Amrum – Duits Waddeneiland verscholen achter Föhr

Amrum is een van de Duitse Waddeneilanden. Als je op het vasteland staat kun je het niet zien, want het ligt verscholen achter het eiland Föhr. Aan de bestemmingen die op de veerboten vanuit Dagebüll staan aangegeven kun je raden dat er achter Föhr nóg een eiland moet liggen. En dat is Amrum. Het eiland heeft een lange geschiedenis met bewoning sinds de Vikingen en strijd of het nu bij Denemarken of bij Duitsland hoort. Die vraag werd na een volksraadpleging door de bewoners zelf beantwoord en sindsdien is het een van de Duitse 'Nordseeinsel'.

Het eiland waar eens Vikingen liepen

• Waddeneiland Amrum
• Oomram en Öömrang
• Geschiedenis van het eiland Amrum
• Amrum en Amerika
• Dorpen
• De Noordzee en Blanke Hans
• Biikebrennen

Waddeneiland Amrum

Amrum is een van de Duitse Waddeneilanden. Nordseeinsel, zeggen de Duitsers zelf. Noordzee-eiland, dat grenst aan het werelderfgoed van het Nordfriesisches Wattenmeer, aan de Waddenzee van het Duitse Noord-Friesland. Het eiland is niet zo groot, en heeft een oppervlakte van 20,4 km². Er wonen ongeveer 2300 eilanders. Sinds 1 januari 2007 vormt Amrum samen met buureiland Föhr één gemeente. De hoofdbron van inkomsten is het toerisme, toeristen die met de veerboot vanuit Dagebüll naar Föhr en Amrum kunnen varen.

Oomram en Öömrang

In het Noord-Fries heet het eiland Oomram. Het ligt ten zuiden van Sylt en ten westen (aan de Noordzeekant) van Föhr. De lokale taal is Noord-Fries, het Öömrang, een vorm van het Fries. De Friezen uit Nederland en de Friezen van Duitsland kunnen elkaar goed verstaan. Het Nordfriisk Instituut, het wetenschappelijk taalinstituut, is gevestigd in Bredstedt. Het zet zich in voor alle varianten van het Noord-Fries en dus ook voor het Öömrang.

Geschiedenis van het eiland Amrum

Men schat dat er sinds 3000 v.Chr. mensen op Amrum wonen, afgaande op de restanten van menselijke bewoning die zijn aangetroffen.

Grafheuvels

Er liggen grafheuvels en hunebedden uit de bronstijd en de ijzertijd en in het duingebied ten westen van Vogelkoje, de eendenkooi, zijn de overblijfselen van een dorp uit de ijzertijd gevonden. Ook zijn er overblijfselen aangetroffen van Vikingen. Nederzettingen en vuurplaatsen en een toren bij Norddorf duiden daarop. De Krümmwal, een anderhalve kilometer lange dijk tussen Nebel en Steenodde, dateert ook uit deze periode.

Middeleeuwen

In de vroege middeleeuwen werd het eiland gekoloniseerd door de Friezen. Er werd zout gewonnen en er was landbouw. Verder deden de eilanders aan walvisvangst en waren het vissers en jutters. Aan het eind van de 19e eeuw kwam het toerisme op en veranderde de economische structuur op het eiland.

Uthlanden en enclave

In de middeleeuwen was Amrum een van de Uthlanden die onder de heerschappij van de Deense koning vielen en dan weer onder die van de hertog van Sleeswijk. Na de conflicten over het hertogdom Sleeswijk tussen de Deense koningen en Duitse graven, werden Amrum en Föhr Deense enclaves die bij Bisdom Ribe hoorden. Deze situatie duurde tot 1864.

