Dwars door Cuba: de pleinen van het oude Havana

Een Cuba-reis begint voor veel mensen in Havana. Meer bepaald met een verkenning van het stukje werelderfgoed dat we vinden in het oude centrum, La Habana Vieja. Een aaneenrijging van de meest pittoreske en sfeervolle pleinen die elke bezoeker over de streep kan trekken. Wandel even mee !

Een wandeling door het Oude Havana of La Habana Vieja

Het plein van San Franciscus

Een wandeling in het Oude Havana kan beginnen bij de voormalige douanegebouwen, recht over het plein van San Franciscus van Assissië. Dit plein wordt gedomineerd door de voormalige kerk en klooster van San Franciscus (nu concertruimte en museum) aan de ene zijde en door een vroeg 20ste-eeuws neoklassiek voormalig beursgebouw aan de andere zijde, La Lonja del Comercio. De kerk werd net zoals heel wat koloniale gebouwen in het oude Havana opgetrokken uit grote blokken die men uit het koraalrif houwde, een bleekbeige poreus materiaal dat de stad een heel typisch uiterlijk verleent en een warm cachet (op veel plaatsen zijn koraalstructuren en schelpjes in de gevels te zien).

Het oude plein of La Plaza Vieja

Een tweede pleintje dat uitnodigt om er te flaneren is het Oude Plein, de Plaza Vieja. Tot einde jaren negentig stonden hier heel wat huizen die dringend aan restauratie toe waren, maar het plein functioneerde op die manier eigenlijk als een doorkijkvenster tussen het niet-gerestaureerde gedeelte van de stad en de reeds opgeknapte gedeeltes. Sinds een paar jaar echter zijn ook op dit plein alle gebouwen aangepakt en er heerst momenteel een vrolijke Caribische sfeer waar musea, terrasjes en prachtige gebouwen om de aandacht vechten.

Het Wapenplein of Plaza de Armas

Het Plaza de Armas, het “Wapenplein” (zo genoemd omdat de Spanjaarden er militaire oefeningen hielden) en het derde must-see plein in het rijtje, is een plaats waar uren kunnen doorgebracht worden. Geschiedenisadepten kunnen hun hartje ophalen in het museum van de stad, Museo de los Capitanes Generales, een schitterend paleis dat werd opgetrokken in 1776 om als onderkomen voor de Spaanse kapiteins-generaal te dienen. Het paleis bleef inderdaad die functie behouden tot 1898, het moment waarop de onafhankelijkheidsoorlog gewonnen werd tegen de Spanjaarden. De VS hadden zich echter al in de strijd gemengd (op het laatste moment) en gingen ervan uit dat ze voor hun militaire steun iets terug moesten krijgen. Cuba werd een militair protectoraat en de militaire gouverneurs van de Amerikanen namen op hun beurt hun intrek in het genoemde paleis, en dit tot 1902, het moment waarop Cuba een echte onafhankelijkheid bereikte. Vanaf dan werd het gebouw de verblijfplaats van de Cubaanse presidenten tot in 1920 een nieuw presidentieel paleis werd opgetrokken. Het paleis van de kapiteins-generaal werd dan maar gemeentehuis en vanaf 1960 het museum van de stad. Schitterende interieurs, wapens, vlaggen en attributen uit de onafhankelijkheidsoorlogen, collecties porselein, historische documenten, marmeren baden, alles is er te zien in een decor dat de bezoeker perfect laat zien hoe de Spanjaarden er in de koloniale periode leefden.

Aan een andere zijde van het plein staat het Palacio de los Condes de Santovenia, het huidige 5*-hotel Santa Isabela. Ernaast zien we El Templete, een klein neoklassiek tempeltje dat er werd geplaatst in 1828. Het tempeltje staat op de plaats waar in 1519 de stad werd gesticht: conquistador Diego Velazquez en franciscaner broeder Bartolomé de las Casas hielden er een mis onder een heilige ceiba-boom (of kapokboom).

