Het Dalarna paardje: een Zweeds symbool

Wie op vakantie naar Zweden gaat en in de gelegenheid is om naar Nusnäs te gaan, moet dit zeker doen. Nu vraagt men zich misschien af wat daar dan zo bijzonder is. In het Zweedse Nusnäs wordt namelijk het typisch Zweedse symbool - het Dalarna paardje - gemaakt. Voor de liefhebber: dit proces kun je helemaal volgen. Je mag namelijk een kijkje in de fabriek nemen om zo met eigen ogen te zien hoe dit prachtige paardje wordt gemaakt. Nusnäs ligt niet zo ver van het grotere Mora verwijderd. Wie met kleine kinderen op vakantie gaat, kan ook een bezoekje aan Tomteland brengen. Dat is namelijk de plaats waar de Zweedse kerstman woont.

Inhoud

• Nusnäs, provincie Dalarnas län
• Attractiepark Tomteland
• Zweeds symbool: het Dalarna paardje
• Geschiedenis
• World Expo 1939 in New York
• Generatie op generatie
• Het proces van de Dalarna paardjes
• Fabrieken Dalarna paardjes
• Winkeltjes
• Assortiment

Nusnäs, provincie Dalarnas län

Nüsnäs is een klein dorpje met nog geen duizend inwoners. Het ligt in de gemeente Mora - landschap Dalarna - en dat ligt weer in de provincie Dalarnas län. Nusnäs ligt ongeveer tien kilometer verwijderd van de grotere stad Mora. Mora ligt tussen twee meren in. Dit zijn het Siljanmeer en Orsasjön. Naast de fabriek van de Dalarna paardjes is er niet zo ver van Mora nog een toeristische trekpleister en dan met name geschikt voor de kleinere kinderen. Het is namelijk een attractiepark.

Attractiepark Tomteland

Tomteland - wordt ook wel Santaworld genoemd - is erg leuk voor kleine(re) kinderen. Dit attractiepark is namelijk de plaats waar de Zweedse Kerstman woont. Het ligt op het Gesundaberget en je hebt een prachtig uitzicht op het Siljanmeer. Tomteland is ook in de winter geopend.

Adres
Tomteland
Gesundaberget, Gesundabergsvägen 80
SE- 792 90 Sollerön
Telefoonnummer +46 250 287 70

Zweeds symbool: het Dalarna paardje

Dit schitterende paardje heeft in het Zweeds de benaming Dalahäst. In het Nederlands kom je naast de benaming Dalarna paardje ook Dala paardje tegen. Van oorsprong was dit paardje rood, maar naast de rode paardjes zijn ze ook in vele andere kleuren te koop. Van oudsher is het maken van deze paardjes handwerk. Dat is het nog steeds, al worden de paardjes niet meer met de hand, maar machinaal uit het hout gesneden. Voor de rest wordt alles nog steeds met de hand gedaan. Van het schuren tot het beschilderen van de paardjes. Het paardje is niet alleen meer kenmerkend in het gebied Dalarna, maar in heel Zweden. Als de naam Dalahäst wordt genoemd, weten de Zweden precies wat daarmee wordt bedoeld. Het grootste Dalarna paard is dertien meter hoog en staat in het Zweedse Avesta.

Geschiedenis

Het paard is al sinds mensenheugenis een belangrijk dier in Zweden. Heel vroeger was een paard onmisbaar voor de boeren. Al in de 16e eeuw werden houten paarden te koop aangeboden. Daarnaast was een houten paard het speelgoed van de Zweedse kinderen. Ook werden de houten paarden gebruikt als ruilhandel. Daarvoor in de plaats kregen de armen dan voedsel en onderdak. Tijdens het renoveren van een boerderij in Nusnäs vonden ze een nota van ergens in 1800, waarop de verkoop van houten paarden en hanen stond vermeld. Aan het einde van 1800 werden er niet alleen houten paardjes en hanen gemaakt, maar werden er van de houten paardjes ook kandelaars gemaakt. Sinds 1830 is het paardje beschilderd met het bloemenmotief. De antieke paarden zijn veel geld waard op veilingen.

World Expo 1939 in New York

In 1939 nodigde de toenmalige Amerikaanse president Franklin Roosevelt Zweden uit om deel te nemen aan het World Expo in New York. Zweden kwam toen met het idee om een houten Dalarna paard daar tentoon te stellen. Dat was een slimme zet van ze. Voor de ingang van het Zweedse paviljoen stond een 2,80 meter hoog oranje/rood gekleurd houten paard. En dat trok de aandacht! Het kwam zelfs in buitenlandse kranten te staan. Bezoekers - en dan vooral kinderen - vonden dat grote paard geweldig. Vanaf dat moment kreeg het Dalarna paardje wereldwijde bekendheid en werd daarmee het symbool van Zweden.

Generatie op generatie

Grannas Anders Olsson (1896-1944) - zijn bijnaam was Pelle - was slechts zesentwintig jaar oud toen hij in 1922 begon met het vervaardigen van de eerste Dalarna paardjes. Hij deed dit in de bakkerij die in hun woonboerderij was gevestigd. Zijn twee jongere broers, Nils en Jannes Olssen, hielpen al op jonge leeftijd mee met het snijden van de paardjes. Dit deden ze na schooltijd. Ze waren toen nog maar zeven en negen jaar oud. Het zagen werd met de hand gedaan en dit was zwaar werk. Daarom hielpen de andere broers en zussen ook mee met het vervaardigen van de paardjes. In 1928 waren de broers Nils en Jannes Olssen respectievelijk dertien en vijftien jaar oud. Ze sloten een lening van 400 SEK (Zweedse kronen) en kochten daarvoor een lintzaag. Het zagen van de paarden ging op deze manier een stuk sneller. De eerste kleine Dalarna paardjesfabriek, met de naam Grannas A. Olssen Hemslöjd, werd een feit.

