Razende Bol: een onbewoond eilandje in beweging

Razende Bol: een onbewoond eilandje in beweging Nederland bezit nog onbewoonde eilanden. Een van die eilanden is Noorderhaaks, ook wel Razende Bol genoemd. Het is eigenlijk een grote zandplaat, gelegen ten westen van het Marsdiep tussen Den Helder en Texel. Razende Bol is nog steeds in beweging. De getijdenstromingen doen de zandplaat verplaatsen in noordelijke richting, waardoor het eiland in de toekomst mogelijk zal botsen en samengroeien met Texel. Het is een belangrijk rustgebied voor vogels en zeehonden, maar ook recreatiegebied en militair oefenterrein.

Eiland in beweging

Noorderhaaks of Razende Bol is een zandplaat met een oppervlakte van 4 km²; dit is de oppervlakte boven gemiddeld hoogwater. Volgens Nederlandse regels is een stuk land in het water met een oppervlakte van minstens 160 ha een eiland. Razende Bol voldoet dus ruimschoots aan de eisen om een eiland genoemd te worden. Het gebied behoort officieel tot het grondgebied van de gemeente Texel. De benaming “Razende Bol” slaat formeel alleen op de oostelijke punt van de zandplaat, maar in de praktijk worden beide benamingen voor het eilandje gebruikt.

Dit onbewoonde Waddeneiland is ontstaan op de plaats waar de getijdenstroom bij eb van de Waddenzee en de getijdenstroom bij opkomende vloed van de Noordzee elkaar ontmoeten. Beide stromingen heffen elkaar op en hierdoor slaat het meegevoerde zand neer op de bodem, met de vorming van een zandplaat tot gevolg.

De dwergstern: een vogelsoort die broedt op Razende Bol. / Bron: ISAKA Yoji ( cory )[ Recent works / Other works ], Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)De dwergstern: een vogelsoort die broedt op Razende Bol. / Bron: ISAKA Yoji ( cory )[ Recent works / Other works ], Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
De zandplaat is steeds in beweging. Razende Bol verplaatst zich per jaar ongeveer 100 m in noordelijke richting. Het is mogelijk dat het eiland zich in de toekomst zal vastmaken aan het eiland Texel, maar misschien ook niet. In het verleden lag op de plaats waar nu Razende Bol ligt een andere zandplaat, Onrust genaamd. Deze zandplaat groeide op het einde van de 19de eeuw vast aan Texel, wat heeft bijgedragen tot het ontstaan van de grote zandvlakte De Horst in het zuiden van Texel.

Broedplaats voor vogels en kraamkamer voor zeehonden

Het onbewoonde eilandje is belangrijk als broedplaats voor vogels en als kraamkamer voor zeehonden. De dwergstern, de bontbekplevier en de strandplevier broeden op Razende Bol. Deze vogelsoorten zijn erg gevoelig voor verstoring door de mens. Het eilandje is bovendien het hele jaar door een welkome rustplaats voor vogels als aalscholvers, slechtvalken, wulpen en meeuwen. Ook het bekendste dier van de Waddenzee, de zeehond, voelt zich op Razende Bol uitstekend thuis. Zowel de grijze zeehond als de gewone zeehond komen op de zandplaat in grote aantallen voor. De grijze zeehond werpt jongen tijdens de winter. De gewone zeehond bevalt tijdens de zomer. Voor beide zeehondensoorten is het van groot belang dat de kleintjes met rust gelaten worden.

Om verstoring door de mens zoveel mogelijk te beperken, heeft men de noordzijde van het eiland uitgeroepen tot ontoegankelijk gebied. De coördinaten van het ontoegankelijk gebied werden bij wet vastgelegd. Omdat de zandplaat echter constant in beweging is, leidt dit wel tot een praktisch probleem. Over enkele tientallen jaren is het officiële “ontoegankelijk gebied” immers weer ingenomen door de zee, en heeft de mens weer vrij spel op het hele eiland. Natuurverenigingen stellen daarom voor om de volledige Razende Bol tot een beschermd natuurgebied uit te roepen.

Recreatiegebied en militair oefenterrein

Omdat het eilandje onbewoond is, heeft het ook een aantrekkingskracht op de mens. Vanuit Den Helder kan men met een plezierbootje vrij snel op de zandplaat geraken. Tijdens de zomer recreëren er soms honderden mensen. Dit is officieel toegelaten, zolang men het noordelijk ontoegankelijk gebied niet betreedt.

Bovendien worden er tijdens het toeristische seizoen dagelijks vaartochten naar Razende Bol aangeboden vanuit Den Helder en vanuit Texel. De boten varen dan langs de zandplaat zodat de toeristen zoveel mogelijk zeehonden en vogelsoorten kunnen waarnemen.

De grootste verstoring door de mens wordt veroorzaakt door militaire oefeningen: het eilandje wordt soms ook gebruikt als oefenterrein voor de marine en de luchtmacht.

De bultrug Johannes

Razende Bol kwam nog het meest in het nieuws in 2012, toen een bultrug strandde op de zandplaat. Een bultrug is een zeezoogdier dat behoort tot de familie van de walvisachtigen. Op woensdag 12 december van dat jaar werd een gestrande bultrug gespot vanuit de lucht. Onmiddellijk werden diverse hulpdiensten gewaarschuwd.