Aan een derde zijde staat het Castillo de la Real Fuerza, het oudste fort van de stad (zie artikel Dwars door Cuba: het prille Havana), met boven op een torentje het symbool van Havana, namelijk La Giraldilla. Dit figuurtje bestaat uit een bronzen afbeelding van Doña Ines de Bobadilla, de vrouw van ontdekkingsreiziger Hernando de Soto, en wordt heel vaak gebruikt op afbeeldingen en prenten (bijvoorbeeld op de etiketten van de flessen rum van Havana Club).

Maar ook het plein zelf nodigt uit tot een kijkje. De statige koningspalmen en weelderige begroeiing zorgen voor veel schaduwrijke plekjes waar zalig kan getoefd worden. U kan ook op zoek naar literaire pareltjes tussen de collecties tweedehands boeken die op het plein uitgestald worden en te koop worden aangeboden. Of u kan gewoon genieten van de passanten, de muzikanten, het straattheater dat af en toe opduikt, de gezellige drukte. Te midden van die drukte en het plein staat een witmarmeren standbeeld van Carlos Manuel de Cespedes, de vader van het vaderland (zie artikel over de provincie Granma). Aan de zijkant van het plein staat nog een marmeren beeld, dit keer van de Spaanse koning Ferdinand VII. De beste man bekleedde zijn positie op het midden van het plein tot de Cubanen van oordeel waren dat Carlos Manuel de Cespedes, hun vader van het vaderland die eer toekwam, en koning Ferdinand moest letterlijk een stapje opzij zetten.

Het kathedraalsplein of Plaza de la Catedral

Het laatste van de vier historische pleinen die tijdens een wandeling in het oude Havana zeker moeten bezocht worden is het kathedraalsplein, Plaza de la Catedral. Uiteraard trekt hier op de eerste plaats de kathedraal van Havana de aandacht, de Catedral de San Cristobal de la Habana. Ook deze kerk werd – net zoals de meeste historische gebouwen van het oude centrum – opgetrokken uit koraalgesteente, opgevist uit de riffen voor de kust. Een mooi gesteente, maar een zware aderlating voor het submarien leven rondom het eiland. Deze barokke kerk werd opgetrokken in opdracht van de jezuïeten op het einde van de 18de eeuw en zou een tijdje de laatste rustplaats van Columbus zijn geweest (zou, want dit wordt ook gezegd van Santo Domingo op de Dominikaanse Republiek). Rondom het kathedraalsplein staan verder heel wat 18de-eeuwse paleizen die prachtige voorbeelden vormen van de woonwijze van toen. Grote patio’s, grote ramen en deuropeningen (ingang voor koetsen, alsook verluchting en verlichting in de gebouwen), een benedenverdieping voor keuken, koetshuis, ruimtes voor personeel en een bovenverdieping voor de familie zelf. De meeste van deze paleizen zijn vandaag de dag musea geworden, waardoor de interieurs door iedereen kunnen bewonderd worden. Ook op dit plein heerst een bijna constante aangename drukte. Vlakbij vinden we de befaamde bar “Bodeguita del Medio”, waar de Amerikaanse schrijver zijn mojito’s ging drinken tijdens de periode in zijn leven die hij in Havana doorbracht.

De Obispo-straat

Na de vier historische pleinen van het oude Havana kan de wandeling verder gaan langs de Obispo-straat, zo genoemd omwille van de nabijheid van het bisschoppelijk paleis (‘obispo’ is Spaans voor bisschop), de voormalige winkelstraat van Havana. Hier kwamen de adellijke telgen wandelen om te zien en gezien te worden. Veel van de winkeletalages uit het begin van de 20ste eeuw werden de laatste jaren opnieuw opgeknapt in de stijl van toen en verlenen de straat stilaan weer een nostalgisch koloniale sfeer. Een van de toppers die bekeken kan worden in de Obispo-straat is de Taquechel-apotheek die met zijn mahoniehouten rekken, porseleinen potten en kristallen luchters een waar pareltje is, bijna een museum (hoewel de apotheek nog steeds werkzaam is). Wie eenmaal de straat is uitgewandeld komt bijna automatisch op het Parque Central uit, zowat de grens tussen het Oude Havana en het nieuwe gedeelte van de stad.

