De Sprookjesroute: unieke bezienswaardigheid in Duitsland

De zeshonderd kilometer lange Sprookjesroute Deutsche Märchenstraße is gebaseerd op het sprookjesboek van de gebroeders Grimm. Wilhelm en Jacob Grimm publiceerden in 1812 het welbekende sprookjesboek Kinder- und Hausmärchen. Het boek was een verzameling van bestaande sprookjes en legenden, zoals het verhaal van Assepoester en de Rattenvanger van Hamelen. Het sprookjesboek is ’s werelds bekendste en meest wijdverspreide boek uit Duitsland. Op basis van alle verhalen is een route uitgestippeld waarbij ruim zeventig Duitse plaatsen een sprookje uitbeelden in de vorm van kunst en theater, monumenten en musea. De ruim zeshonderd kilometer lange route biedt prachtige natuur en vergezichten, leidt langs burchten en kastelen en vertelt de geschiedenis van de verschillende sprookjes.

Wat is de Deutsche Märchenstraße en wat heeft de route te bieden?

De Deutsche Märchenstraße (oftewel sprookjesroute of sprookjesstraat) is een route in Duitsland die verscheidene plaatsen met elkaar verbindt die in het teken staan van de sprookjes van de gebroeders Grimm. Het initiatief voor de sprookjesroute kwam van staatsminister Herbert Günther die de regio aantrekkelijker wou maken voor toeristen. Op 11 april 1975 werd de route, die langs veertig dorpen en steden leidde waaronder de stad Bremen, geopend.

Sinds de opening is de route uitgebreid van veertig naar zeventig plaatsen en heeft de route een lengte gekregen van ruim zeshonderd kilometer. De sprookjesroute start in Hanau en loopt in noordelijke richting naar Bremen. De lange route gaat door maar liefst vijf deelstaten, namelijk: Thüringen, Noordrijn-Westfalen, Nedersaksen, Hessen en Bremen. Daarnaast loopt de route door verschillende landschappen en acht natuurparken, zoals natuurpark Hoge Vogelsberg, en geo- en natuurpark Vrouw Holle. Bezoekers die de route afleggen zullen onder andere oude vakwerkwoningen, kastelen, burchten, musea en galerijen tegenkomen. In mei tot en met september (de festivalperiode) worden de sprookjes in alle deelnemende plaatsen uitgebeeld in de vorm van theater.

Geschiedenis van de gebroeders Grimm

De gebroeders Grimm (beiden taalkundigen) werden geboren in Hanau in 1758 (Jacob) en 1786 (Wilhelm). In 1812 publiceerden ze samen hun eerste en tevens meest bekende boek Kinder- und Hausmärchen. Het boek was een compilatie van 201 sprookjes en 10 kinderlegenden die door anderen waren geschreven. Er bestaan zeven edities van het boek, waarvan de verhalen in elke druk weer zijn aangepast. De zevende editie uit 1857 is onder andere in het Nederlands vertaald.

Zo zijn de bekende sprookjes Assepoester, Gelaarsde Kat en Roodkapje geschreven door de Fransman Charles Perrault. De gebroeders Grimm hebben hun eigen versie van de sprookjes gemaakt. Voornamelijk Roodkapje werd aangepast. Oorspronkelijk eindigde het verhaal niet met dat de wolf stenen in zijn maag kreeg. Dit einde hoorde eigenlijk bij De Wolf en de Zeven Geitjes en hebben de broers toegevoegd aan Roodkapje.

In 2005 werd het boek op de Werelderfgoedlijst voor documenten van Unesco geplaatst. In 1961 publiceerde Jacob een Duits woordenboek waaraan hij samen met zijn broer schreef sinds 1852. Twee jaar later stierf hij. Zijn jongere broer Wilhelm heeft het resultaat van hun werk nooit gezien aangezien hij al stierf in 1859.

