Zandkasteel en zandsculptuur op het strand

Het strand is bij uitstek geschikt voor het maken van zandkastelen. Er is ruimte en zand in overvloed. In de zomer worden er op het strand van de Waddeneilanden en aan de Noordzeekust dagelijks vele zandkastelen gebouwd. Je ziet er geen grote zandsculpturen en dat is niet voor niets, want het Noordzeestrandzand van Nederland is mooi en fijn, maar minder geschikt voor grote sculpturen. Een krokodil, zeemeermin of een zandkasteel, dat lukt wel. Het maken van een zandsculptuur is andere koek; daar heb je rivierzand voor nodig.

Bouwen met zand

• Zandkasteel
• Zandsculptuur
• Zand van het strand
• Rivierzand en Beeldenzand
• Bekisting
• Blok zand
• Gereedschap
• Zandacademie
• Kampioenschappen en festivals
• Zandkastelen in het dorp

Zandkasteel

Je hebt zandkastelen en zandsculpuren. Zandkastelen maken is kinderspel waar ook volwassenen zich uren mee kunnen vermaken. Met een zandtoren en een slotgracht wacht de bouwer in de buurt van de waterkant op het opkomende water. Met de vloed stroomt ook de slotgracht vol. Bij nog hoger water verdwijnt het zandbouwwerk langzaam in de golven. Heel anders is dit met de zandsculpturen.

Zandsculptuur

Een zandsculptuur wordt op een plaats gebouwd waar de zee geen vat op het bouwwerk kan krijgen. Professionele sculptures worden voorafgegaan door schetsen en vaak door een team bouwers gemaakt.

Zand van het strand

Het zand op de stranden langs de Nederlandse kust en op het strand van de Waddeneilanden is zeer geschikt om zandkastelen mee te bouwen. Je kunt er mooie figuren mee maken en spannende bouwwerken, maar het is minder geschikt voor hoge zandsculptures met fijne detaillering, omdat de zandkorrels in het water rond zijn geworden van het schuren tegen elkaar. Ronde korrels plakken niet zo goed aan elkaar. Voor grote zandsculptures is strandzand niet geschikt.

Rivierzand en Beeldenzand

De samenstelling van het zand en de grootte van de zandkorrel bepalen mede hoe gedetailleerd de zandsculpture gemaakt kan worden. Professionals zweren bij zand dat gewonnen is uit de bedding van de Maas en de Waal. Dat zand heeft de structuur van dobbelsteentjes: de korrels passen goed in en op elkaar. Voor de echt grote bouwwerken wordt dat zand eerst gezeefd en gewassen en wordt het slib verwijderd. Dit bewerkte zand wordt Beeldenzand genoemd. Met dit zand kunnen huizenhoge beelden gemaakt worden die gedetailleerd kunnen worden uitgewerkt.

Bekisting

Voor heel grote beelden wordt een bekisting gebruikt waar machines het zand in storten. In de bekisting wordt het zand aangestampt en pas als dat klaar is wordt de bekisting verwijderd. Dit aanstampen wordt compacten genoemd. Het resultaat is een blok zand.

Blok zand

Een zandkasteel begint als een blok zand. Dat blok ontstaat door steeds zand met water toe te voegen aan een bult zand. Het water perst uit het zand en de bult wordt steeds hoger en steviger. Het bouwen van dit blok zand is een secuur karwei, want zonder een stevig blok kan er geen stevig beeld gemaakt worden. Uit het blok zand wordt de vorm gesneden. Het snijden gebeurt van boven naar beneden.

Carver

Tijdens het werk spuiten de zandsculptuurbouwers, de carvers, het zand vochtig met een plantenspuit. Als het beeld eenmaal klaar is uitdrogen geen probleem.

Regen

Een gewone regenbui brengt geen schade aan het zandbeeld aan. Het zand neemt het water op en als het droog wordt verdampt het water weer. Alleen bij zware slagregens en hagelbuien wordt er schade toegebracht aan het beeld.

Wind

Bij de grote zandsculptures wordt het eindresultaat ingespoten met een soort lijm dat het zandbeeld moet beschermen tegen de wind. Een zandbeeld is niet gemaakt voor de eeuwigheid. Een goed gebouwd beeld kan een storm van windkracht 7 verdragen, maar het beeld slijt door voordurende invloed van de wind, of door het werk van de vogels. Soms zijn het mensen die niet van het beeld af kunnen blijven of het zandbeeld zelfs vernielen.

Gereedschap

Om een zandsculpture te maken heb je behalve veel zand aardig wat gereedschap nodig:

• kraan
• shovel
• verschillende vormen bekisting van hout zonder bodem
• mal van plastic
• emmer
• schep
• tools metseltroffels en stucspanen)
• fooitjes (spatels en paletmessen)
• keukenmesje
• kwasten
• rietjes

Zandacademie

Nederland heeft sinds 1991 een Zandacademie, de World Sand Sculpting Academy in Den Haag. Daar worden mensen opgeleid tot zandsculptuurbouwer en de academie zendt bouwers uit voor projecten. In Kijkduin heeft de Zandacademie een Sand Gallery.

Kampioenschappen en festivals

In Nederland en België zijn verschillende zandkastelenfestijnen of kampioenschappen zandsculptures te bezoeken:

• Bredene (België) - zandkastelen kampioenschappen
• Zandvoort - Nederlandse of Europese kampioenschappen
• Garderen - jaarlijks zandsculpturenfestijn
• Scheveningen - International Sand Sculpture Festival

Zandkastelen in het dorp

Het strand is bij tijd en wijle bezaaid met zandkastelen. Kuilen met torens en monsters met grote bekken. Soms verhuizen de zandkastelen naar het dorp. De Cultureel Ambachtelijke Dag in Ballum nodigde eens zandkastelenbouwers uit om tijdens de Ambachtelijke Dag middenin het dorp een zandkasteel te maken.

Ballum

Op de brink in Ballum werd zand gestort en de bouwers gingen aan het werk. Ze maakten het slot van de Cammingha’s.

Lees verder

• Beleefstrand Ballum - badstrand bij de zandhaak
• Flessenpost op het strand van Ameland
• Zwemmen in de Noordzee op de Waddeneilanden
• Massale stranding kwallen aan de Noordzeekust
• Reuzenkwal in Nederland - fenomeen na een zachte winter