Op donderdag 13 december ondernamen medewerkers van het Texelse natuurcentrum Ecomare en van de reddingsdienst KNRM een reddingspoging om het dier in een net naar de zee te trekken. Vijf boten en een helikopter namen deel aan de actie. Het net waarin de bultrug via een geul naar de zee moest worden gesleept, begaf het echter.

Vrijdagmorgen 14 december werd nog een reddingspoging ondernomen door een geul te blazen richting bultrug met de jetmotoren van reddingsboten van de KNRM. Het dier lag echter te hoog op de zandplaat om het te kunnen bereiken. Verschillende specialisten verklaarden dat de bultrug, die men intussen Johannes had gedoopt, niet meer te redden was. Alle pogingen daartoe werden gestaakt. De overheid gaf de gemeente Texel de toestemming om het lijdende dier te doden. Dierenartsen dienden Johannes een sterk slaapmiddel toe.

Op zaterdag 15 december leefde Johannes nog, maar zondagochtend 16 december werd de bultrug officieel doodverklaard. Er stak een storm van protest op tegen de gang van zaken tijdens de reddingspogingen. Sommigen meenden dat het dier nog gered had kunnen worden, hoewel dit door specialisten werd tegengesproken.

De historie rond bultrug Johannes heeft uiteindelijk geleid tot het opstellen van het Draaiboek Walvisstrandingen, waarin duidelijk wordt omschreven wie er verantwoordelijk is bij de redding van een gestrande walvisachtige, en tot wanneer een reddingspoging zinvol is.

Het onbewoond eilandje Rottumeroog: volledig beschermd natuurgebied.  / Bron: Https://beeldbank.rws.nl, Rijkswaterstaat / Joop van Houdt, Wikimedia Commons (CC BY-1.0)Het onbewoond eilandje Rottumeroog: volledig beschermd natuurgebied. / Bron: Https://beeldbank.rws.nl, Rijkswaterstaat / Joop van Houdt, Wikimedia Commons (CC BY-1.0)

Nog meer onbewoonde Waddeneilanden

Noorderhaaks of Razende Bol is niet het enige onbewoonde Nederlandse Waddeneiland. Ten oosten van Schiermonnikoog bevinden zich nog twee onbewoonde eilanden: Rottumerplaat en Rottumeroog. Verder zijn er nog zandplaten in de Waddenzee (zoals Rif, Engelmansplaat, Simonszand,…) die te klein zijn om officieel eiland genoemd te worden. Rottumerplaat en Rottumeroog zijn beide volledig beschermd natuurgebied en de toegang tot deze eilanden is streng verboden.

Op Razende Bol echter is recreatie toegestaan buiten de ontoegankelijke zone. Zolang de dieren die op het eiland verblijven met rust worden gelaten, is daar niets op tegen. Het behouden van het delicate evenwicht tussen verantwoorde recreatie en natuurbescherming, zal ook in de toekomst een voortdurend aandachtspunt moeten blijven.
© 2016 - 2024 Xianti, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Razende Bol – onbewoond eiland bij TexelRazende Bol – onbewoond eiland bij TexelRazende Bol is een onbewoond eiland ten zuidwesten van Texel en ten westen van het Marsdiep. Het wordt ook wel Noorderha…
Texel – ontstaan van het westelijkste WaddeneilandTexel – ontstaan van het westelijkste WaddeneilandTexel is het meest westelijke eiland van de Nederlandse Waddeneilanden. Het is tegelijk het westelijkste eiland van alle…
Onbewoonde Waddeneilanden en zandplaten van NederlandOnbewoonde Waddeneilanden en zandplaten van NederlandNederland heeft vijf bewoonde en tien onbewoonde eilanden en zandplaten in haar deel van de Waddenzee. Duitsland en Dene…
Bultrug van Razende Bol levert biomassa voor motorolieBultrug van Razende Bol levert biomassa voor motorolieOp 12 december 2012 strandt een bultrug op de Razende Bol bij Texel. Het dier was de weg kwijt en stuitte op zoek naar d…

Slot Neuschwanstein in Schwangau, DuitslandSlot Neuschwanstein in Schwangau, DuitslandIn Duitsland staat een wereld aan kastelen en burchten. In de 19e eeuw was er een jonge koning: koning Lodewijk II van B…
Kastelen in Slowakije: tien burchten die je niet mag missenKastelen in Slowakije: tien burchten die je niet mag missenSlowakije is een land van burchten. Er zijn meer dan honderdvijftig kastelen in het nochtans kleine landje in Centraal-E…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: NASA, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • http://www.razendebol.info/kraamkamer
  • http://www.ecomare.nl/ecomare-encyclopedie/gebieden/waddengebied/nederlands-waddengebied/texel/natuur-op-texel/noorderhaaks/
  • http://www.nrcreader.nl/artikel/1799/de-magie-van-de-razende-bol
  • http://dier-en-natuur.infonu.nl/zieke-dieren/107790-bultrug-stranding-op-de-razende-bol.html
  • https://www.nd.nl/nieuws/nederland/zandplaat-de-razende-bol-voortaan-eiland.49238.lynkx
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Noorderhaaks
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Waddeneilanden
  • Afbeelding bron 1: ISAKA Yoji ( cory )[ Recent works / Other works ], Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 2: https://beeldbank.rws.nl, Rijkswaterstaat / Joop van Houdt, Wikimedia Commons (CC BY-1.0)
Xianti (7 artikelen)
Gepubliceerd: 18-07-2016
Rubriek: Reizen en Recreatie
Subrubriek: Bezienswaardigheden
Bronnen en referenties: 10
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.