Stedentrip Kassel - De schone slaapster

Op het eerste zicht lijkt het Duitse Kassel een slapend provinciestadje, dat eens in de vijf jaar opgeschrikt wordt door honderdduizend toeristen en enkele tientallen kunstenaars. De binnenstad van Kassel ziet er grijs uit: verouderde gebouwen uit de jaren vijftig en zestig, de bomen nog kaal en de lucht donker en kil. Kom je een weekend naar Kassel om de prestigieuze kunsttentoonstelling ‘Documenta’ te bezoeken, laat je dan wakker kussen door Herkules, laat je adem – eventjes toch – stokken in het grootste bergpark van Europa en droom weg bij de Gebroeders Grimm en een stukje Ahle Wurscht.

Hitlers modelstad

Kassel heeft geen mooie geschiedenis. Het begon nochtans veelbelovend als bruisende hoofdstad van het koninkrijk Westfalen, met de broer van Napoleon op de troon. Veel later werd het slot aan de rand van de stad het zomerverblijf van keizer Wilhelm II en werd Kassel een van de rijkste steden in Duitsland. Maar de markante villa’s en art-nouveauarchitectuur vind je vandaag alleen terug in woonwijken als Mulang of rond de Bebelplatz. En op oude postkaarten. In oktober 1943 werd Kassel zo zwaar gebombardeerd dat in één nacht tienduizend mensen stierven. Acht op de tien gebouwen werden met de grond gelijkgemaakt. Wat overbleef van de historische stad, werd door Hitlers troepen grotendeels vernield. De Führer wilde van het verwoeste Kassel een modelstad maken, een stad met een vernieuwende architectuur en brede lanen waarin gemarcheerd kon worden. Die vernieuwende architectuur kwam er, al was het na de wederopbouw. Grote delen van de grijze binnenstad staan vandaag – voor vele buitenlanders verrassend – onder de bescherming van Monumentenzorg, omwille van de architecturale hoogstandjes uit de jaren vijftig en zestig. Ze vallen meteen op als je voor een pauze uit het Fridericianum, waar ‘Documenta’ haar thuisbasis heeft, het centrum in stapt.

Groen in het grijs

De meeste bezoekers ‘ontdekken’ met het honderd dagen durende kunstevenement ook Kassel, en het lijkt alsof de stad erdoor ontwaakt. Op elke hoek van de winkelstraat wordt een Biergartenof terras geopend en in de restaurants liggen menukaarten in het Engels. In het Aue Park aan de Orangerie, waar een groot deel van de tentoonstelling ondergebracht is, staan overal picknickmanden. Groepjes toeristen haasten zich naar de oever van de Fulda, om daar aan de waterrand te genieten van het groen.
Om aan de drukte in de stad te ontsnappen, grijpen de Kasseläner zelf fanatiek naar de wandelstokken. Het Wilhelmshöhepark, aan de stadsrand, is het grootste bergpark van Europa. Terwijl tientallen nordic walkers je voorbijlopen, wandel je langs romantische vijvers, een ruïne en een sprookjesachtig domein met meer dan vierhonderd verschillende soorten bomen naar Herkules, de naakte halfgod op de top en hét symbool van Kassel.