Plaatsen die in het teken staan van de meest bekende sprookjes

De lange route biedt een aantal hoogtepunten en bezienswaardigheden die velen niet willen missen. Van de zeventig plaatsen op de Sprookjesroute zijn een aantal erg aanmerkelijk.

Hanau: de plaats waar het allemaal begon

Jacob en Wilhelm Grimm werden geboren in het huis aan de Freiheitsplatz 3 in Hanau. De twaalfde-eeuwse stad werd gedurende de Tweede Wereldoorlog voor negentig procent van de kaart geveegd. Ook het geboortehuis van de broers werd toen verwoest. In 2007 heeft de historische vereniging van Hanau twee informatiepanelen op de locatie geplaatst. Tegenwoordig biedt de stad genoeg bezienswaardigheden voor toeristen, zoals een groot stadspark, talloze musea, een wekelijkse markt en (net als de andere plaatsen aan de Sprookjesroute) het jaarlijkse festival waar verscheidene sprookjes van de gebroeders Grimm worden geënsceneerd.

Schwalmstadt: het sprookje van Roodkapje

Het verhaal van Roodkapje

Roodkapje is een meisje met een rood kapje en manteltje. Ze wordt door haar moeder op pad gestuurd om een mand met lekkernijen aan haar zieke grootmoeder te brengen, zonder omwegen te maken of met vreemden te praten. Tijdens haar tocht door het bos ontmoet Roodkapje een wolf waarmee ze gaat praten. Zodra de wolf weet waar Roodkapje naartoe gaat, neemt hij een binnendoorweg om sneller bij het huisje van grootmoeder te komen. Eenmaal bij het huisje eet hij grootmoeder op, trekt hij haar kleren aan en kruipt hij in haar bed. Als Roodkapje bij grootmoeder aankomt, merkt ze uiteindelijk dat de wolf in het bed ligt in plaats van haar grootmoeder. De wolf slokt ook Roodkapje op en dat is het einde van het verhaal.

Het verhaal was een levensles dat kinderen goed naar hun ouders moesten luisteren, maar de gebroeders Grimm hebben een jager toegevoegd. De jager uit het bos loopt naar het huisje. Hij snijdt de buik van de wolf open en bevrijdt grootmoeder en Roodkapje. De buik van de wolf wordt gevuld met stenen en dichtgenaaid, en de wolf wordt in het water geduwd waar hij verdrinkt.

De stad met typisch Duitse vakwerkwoningen

Schwalmstadt is de plaats waar de gebroeders Grimm het klassieke verhaal over het rood geklede meisje hebben aangepast. De rode mantels en kapjes komen in de festivalperiode meerdere malen voorbij als een deel van de bevolking en toneelgroepen verkleed door de stad lopen. De stad wordt gekenmerkt door elfde-eeuwse vakwerkhuizen en de ruïne van de dertiende-eeuwse kerk Totenkirche.

Kassel: de hoofdstad van de Deutsche Märchenstraße

Kassel is de stad waar de gebroeders Grimm in 1798 naartoe verhuisden. De stad waar de broers materiaal verzamelden voor hun sprookjesboek is dan ook niet voor niets benoemd tot de hoofdstad van de Sprookjesroute. Eén van de twee panden waar ze woonden en werkten is net als hun geboortehuis verloren gegaan in de Tweede Wereldoorlog. De stad staat niet in het teken van een sprookje, maar meer in het teken van het werk van de broers. Er worden rondleidingen geven langs onder andere hun voormalige woonhuis en monumenten die in hun naam zijn gemaakt. In de stad staat een museum waarin het eerste exemplaar van hun sprookjesboek ligt. Verder heeft de stad veel meer te bieden, zoals ruïnes van de 18e-eeuwse burcht Löwenburg, een bergpark met watervallen en het 18e-eeuwse kasteel Wilhelmsthal.

