Drents hunebed: megalithische erfenis van de Lage Landen

Mythische grafheuvels die uitnodigen tot meditatie en ritueel? Gewoon een hoop stenen van vijftig eeuwen oud? Of je het nu spiritueel of nuchter bekijkt: hunebedden fascineren bijna iedereen. En het blijft een wonder hoe de hunebedbouwers het voor elkaar kregen om stenen van zo’n 20.000 kilo per stuk op elkaar te stapelen. In de provincie Drenthe staan nog altijd 54 hunebedden. Voor veel mensen, en vooral kinderen, zien ze er uit als natuurlijke klimtoestellen en dat is jammer. Want het gaat hier om waardevolle archeologische ‘opgravingen’. In feite zie je niet meer dan het incomplete geraamte van een grafheuvel, waarin leden van het trechterbekervolk zo’n 5.000 jaar geleden hun doden bijzetten. Vergelijkbare grafheuvels zijn aangetroffen in Duitsland en IJsland. Ze worden vaak in één adem genoemd met megalithische monumenten in Engeland, Ierland en Frankrijk, zoals het wereldberoemde Stonehenge. Hunebedden trekken daarom, net als die buitenlandse monumenten, heksen en druïden (Keltische priesters) aan, die er dansen, mediteren en voorchristelijke rituelen uitvoeren.

Keien uit de IJstijd

De zwerfkeien die de basis van de hunebedden vormen zijn in de voorlaatste IJstijd, zo’n 150.000 jaar geleden, via smeltende gletsjers vanuit Scandinavië naar de Lage Landen geschoven. Ze wegen tussen de 2.000 en 20.000 kilo. Nadat het ijs gesmolten was, kwamen de keien min of meer bloot te liggen. In die tijd, ongeveer 3400 jaar voor Christus, vestigde een volk van een paar honderd mensen zich in Drenthe. Ze worden nu het trechterbekervolk genoemd, naar de vorm van het aardewerk dat ze vervaardigden. In tegenstelling tot hun voorouders, die rondtrokken en leefden van jagen, vissen en verzamelen, legden zij zich toe op landbouw.

Bouw hunebedden

De leden van het trechterbekervolk bouwden huizen en zochten naar een manier om hun doden te begraven. De overal te vinden zwerfkeien kwamen daarbij van pas. Via lange touwen, rollers en hefbomen van boomstammetjes verplaatsten ze de gevonden keien en stapelden ze op tot een geraamte van zijstenen, dekstenen en kleine stopstenen. Aan de zuidzijde kwam een ingang te liggen, die werd afgesloten met een sluitsteen of houten deur. Met aarde en leem bouwde men er een afsluitende grafheuvel omheen, zodat je alleen de dekstenen en de toegang nog kon zien. Binnen werd een vloer gelegd van kleine keien. Hier zette men de doden bij. Over de rituelen rondom het graf is weinig bekend. Archeologen vonden alleen veel potten en bekers toen zij de hunebedden blootlegden. Waarschijnlijk bevatte het aardewerk eten en drinken dat de doden moest begeleiden naar hun volgende ‘wereld’. Want wel is bekend dat de hunebedbouwers geloofden in een leven na de dood en in hogere machten dan de mens.

Hunebedden in Drenthe

De Drentse hunebedden zijn verspreid over de provincie. Het op een na grootste hunebed vind je op de Havelterberg, tussen Havelte en Frederiksoord. Op vijftig meter afstand staat nog een kleiner exemplaar. Maar liefst zestien hunebedden bevinden zich in en rondom het dorp Borger, dat zich daarom ‘hunebedhoofdstad van Nederland’ noemt. Hier is het Hunebedcentrum gevestigd, waar je een interessante expositie vindt over de hunebedbouwers, hun cultuur, hun gewoontes en de wijze waarop archeologen daar in de loop der jaren meer over te weten zijn gekomen.

Nagebouwd hunebed

De expositie begint met een film, waarin je onder het genot van New Age-achtige muziek en beelden een ijzige reis maakt van Scandinavië naar Drenthe. Daarna krijg je via maquettes, diorama’s, archeologische opgravingen en filmpjes te zien hoe de mensen zo’n 5.000 jaar terug leefden en werkten. Interessant is het nagebouwde hunebed, compleet met dekheuvel en grafkamer. Je kunt erin afdalen en een beetje voelen hoe het was in het binnenste van een hunebed. Ook kun je op computerschermen zelf een hunebed bouwen. Naast het centrum staat het grootste hunebed van Drenthe, met een lengte van 22,5 meter.

Meer informatie

Hunebedcentrum
Bronnegerstraat 12
9531 TG Borger
website museum

Leuke weetjes

• Het woord ‘hunebedden’ is afkomstig van het woord ‘huynen’, dat ‘reuzen’ betekent. Men dacht lange tijd dat in die merkwaardige steenhopen reuzen lagen te rusten. In huyne-bedden dus!
• Bij het Hunebedcentrum start het Bijvoetpad: een 14 kilometer lange wandelroute langs zes hunebedden, een aantal grafheuvels en een joodse begraafplaats. Onderweg heb je fraai uitzicht op het stroomdallandschap van de Hunze, met hier en daar een hoogteverschil van zo’n twintig meter.

Meer magie in de natuur

Wil je nog meer lezen over magie en mystiek in de natuur? Bekijk dan de special 'Magische natuur'.