Tondern en Tønder

Na de oorlog van 1864 (de Deens-Pruisische oorlog) werd Amrum vanuit Oostenrijk en Pruisen geregeerd. Daarna verviel Amrum aan Pruisen en werd in 1867 onderdeel van de Pruisische provincie Sleeswijk-Holstein. Het hoorde destijds bij de regio Tondern (Tønder) totdat de grens opschoof en Tønder na een volksraadpleging in 1920 bij Denemarken kwam en Amrum en Föhr bij Duitsland.

Amrum en Amerika

In de 19e eeuw vertrok zeker een kwart van de inwoners, velen emigreerden naar Amerika. Er leven daardoor meer afstammelingen van Amrumers in Amerika dan op het eiland zelf. Tussen de grootmacht en het kleine eiland is nog altijd een warme band die gekoesterd wordt.

Dorpen

Op Amrum liggen vijf dorpen:

• Wittdün
• Nebel
• Süddorf
• Steenodde
• Norddorf

Wittdün

Wittdün ligt op de zuidpunt van Amrum. Het is de aanlegplaats van de veerboten en haven voor vissersboten en boten voor de pleziervaart. De krabben- en kreeftenvissers hebber er hun boten liggen en de reddingsboot meert er af. Het ligt aan de wadkant en kijkt altijd uit op de eb- en vloedbeweging van de Waddenzee. Het dorp heeft winkels, restaurants en terrassen.

Nebel

Nebel is het dorp met de rietgedekte boerderijtjes, de Friesenhäuser met hun bloementuinen. In het historisch dorpscentrum staat de St. Clemens-Kirche als het middelpunt van het dorp. Er zijn talrijke cafés en restaurants te vinden. Nebel is ook het dorp van de molen die is ingericht als museum. Vanuit het dorp kun je via bos en duin naar het strand.

Süddorf

Süddorf is het oudste dorp van het eiland, samen met Norddorf. Er staat een oude molen die het dorpsbeeld bepaalt. Het is een gemoedelijk boerendorp met vele Friesenhäuser.

Steenodde

Steenodde ligt aan de wadkant, tussen Nebel en Wittdün in. Er staan oude boerderijen en er zijn heuvelgraven te vinden. Steenodde ligt aan de wadkant, aan een baai waar veel zeilschepen aanleggen. Het is een plek van rust en ruimte op het ritme van het getij. In het dorp zijn een paar lekkere restaurants gevestigd.

Norddorf

Norddorf is een modern kuur- en vakantieoord waarvoor de basis al in 1890 werd gelegd. Het dorp kent vele winkels en café’s en een eigen sfeer. In het westen liggen duinen, aan het zuiden tref je bos en heide en in het noorden liggen de kwelders. Langs de Waddenzee ligt het beschermde broedgebied voor vogels, de Amrumer Odde.

De Noordzee en Blanke Hans

Net als alle Waddeneilanden heeft ook Amrum te lijden onder de kracht van de golven als het weer eens heel erg stormt op de Noordzee en het water vanwege een vloed erg hoog komt te staan. De Noordzee wordt in dit verband Blanke Hans genoemd. Verschillende stormvloeden teisterden de kust en het eiland.

Biikebrennen

Biikebrennen is een traditioneel regionaal feest in Noord-Friesland en ook op Amrum. Een biike is een vuurbaken. Het wordt op 21 februari gevierd met het in brand steken van grote stapels hout. Waarschijnlijk wordt er het einde van de winter mee gevierd, maar precies weet men het niet. Daarom zijn er verschillende betekenissen bekend. Het wordt uitgelegd als offerfeest en als viering van het afscheid van de zeemannen die weer naar zee gingen. Tegenwoordig is het vooral een feest voor de eilanders zelf en een attractie voor de toeristen.

Lees verder

• Sylt – Duits Waddeneiland of Nordseeinsel
• Rømø – Deens Waddeneiland in werelderfgoed Waddenzee
• Mandø – Deens Waddeneiland tussen Rømø en Fanø
• Fanø – het noordelijkste Waddeneiland
• Gemeente Ameland en het gemeentebestuur