Ruhrgebied: van economisch naar cultuur paradijs

In 2010 werd het Ruhrgebied uitgeroepen tot de 'Cultuurhoofdstad van Europa'. Nog niet zo lang geleden was het idee dat het Ruhrgebied iets anders zou inhouden dan kolen, ijzer, staal, ovens, rook, vuil, stof en steden ondenkbaar. Maar het wonder is geschiedt en dit gebied verandert langzaam van een economisch in een cultuurparadijs.

Sporen van grootindustrie

Niets blijft wat het is, alles verandert. De meeste mijnen en hoogovens van het Ruhrgebied zijn inmiddels gesloten en de sporen van de honderdvijftig jaar dat het een bloeiende grootindustrie was, worden tegenwoordig met andere ogen bekeken. Een voorbeeld daarvan vind je bij Oberhausen:

• Daar staat de monumentale Gasometer. Een immense tank die tot 117,5 meter hoogte voor je oprijst en samengesteld is uit bruin metaal: rond en plomp. Je weet dat het ding ooit lelijk is geweest, maar nu is dat voorbij en staat majestueus te ruisen. Tegenwoordig noemen we dit: design. Was het aanvankelijk een industrieële opslagplaats voor hoogovengas, nu is het een gigantische expositieruimte, die van binnen gonst van de bedremmelde stemmen;
• op 600 meter verwijderd van de Gasometer bevindt zich het grootste shoppingcentrum van heel Europa. Dit CentrO is zo groot en licht met zijn glazen overkapping, dat het er niet eens druk lijkt. En ook hier gaat de slogan op: "Shop till you drop".

Xanten

Xanten is een charmant stadje bij de Rijn. Het bezit behalve een Dom en sfeervolle, oude straten ook een Archeologisch Park met heel gaaf uitziende Korinthische zuilen. Het betreft een reconstructie, onderdeel van de antieke stad Colonia Ulpia Trajanus dat door de Duitsers weer wordt opgebouwd, nadat 30 jaar geleden net onder het maaiveld de resten van die antieke stad werden gevonden. En ja, ook dat behoort tot het Ruhrgebied.

Innenhafen Duisburg

Op 35 km afstand van Xanten ligt nog zo'n curieuze ode aan het verleden. Het is de Innenhafen (binnenhaven) van Duisburg. In de oude pakhuizen zijn musea gevestigd. Een voorbeeld daarvan is de Küppersmühle met zijn verzameling moderne kunst. Ook tref je hier theaters, restaurants en een vestiging aan van Legoland. Bouwmeesters hebben op de kade de treinrails en hijskranen behouden. Op de terrassen tussen de stalen staketsels genieten mensen van een lekker Weissbier. Zelfs resten van kantoren uit de jaren dertig van de vorige eeuw, waar stalen vlechtwerk uit steekt, staan er nog. Alles is goed onderhouden, want het zijn kunstwerken.

Landschaftspark

Ten noorden van Duisburg ligt aan de rivier de Emsche het Landschaftspark (voorheen: Thyssen Stahl AG). In vroeger tijden was dit een fabrieksgebied ter grootte van 200 voetbalvelden. Nu kuieren er mensen of fietsen er rond. Sinds de sluiting van het fabrieksgebied in 1985 herovert de natuur steeds meer terrein. Er staan nog drie hoogovens die een prachtig stelsel vormen van buizen, trappen en ketels. Elke weekendavond wordt het geheel feeëriek verlicht en is een waar spektakel. Betonnen wanden van bunkers die ooit dienden als opslagplaats voor ijzererts, fungeren nu als oefenwalhalla voor klimclubs. De sfeer is relaxed, en genoeglijk.

Tetraeder bij Bottrop

Langs de overdekte Veltins Arena (stadion van de mateloos populaire voetbalclub Schalke 04) in Gelsenkirchen en langs de Gasometer vind je de Tetraeder bij Bottrop. Het is een vierkantig radarwerk dat boven op een van de vele heuvels van mijnafval staat. Als je geen last hebt van hoogtevrees kun je het beklimmen om te genieten van het uitzicht over het hectische, maar ook opvallend groene stadlandschap.