Parque Central

Parque Central, het “Central Park” van Havana (naar het voorbeeld van zijn Noordamerikaanse tegenhanger), vormt een ideale plaats om een dagje Oud Havana af te ronden. Alweer wordt het midden van het plein gesierd door een witmarmeren standbeeld van een nationale held, ditmaal José Martí, Cuba’s ultieme held wiens bustebeeld overal in het land opduikt. Iets verder, onder de bomen, ziet de bezoeker altijd wel een groepje mannen verhit discussiëren. Dit is dan ook “la esquina caliente”, het warme of hete hoekje. De mannen discussiëren er heftig over de nationale sport en de bijhorende competitie: baseball. Serious stuff.

Rondom het plein staan verschillende indrukwekkende 19de- en 20ste-eeuwse gebouwen die het park een statige indruk verlenen. Twee klassieke hotels (maar ietwat vergane glorie) prijken er, hotel Plaza en hotel Inglaterra, de voormalige Club Asturiano (een high society club – vandaag een gerechtshof), en uiteraard het grote theater. Dit laatste gebouw werd in een neobarokke stijl opgetrokken en is de zetel van het nationaal ballet van Cuba (wereldwijd vrij gekend, stond heel lang onder leiding van Alicia Alonso, Cuba’s bekendste balletdanseres) en van de nationale opera.

Het Capitool van Havana

Imposant uitkijkend over de hele regio van Parque Central staat El Capitolio, het Capitool, vlak naast het grote theater. Zoals de naam al doet vermoeden werd dit bouwwerk opgetrokken naar het voorbeeld van het Capitool in Washington maar met elementen van het Parijse Pantheon en het Vaticaan erin opgenomen. De bouw vond plaats tussen 1926 en 1929, toen de toenmalige Cubaanse presidenten veelal stromannen van de VS waren en hun meesters graag op allerlei vlak kopieerden. Dictator Gerardo Machado spendeerde dan ook ongeveer 17 miljoen dollar aan de bouw van dit kleinood en zette er bijna 20.000 man voor in. Het werd het onderkomen voor het Cubaanse parlement, een staatsorgaan dat toen 2 kamers telde, de Senaat en de Kamer van Volksvertegenwoordiging. Het gebouw is perfect symmetrisch opgebouwd en huisde links de Senaat en rechts de Kamer. Vandaag de dag is het een museum, een wetenschappelijke bibliotheek en vinden we er de lokalen van het Ministerie van Wetenschappen en een aantal lokalen die dienen voor allerhande conferenties.

In het interieur werden 58 verschillende soorten marmer verwerkt en het gebouw is dan ook meer dan een bezoekje waard (inclusief interieur, want de meeste bezoekers brengen het niet veel verder dan de grote trappen aan de voorzijde van het gebouw en een kijkje op het exterieur). In de centrale inkomhal van het Capitool staat een 49 ton wegend bronzen beeld (het derde grootste bronzen beeld dat eender waar ter wereld binnen in een gebouw is terug te vinden) dat de republiek Cuba voorstelt. Vlak voor het beeld zit in de marmeren vloer een briljant ingewerkt. Dit is het nulpunt van Cuba, de plaats van waaruit alle afstanden gemeten worden. Ooit zat hier wel degelijk een echte briljant, maar toen die in de jaren 1940 op een dag verdween en iets later terug opdook in het kantoor van de president, besliste men om het juweel in de nationale bank te bewaren. Vandaag de dag is het nulpunt een replica-briljant.