Oberweser: het verhaal van de Gelaarsde Kat

De kat die geen muizen vangt

De Gelaarsde Kat is een pratende kat die de arme molenaarszoon heeft gekregen als nalatenschap van zijn vader. De molenaarszoon weet niet zo goed wat hij moet met de kat. Zijn broers hadden immers de molen en de ezel gekregen. De kat blijkt echter erg slim te zijn en is meer een mens dan een dier. De pratende kat vraagt op een dag om een paar laarzen en een zak. Nadat hij die kreeg van zijn eigenaar vangt hij allerlei dieren zoals konijnen en patrijzen. De dieren brengt hij niet terug naar zijn eigenaar, maar geeft ze aan de koning in naam van de molenaarszoon die hij de Markies van Carabas noemt. Al snel komt de arme molenaarszoon in de omgeving en bij het hof bekend te staan als een gulle, welgestelde man. Dankzij de Gelaarsde Kat trouwt de arme molenaarszoon met de dochter van de koning. De Markies van Carabas en de prinses leiden een lang en voorspoedig leven.

De stad van de molens

In Oberweser draait het allemaal om het openluchtmuseum Der Mühlenplatz (vernoemd naar het verhaal over de Gelaarsde Kat) waar je wordt verwelkomd door een persoon verkleed als Gelaarsde Kat. Het museum staat in het teken van traditionele ambachten en historische agrarische beroepen, zoals molenaar en oude werktuigen. De verscheidene werkplaatsen en woningen zijn in het miniatuur nagebouwd.

Trendelburg: het sprookje van Raponsje

Het meisje met de lange haren

Het verhaal Raponsje (Rapunzel) begint bij een vrouw die in verwachting is van een dochter. Ze benoemt het kind naar de veldsla (rapunzel) die haar man steelt uit de tuin van de buurvrouw. De man wordt betrapt door de buurvrouw die een heks blijkt te zijn en belooft haar zijn ongeboren dochter. Zodra Raponsje twaalf jaar is sluit de heks haar op in een hoge toren. Raponsje is alleen te bereiken als mensen via haar lange haren, als ze die uit het raam hangt, naar boven klimmen. Op een dag wordt Raponsjes zang opgemerkt door een prins die via haar haren naar boven klimt. De heks volgt de prins snel, maakt hem bang en duwt hem uit de toren waardoor hij blind wordt. Raponsjes haar wordt afgeknipt en ze wordt verbannen naar een woeste omgeving die haar nieuwe gevangenis wordt. Bij toeval ontmoetten Raponsje en de prins elkaar opnieuw. De tranen die over Raponsjes wangen lopen laten ze prins weer zien en samen keren ze naar zijn koninkrijk.

De middeleeuwse stad Trendelburg

Tegenwoordig is Raponsje te vinden in kasteel Trendelburg waar in de toren het toneelstuk over het sprookje wordt opgevoerd. Het kasteel is in de loop van de tijd het symbool geworden van de dertiende-eeuwse stad. In Trendelburg staan nog meer bouwwerken uit de veertiende à vijftiende eeuw, zoals een boerderij, de gotische kerk Gottsbüren, het klooster Lippoldsberg en het kasteel Stammen.

Polle: het dorp van Assepoester

Het sprookje van de harde werkster Assepoester

Assepoester is een meisje dat verplicht vieze karweitjes moet uitvoeren. Dagelijks wordt ze zwart van de as uit de haard (waarvan de naam Aschenputtel is afgeleid) en bespotten haar stiefmoeder en -zussen haar. Op een dag houdt de prins een bal voor alle meisjes in het land, waar Assepoester stiekem heen gaat. Ze krijgt een prachtige jurk, glazen schoentjes en een koets tot haar beschikking van een goede fee. De betovering wordt om middernacht verbroken en het lukt Assepoester maar net om op tijd het bal te verlaten. Door de haast verliest ze een glazen schoentje die in opdracht van de prins door alle meisjes in het land wordt gepast. Als blijkt dat het schoentje van Assepoester is, trouwt de prins met haar en leven ze nog lang en gelukkig.