Anno 2020 werken er vijftien mensen full-time aan het vervaardigen van de paardjes. Het is nog steeds een familiebedrijf. De derde generatie staat aan het roer van het bedrijf.

Färnäs Hemslöjd & Snickerier
Erik Pell is in 1916 in Nusnäs geboren. Hij trouwde en verhuisde naar Färnäs. Daar is hij begonnen met het maken van de Dalarna paardjes. Het snijwerk vond daar plaats, maar het beschilderen werd in Nusnäs gedaan. Jaren later zorgde de schoonzoon van Erik Pell ervoor dat er een ruimte werd gebouwd, waar ook het schilderwerk gedaan kon worden. Vanaf dat moment vind het hele vervaardigen van de paardjes in Färnäs plaats.

Het proces van de Dalarna paardjes

De schitterende paardjes worden van stukken grenenhout gemaakt. Een paard gaat door vele handen, voordat het uiteindelijk in de winkel wordt verkocht. Dat is ook wel logisch want er zit een heel proces aan vast.

1. Het stuk hout wordt door een medewerker eerst goed bekeken voordat er een afdruk van een paard op wordt gestempeld. Hiermee voorkomen ze verspilling van hout. Op sommige stukken worden alleen kleine paardjes gestempeld en op andere stukken wordt naast een paar kleine paardjes ook een grotere gestempeld.
2. Vervolgens snijdt een volgend persoon machinaal de paardjes uit het hout. Dit is precies werk. Er wordt dan ook geconcentreerd gewerkt.
3. Daarna wordt het paardje met de hand verder bewerkt. Ruwe kanten worden weggesneden, zodat er al duidelijk een vorm van een paard zichtbaar wordt.
4. Dan krijgen ze een badje van grondverf en worden als ze goed droog zijn met de hand verder opgeschuurd.
5. Vervolgens krijgen ze de kleur die ze uiteindelijk moeten hebben.
6. Nadat ze weer goed droog zijn, gaan ze naar het atelier waar ze met de hand worden beschilderd. Geen enkel paardje is gelijk, omdat ze allemaal met de hand worden beschilderd. Daarom zijn ze ieder uniek. Deze schilderkunst is volgens de Kurbits-stijl. Dit is een heel oude Zweedse schilderkunst. Het is een verzonnen en fantasie schilderkunst.
7. Als laatste krijgen ze nog een behandeling met een soort vernis, waardoor ze mooi gaan glanzen.
8. Pas als ze helemaal droog zijn, zijn ze klaar voor de verkoop en worden ze in de winkel tentoongesteld.

Fabrieken Dalarna paardjes

In en rond Nusnäs worden er op drie plaatsen de bekende Dalarna paardjes gemaakt. In Nusnäs zitten twee fabrieken in dezelfde straat. Dit zijn Nils Olssen Hemslöjd en Grannas A. Olssen Hemslöjd. In het dorpje Färnäs dat dichterbij Mora ligt dan Nusnäs, is nog een kleinere fabriek. Deze heeft de naam Färnäs Hemslöjd & Snickerier. De twee fabrieken in Nusnäs hebben een grotere naamsbekendheid.

Adres Nils Olssen Hemslöjd
Edåkersvägen 17
SE- 792 77 Nusnäs
Telefoonnummer +46 250 372 00

Adres Grannas A. Olssen Hemslöjd
Edåkersvägen 24
SE- 792 77 Nusnäs
Telefoonnummer +46 250 372 50

Winkeltjes

Beide fabrieken in Nusnäs hebben een winkel waar je diverse handgemaakte houten producten kunt kopen. Deze producten variëren van de traditionele houten Dalarna paardjes in verschillende kleuren en maten tot handgemaakte klompen. Natuurlijk zijn er ook nog andere souvenirs te koop.

Assortiment

Naast de houten klompen zijn de volgende houten handgemaakte producten verkrijgbaar:

Varkens

• Afmetingen variërend van minimaal 5 cm tot maximaal 75 cm hoogte.
• Kleuren: antiek rood, oorspronkelijk rood, zwart, wit, gewoon rood, blauw, geel en naturel

Gewone Dalarna paardjes

• Afmetingen variërend van minimaal 3 cm tot maximaal 75 cm hoogte
• Kleuren: blauw, rood, zwart, wit en naturel

Speciale Dalarna paardjes

• Afmetingen variërend van minimaal 3 cm tot maximaal 75 cm hoogte
• Kleuren: dit hangt van de uitvoering van het paardje af

Kippen

• Afmetingen variërend van minimaal 3 cm tot maximaal 75 cm hoogte
• Kleuren: antiek rood, oorspronkelijk rood, zwart, wit, gewoon rood, blauw, geel en naturel

De genoemde kleuren zijn de basiskleur. Ieder product is nog in de traditionele Kurbits-stijl geschilderd.