Zollverein bij Essen

Dit is een onbetwiste highlight. Een spotlicht op de mogelijkheid om een voormalig industriegebied cultuur-rijk te maken. Ooit was het een kolenmijn en cokesfabriek, nu een centrum van cultuur, design en recreatie. Bij de ingang staat - als een symbool van het oude en het vernieuwde Ruhrgebied - de hoge toren met het hefmechanisme boven de schacht. In de stad Essen zelf vind je het wereldberoemde Museum Folkwang, dat in 2009 geheel is verbouwd en een collectie eigentijdse kunst bezit.

Hattingen

Dit is de enige Altstadt die de geallieerde bommenwerpers in de oorlog hebben gespaard. De witte vakwerkhuizen van Hattingen doen middeleeuws aan en scheppen een sfeer van rust en bezinning, die uitnodigt om te verpozen op de diverse terrassen op kneuterige straten en pleintjes.

Zeche Nachtigall bij Witten

Dat niet alleen de grote, maar ook kleinschalige kolenmijnen als industrieel erfgoed bewaard zijn, daarvan getuigt Zeche Nachtigall bij Witten. Heel zeldzaam is dat door de tunnels ervan een rondleiding mogelijk is, onder voorwaarde dat de bezoeker een helm opzet. Als de echo uit het verleden klinkt de klassieke mijnwerkersgroet "Glück auf", wanneer de bezoekersgroepen elkaar in de tunnels ontmoeten.

Schiffhebewerk Heinrichenburg bij Waltrop

Hier varen binnenvaartschepen in een liftbak om 30 meter hoger de reis te vervolgen. Vlak bij Waltrop ligt het stadje Hagen, waar tot 1992 zware staalindustrie bloeide. Vlakbij is ook het Freilichtmuseum. Dit is een openluchtmuseum als een oase van rust. Hier vind je in nagemaakte werkplaatsen smeden, bakkers, letterzetters en andere ambachtslieden aan het werk. Met een bezoek aan Hagen ben je eigenlijk al in de lieflijke heuvels van het Sauerland beland. Wil je van hieruit terug naar Nederland, dan tref je de Nederlandse grens aan op 140 km.

Aanrader

Wil je als bezoeker veel indrukken opdoen, dan biedt het Ruhrgebied daartoe een uitstekende gelegenheid. Bovenstaande opsomming is slechts een kleine greep uit alles wat voorhanden is. Er is genoeg te beleven om maandenlang vooruit te kunnen.

Bereikbaarheid

Van Utrecht naar Xanten bedraagt de afstand 135 km.

Tips

• De RuhrTOPCard is een kaart die gratis toegang geeft tot 90 attracties en biedt overigens nog veel meer;
• Bij Bottrop ligt op de helling van een Halde (een mijnafvalheuvel) het Alpincenter. Dit is de langste overdekte skibaan ter wereld. De exploitant ervan is Van der Valk. In de open lucht vind je nog een rodelbaan;
• Aan de Duisburger Innenhaven (de binnenhaven) bij de Faktorei nr. 21, kun je in het sfeervolle restaurant goed eten. De Faktorei was tot 1994 een pakhuis van de firma Roters & Buddenberg;
• Er is een Nederlandstalig gidsje genaamd: 'Ruhr Topevents 2010' . Hierin zijn 100 toeristische en culturele hoogtepunten van Ruhrgebied Cultuurhoofdstad van Europa 2010 opgenomen. Het gidsje is gratig verkrijgbaar bij de VVV-kantoren in Oost-Nederland en te bestellen bij de uitgever (Let op: € 3,00 administratiekosten).

Tour de Ruhr

De 'Route der Industriekultur' is een route van 440 km. Het is bewegwijzerd langs 25 'ankerpunten' van het industriële cultuurlandschap. Een centraal bezoekerscentrum van deze route vind je in het gebouw van de Zollverein in Essen. Voor een bezoek aan alle in dit artikel opgenomen bezienswaardigheden kun je het beste vier dagen uittrekken.

Fietsen langs de Ruhr

Het voormalige industriegebied leent zich eveneens uitstekend als afwisselende fietstocht. Langs de Ruhr loopt een goed verzorgd fietspad, waar de fietser zelf kan vaststellen dat groen in het gebied écht de dominerende kleur is. Ook zijn er monumenten te bezichtigen even als het - om zijn vakwerkhuizen bekende - stadje Hattingen. Het fietspad begint in Duisburg (waar de Ruhr in de Rijn uitmondt) en loopt 220 km door tot de bron van deze rivier bij Winterberg. Maar dan ben je allang in Sauerland.