Wandelen met watervallen

Het is een steile klim en je bent al snel een halve dag onderweg om Herkules te groeten en weer terug te wandelen. Maar het adembenemende uitzicht op Kassel, met de Willemshöher Allee die in een rechte lijn tot in de binnenstad loopt, is het meer dan waard. Als je de wandeling begint onder aan het Schloss Wilhelmshöhe, waar de grootste Europese Rembrandtcollectie huist, zie je hoe indrukwekkende, kunstmatig aangelegde watervallen recht naar het standbeeld van Herkules leiden. Eigenlijk wilde landgraaf Wilhelm I, de grootvader van de latere keizer, de Kaskaden helemaal tot aan het slot laten lopen, maar de crisis stak toen al een stok tussen de benen. Twee keer in de week worden de sluizen opengezet – niet met mechanische pompen, maar met pure man- en waterkracht, net als in 1785 – en loopt het water van Herkules’ voeten tot aan een meer bij Schloss Wilhelmshöhe, waar door de waterdruk een grootse fontein uit het water spuit. Het water doet er een uur over en duizenden wandelaars vergezellen de stroom langs viaducten en watervallen. Met de ‘historische’ Wasserspielen hoopt Kassel een plaatsje te krijgen op de lijst van het Unesco Werelderfgoed – een beslissing waarop, tot de zomer van 2013, met spanning wordt gewacht. Echt genieten is het op zomerse zondagvoormiddagen, wanneer muzikanten en ijsventers de wandeling langs de Kaskaden begeleiden en de Kasseläner met goed gevulde picknickmanden en dekens het park omdopen tot hun eigen Biergarten.

Onechte burcht

Wijk je af van de traditionele route langs de Kaskaden, dan ontwaar je al snel de Löwenburg. Het lijkt alsof deze ruïne ooit een prachtig bouwwerk was, maar schijn bedriegt. Landgraaf Wilhelm moet een trendgevoelige man geweest zijn. In Europa vond je immers talrijke overblijfselen van burchten, dus liet hij de Löwenburg zo bouwen dat ze de schijn opwekt een romantische ruïne te zijn. Het werd zijn liefdesnest, waar hij zijn minnaressen en buitenechtelijke kinderen onderbracht.
Het is niet de enige verrassing die je ontdekt op je wandeling langs de kleine paden in het park. Her en der zijn piramiden verstopt, je stuit op Chinese paviljoenen, een Duivelsbrug en een gezellige Biergarten waar je de Hessische Ahle Wurscht op je brood krijgt. Voor kinderen liggen overal in het park ‘geocaches’ verstopt: schatten die je enkel met een gps kan vinden en die van wandelen een boeiend tijdverdrijf maken. Kies je ervoor om het park links te laten liggen, loop je verloren in het stadsdeel Bad Wilhelmshöhe, de villakolonie van Kassel waar oude, statige huizen de bombardementen overleefd hebben. Leuk om te weten is dat de villa’s hier vooral gebruikt werden als pension voor jonge meisjes. In de hoop dat dochterlief bij het wandelen een lid uit de adellijke garde van de keizer leerde kennen, werden meisjes uit het hele land naar het kuuroord gestuurd.

Sprookjesdecor

Het kan je niet verbazen dat in dit sprookjesachtige groen de verhalen van de Gebroeders Grimm werden neergeschreven. Ze verzonnen hun verhalen niet zelf, maar verzamelden volksvertellingen en legenden die door reizigers werden gedeeld. Zo brachten ze, hier in Kassel waar ze werkten en leefden, hun eerste verhalenbundel uit. Er werden (toen) negenhonderd exemplaren gedrukt, waarvan er vandaag nog drie bestaan. Het belangrijkste vind je in het Kasselse Gebroeders Grimm Museum, met handgeschreven aantekeningen van de broers zelf.
Kassel werd het mekka voor duizenden – vooral Aziatische – toeristen die de sporen van de figuranten uit de verhalen van de gebroeders Grimm volgen. Speciaal voor hen werd de Duitse Sprookjesroute ontwikkeld, van Hanau tot Bremen, met Kassel als middelpunt. Elke zomer wordt er een waaier aan evenementen georganiseerd, waarin personages als Roodkapje, de rattenvanger van Hamelen en de Bremer stadsmuzikanten een hoofdrol spelen.
We zijn ervan overtuigd dat niet Jan Hoet en ‘Documenta’ de Schone Slaapster Kassel hebben wakker gekust. Het waren de Gebroeders Grimm die, veel langer geleden, de stad op de landkaart zetten – tenminste op die van de sprookjesroute.