart tol betaald te worden, maar je moet wel een autobaanvignet hebben. Dagelijks maken veel mensen gebruik van deze tunnel. Het betreft een enkelbaans tunnel, dus kom je tegemoetkomend verkeer tegen. Er wordt gebruik van doseerlichten gemaakt om de doorgang te regelen. Vooral in de vakantieperiode staan er lange files voor de Gotthard-tunnel. Het noordportaal is bij Göschenen in kanton Uri en het zuidportaal is bij Airolo in kanton Ticino (Tessin). In het verleden zijn er vele aanrijdingen in de tunnel geweest, waarvan tientallen met dodelijke afloop.

Brand in 2001 en daardoor vastgestelde dosering

In 2001 is er een grote brand in de Gotthardtunnel uitgebroken toen twee vrachtwagen frontaal met elkaar in botsing kwamen. Door die brand kwamen 10 mensen om het leven. De tunnel is tijdenlang voor verkeer afgesloten geweest. De tunnel stond bekend als behoorlijk veilig, maar na deze brand (en ook de brand in de Mont- Blanctunnel in 1999, waarbij 39 mensen om het leven kwamen) werd besloten dat er per uur maar een beperkt aantal auto's/vrachtwagens gebruik van de Gotthardtunnel mogen maken.

Dosering
Er mogen per uur 1.000 PW-eenheden (zowel vanaf het noordportaal als vanaf het zuidportaal) door de tunnel rijden, vandaar dat er gebruik van doseerlichten wordt gemaakt. PW-eenheden staat voor personenwagen eenheden. Een auto geldt als 1 PW, maar een vrachtwagen telt als 3 PW's. Als het heel erg druk is met vrachtwagens, worden de 1.000 PW's snel bereikt. Om dit op te lossen zijn er ver voor de tunnel speciale opstelplaatsen voor vrachtwagens ingericht, zodat de vrachtwagens gedoseerd in de tunnel worden toegelaten. Dit kan soms tot erg lange wachttijden leiden. Maar ook in de vakantieperiode is het aantal van 1.000 PW's ook snel bereikt. Dan staan er ook vaak lange files voor de tunnel met wachtende vakantiegangers.

Veiligheid

Om de tunnel veilig te houden wordt er voldoende aandacht aan veiligheid besteed. Zo zijn er richting het zuiden om de 750 meter vluchthavens en richting het noorden om de 1.500 meter. In de SOS-stations zijn brandblussers en telefoons om in geval van nood te kunnen bellen. Om de 250 meter zijn er speciale van lucht voorziene ruimtes waar men in geval van nood (brand) in veiligheid kan komen. Het is erg verstandig om voordat je de tunnel inrijdt de radio af te stemmen op Radio DRS 1, Rete Uno of Radio Central. Deze radiozenders blijven ondanks dat je in de tunnel rijdt, te beluisteren. In geval van calamiteiten wordt er direct via de radiozenders melding gemaakt.

Gotthardbasistunnel

Om het vrachtverkeer te ontlasten is in 2016 de Gotthard-basistunnel voor het treinverkeer geopend. In het Duits heet deze tunnel Gotthardtunnel en in het Italiaans Galleria del San Gottardo. De tunnel bestaat uit twee enkelspoor tunnelbuizen. Er rijden zowel passagierstreinen als goederentreinen door de tunnel. Het traject gaat van Erstfeld (kanton Uri) naar Bodio (kanton Ticino).

Aardverschuiving Gotthard

In januari 2018 blokkeerde een aardverschuiving - door hevige sneeuwval - over een lengte van 50 meter de autobaan A2. De Gotthardtunnel werd tijdelijk voor het verkeer afgesloten. In juni 2019 ontstond er door hevige regenval weer een aardverschuiving ten noorden van de Gotthardtunnel. De weg werd tijdelijk afgesloten. Het is al eerder voorgekomen dat aardverschuivingen en/of overstromingen plaatsvonden bij de Gotthard. In 2002 werd de Gotthardtunnel in verband met veel sneeuw afgesloten. In juni 2006 vielen er meerdere dagen achter elkaar rotsblokken naar beneden. Een Duits echtpaar kwam daarbij om het leven. Het heeft in totaal 3 weken geduurd voordat de weg weer werd opengesteld voor het verkeer.