Het dorpje Polle en haar kasteel

In het dertiende-eeuwse dorpje Polle staat het kasteel van Assepoester, kasteel Polle. Het kasteel is gelegen op een vijfentwintig meter hoge heuvel en is gebouwd rond 1285. In 1641 (tijdens de Dertigjarige Oorlog) is het kasteel deels vernietigd en vervolgens weer opgebouwd in de jaren 80 van de twintigste eeuw. Tegenwoordig worden zalen in het kasteel gebruikt om toneelstukken op te voeren van het sprookje Assepoester. Ook het kleine slaapkamertje van het meisje is te bezichtigen en zelfs het schoentje heeft een plekje in de stad, wachtend totdat iemand hem past.

Hamelen: waar de Rattenvanger vandaan komt

Het verhaal van de Rattenvanger van Hamelen

De Rattenvanger van Hamelen is een man die spelend op zijn fluit alle ratten uit de stad lokt. Hij lokt ze naar de rivier de Wezer waar alle ratten verdrinken. De inwoners prijzen hem met giften omdat hij een groot probleem heeft opgelost. Dit doet zich meerdere malen voor, totdat de inwoners van Hamelen weigeren de Rattenvanger giften of betalingen te geven. De Rattenvanger is zo kwaad dat hij op een dag alle honderddertig kinderen in plaats van de ratten meelokt. Hij leidt ze naar een grot waar hij ze opsluit en niemand hun kinderen ooit nog terug ziet. In moderne verhalen worden de kinderen vrijgelaten als de inwoners de Rattenvanger alsnog betalen.

De eeuwenoude stad Hamelen

De voormalige Hanzestad Hamelen biedt onder andere een boottocht over de rivier waarin de Rattenvanger de ratten liet verdrinken. Tijdens de feestmaanden loopt de Rattenvanger door de stad, gevolgd door een grote groep kinderen die worden gelokt door het geluid van zijn fluit. Het complete sprookje wordt uitgebeeld op het plein aan de Osterstraße 2 en in het zogenaamde Rattenvangerhuis. Als je in Hamelen bent, bezoek dan ook de Munsterkerk Sint-Bonifatius uit de negende eeuw. Deze kerk is de aanleiding geweest voor de uitbreiding van de stad Hamelen.

Bremen: de Bremer Stadsmuzikanten kenmerken het einde

De stadsmuzikanten die naar Bremen gingen

De Bremer Stadsmuzikanten staan in Nederland ook bekend als de Bremer Straatmuzikanten. Het verhaal gaat over vier zingende dieren: een ezel, een hond, een kat en een haan. De dieren zijn niet langer nuttig voor hun eigenaars en ontsnappen omdat ze anders worden gedood. De ezel stelt voor om een leven op te bouwen als stadsmuzikanten in Bremen. Tijdens hun tocht komen ze door een bos waar ze worden opgemerkt door jagers. De dieren gaan op elkaar staan en maken elk hun eigen dierengeluid. De jagers denken dat het spookt en verlaten hun huis in het bos. De ezel, hond, kat en de haan besluiten te gaan wonen in een huisje in het bos en niet meer naar Bremen te gaan.

In modernere sprookjes zijn de muzikale kwaliteiten van de dieren uitgebreid. Zo bespeelt de ezel luit, de hond pauken, miauwt de kat en kraait de haan.

Bremen en haar beroemde dierenbeeld

Bremen is de stad op de Sprookjesroute waar de stadsmuzikanten ironisch genoeg nooit zijn aangekomen. Toch staat er in het teken van het sprookje een beeld van de muzikanten op het marktplein naast het stadhuis. Net als in de andere plaatsen worden tijdens de festivalperiode toneelstukken opgevoerd over het sprookje. Bremen zelf is een mooie oude achtste-eeuwse stad waar onder andere de elfde-eeuwse Dom te bezichtigen is, het vijftiende-eeuwse Rolandstandbeeld en het moderne natuurmuseum Übersee-Museum.